Portret szlachcica - Sarmaty w "Pamiętnikach" Jana Chryzostoma Paska i innych tekstach źródłowych. Lekcja języka polskiego w I klasie technikum

Konspekt
Lekcji języka polskiego w I klasie technikum
Temat: Portret szlachcica –Sarmaty w Pamiętnikach Jana Chryzostoma Paska i innych tekstach źródłowych.
1.Cele:
Uczeń wie:
- że autorem pamiętników jest Jan Chryzostom Pasek,
- że w pamiętnikach ukazany został wizerunek szlachcica- Sarmaty,
- jaki jest wizerunek Sarmaty,
- że Pasek w swoich pamiętnikach ukazywał zalety Sarmatów.
Uczeń rozumie:
- pojęcia: sarmata, megalomania, ksenofobia.
Uczeń potrafi:
- interpretować różne teksty literackie,
- czytać ze zrozumieniem i popierać swoje wnioski cytatami z tekstu,
- świadomie posługiwać się poznanymi terminami,
- wskazać i omówić cechy typowego Sarmaty,
- posługiwać się Słownikiem terminów literackich,
- wyszukiwać szczegółowe informacje w tekście.
2.Metody i formy pracy na lekcji
- Praca z tekstem
- Poszukująca
- Podająca
- Ćwiczeń praktycznych
3.Formy pracy na lekcji:
- zbiorowa
- grupowa
- indywidualna
4.Środki dydaktyczne:
Prezentacja multimedialna, Słownik terminów literackich, Podręcznik do kształcenia literackiego, materiały przygotowane przez nauczyciela (opis stroju szlacheckiego, przedstawienia barokowych portretów trumiennych, fotografie, reprodukcje malarskie itp.)

5.Tok lekcji
a) Faza przygotowawcza
- Czynności wstępne: sprawdzenie obecności uczniów i ich przygotowanie do lekcji.
- Nawiązanie do lekcji: odczytanie hasła sarmatyzm, megalomania, ksenofobia ze słownika terminów literackich i zapisanie najważniejszych informacji w zeszytach. Prezentacja multimedialna, która ma za zadanie wprowadzić uczniów w wizerunek szlachcica- Sarmaty.
Sarmatyzm - ideologia, mentalność, styl życia charakterystyczne dla szlachty końca XVI, XVII i XVIII w. Polscy Sarmaci wyznawali ideał złotej wolności i dążyli do zachowania wszystkich swoich przywilejów, przeciwstawiając się wszelkim zmianom ustrojowym mającym zmienić ich pozycję. Wierzyli, że Polska ma do odegrania szczególną rolę w Europie ze względu na swój wyjątkowy ustrój. Byli zamknięci na obce wpływy, uważali, że to co polskie, jest najlepsze. Cechowali się religijnością i ksenofobią. Ponadto byli gościnni, towarzyscy i skłonni do kłótni oraz bijatyk.
Ksenofobia – nadmierna niechęć lub wrogość w stosunku do cudzoziemców i wszystkiego , co obce.
Megalomania – przesadne poczucie własnej wartości, przekonanie o wyjątkowych możliwościach intelektualnych, tendencja do przeceniania swoich umiejętności, sukcesów, osiągnięć.
Nauczyciel podkreśla, że genealogia sarmatyzmu wiąże się z tzw. Mitem sarmackim, który głosi, że Rzeczypospolita była częścią starożytnej krainy- Sarmacji. Szlachta natomiast jest potomkiem walecznego rodu Sarmatów.

b) Faza realizacyjna
Uczniowie zapoznają się z tekstem Marii Boguckiej ,,Stroje szlacheckie”.( Praca samodzielna).
Jednym z celów lekcji jest doskonalenie umiejętności czytania ze zrozumieniem. Nauczyciel rozdaje każdemu z uczniów fragment tekstu i polecenia do niego.
1. Jak wyglądał charakterystyczny strój szlachcica?
2. Wskaż czynniki, które miały wpływ na modę polskiej szlachty?
3.Wymień podstawowe różnice między strojami uboższej i zamożniejszej szlachty.
4. Wyjaśnij sens i genezę przysłowia: ,,Znać pana po cholewach”.
5. Wskaż związek frazeologiczny, którego źródłem był obyczaj polskiej szlachty wykładania butów wiechciami słomy. Wyjaśnij jego dzisiejsze znaczenie.
Uczniowie dostają fragment tekstu opisujący obyczajowość szlachecką pt.,,Szlachcic polski, koniec XVIII wieku”. Jana Piotra Norblina.
Po przeczytaniu tekstu uczniowie odpowiadają na pytania.( Praca zbiorowa)
1.W jaki sposób chciał być malowany Sarmata?
2. Na czym polegał sarmacki przepych?
3. Opisz uroczystości pogrzebowe Sarmatów.
Uczniowie dostają krótki fragment Pamiętników Jana Chryzostoma Paska. Odczytują krótką notkę biograficzną i fragment utworu. Tworzą katalog cech polskiego Sarmaty.
1. To szlachcic ziemianin.
2.W młodości walczył na wojnach w obronie granic Rzeczypospolitej.
3.Potrafi się bić, jest waleczny.
4. Jest wierny swemu królowi, wodzowi, chorągwi.
5. Jest odważny, pewny siebie i dumny.
6. Skory do bójek, porywczy.
7. Na wojnie zawiera przyjaźnie, poznaje innych sławnych wojowników z którymi współuczestniczy w wielu bitwach.
8. W wojnie widzi okazję do zdobycia łupów, szansę wzbogacenia się.
9.Lubi ,,dobrze zjeść”, pić alkohol.
10.Ceni wygodne, dostatnie życie.
11. Jest bardzo religijny.
12. Jest przekonany o wyjątkowej roli Polaków i Polski w historii.
13. Opowiadają o jakichś przygodach, koloryzuje, wyolbrzymia swoją rolę w przebiegu zdarzeń.

C) Faza podsumowująca
Zebranie i usystematyzowanie wiedzy o polskich Sarmatach.
Ocena aktywności uczniów.
Zadanie pracy domowej. Czy dostrzegasz jakieś analogie między sarmackim stylem życia, a życiem człowieka w XXI wieku? Napisz na ten temat krótką wypowiedź o charakterze porównania.