Program nauczania opracowany dla dziecka z upośledzeniem umysłowym w stopniu znacznym

Do roku 1997 dzieci upośledzone w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim nie były objęte obowiązkiem szkolnym. Do tego roku, bowiem w oświacie nie było form spełniania przez te dzieci obowiązku szkolnego. Kiedy w roku 1997 wprowadzono obowiązek szkolny dla tych dzieci wszystkie zostały objęte zajęciami indywidualnymi. Zajęcia te są specyficzna formą realizacji obowiązku szkolnego przez te dzieci. W nauczaniu tym nie wyodrębnia się etapów edukacyjnych i klas. Dzieci te nie są objęte ani ocenianiem, ani klasyfikowaniem i nie otrzymują świadectw. Zajęcia te prowadzone są w oparciu o indywidualny program opracowany przez nauczyciela we współpracy z psychologiem.
Podstawą planowania mojej pracy z Kacprem jest wszechstronna znajomość chłopca, czyli wiedza o stopniu jego upośledzenia, stanie zdrowia, sytuacji rodzinnej, aktualnym poziomie rozwoju psychoruchowego. Ta wiedza niezbędna mi będzie do ustalenia:
- kierunków oddziaływań rewalidacyjnych
- planu pracy z Kacprem
Kacper przebywa w przedszkolu czwarty rok. Obecnie jest chłopcem siedmioletnim i po badaniach psychologicznych i pedagogicznych został odroczony od obowiązku szkolnego do 2010r. Chłopiec urodził się w 2000r. Wraz z rodzicami i starszym bratem, który chodzi do szkoły podstawowej mieszka w domku jednorodzinnym. Mama chłopca nie pracuje i zajmuje się nim i jego starszym bratem, a tata pracuje w Staży Pożarnej. Każdy z chłopców ma swój pokój. W domu panuje ład i porządek i bardzo życzliwa atmosfera. Kacper oprócz typowych zabawek ma wiele układanek i pomocy dydaktycznych, które stymulują jego rozwój.
Rodzice byli młodzi, kiedy Kacper przyszedł na świat. Ciąża pani Wioli przebiegała prawidłowo i bez żadnych problemów. Chłopiec urodził się o normalnym czasie, siłami natury. Rodzice w czasie ciąży nie widzieli, że Kacper jest chory, dowiedzieli się o tym po jego urodzeniu.
Chłopiec urodził się z wadą genetyczną z Zespołem Downa oraz zespołem innych zaburzeń rozwojowych, jako konsekwencji podstawowego defektu. Do tej pory pozostaje pod opieką rodziców, którzy stymulują go wielokierunkowo. Od 2001r. jest pod opieką Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki, gdzie uczestniczy w cyklu spotkań ukierunkowanych na stymulacje rozwoju poznawczego. Rozwój mowy chłopca jest znacznie opóźniony, co niekorzystnie wpływa na jego aktywność słowną i kontakty a osobami dorosłymi i rówieśnikami.
Kacper pierwszy raz był badany przez Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną w 2003r. Już wtedy został określony znaczny stopień upośledzenia umysłowego.
Kacper przyszedł do przedszkola w roku szkolnym 2004/2005r. Jest chłopcem pogodnym, radosnym, miłym. Bardzo chętnie się uśmiecha. Nie jest chłopcem agresywnym. Chodzi samodzielnie, ale ma trudności z chodzeniem po schodach. Potrzebuje pomocy w czynnościach samoobsługowych, choć w roku szkolnym 2006/2007r. zaczął korzystać samodzielnie z ubikacji. Uczy się przez naśladownictwo. Chętnie nabywa nowe wiadomości i wykonuje prace plastyczne różnymi technikami: kalkuje, lepi z plasteliny, maluje farbami, koloruje kredkami. Zaczyna wypełniać kontury kolorem. Potrafi naśladować odgłosy większości zwierząt. Komunikuje się za pomocą gestów i mimiki, choć w roku szkolnym 2007/2008 zaczął wymawiać pojedyncze wyrazy. Jest chłopcem upartym i nie zawsze chętnie pracuje.
Moja diagnoza została poparta wnikliwą obserwacją i wykonaniem arkusza PAC. Arkusz ten wykonywany był w roku szkolnym 2006/2007 i 2007/2008 co trzy miesiące. Pierwsze opracowanie PAC odbyło się 14.09.2006r. Z analizy wynika, że wszystkie cztery obszary były zaburzone z wyłączeniem pkt 4 z obszaru uspołecznienie. Następne opracowanie PAC to 02.12.2006r. Z analizy wynika, że nic nie uległo zmianie. Następne opracowanie to 09.03.2007r. Nastąpiła poprawa we wszystkich obszarach z pominięciem pkt 1,2,3 z obszaru komunikowanie się. Następne opracowanie PAC to 06.06.2007r. Duża poprawa we wszystkich obszarach nadal z pominięciem pkt 1,2,3 z obszary komunikowanie się. Według analizy PAC z 11.09.2007r. wynika, że Kacper funkcjonuje dobrze jednak nie ma postępu pkt 1,2,3 obszarze komunikowanie się. Następne wykonanie PAC to 04.12.2007r. nastąpiła poprawa w pkt 1 w obszarze komunikowanie się. Kacper zaczął mówić pojedyncze słowa związane z domem, jedzenie i korzystaniem z łazienki. Według analizy PAC z 10.03.2008r. wyniki są zbliżone do obserwacji z 04.12.2007r. ostatnie wykonanie PAC to 03.06.2008r. Z analizy wynika, że chłopiec funkcjonuje prawidłowo we wszystkich czterech obszarach. Jeszcze nie we wszystkich na najwyższym poziomie. Moja obserwacja chłopca podczas zajęć, zabawy w grupie i na placu zabaw oraz analiza PAC posłużyły mi do napisania programu wychowawczego dla Kacpra.
Mój program opiera się na usprawnianiu funkcji zaburzonych, ale koncentruje się również na zdolnościach Kacpra. Mój program podaje ogólne założenia i kierunki pracy z chłopcem na poziomie przedszkola. Celem mojej pracy z Kacprem jest praca nad jego rozwojem na miarę jego możliwości i przygotowanie chłopca do codziennego życia tak, aby był zaradny, umiał sterować własnym zachowaniem i aby mógł uczestniczyć w życiu społecznym. W nauce Kacpra, dziecka upośledzonego w stopniu znacznym bardzo duże znaczenie ma plastyka, muzyka i wychowanie fizyczne. Zajęcia te mają ogromną wartość rewalidecyjno-terapeutyczną. Wspierają one rozwój i zainteresowania chłopca. Moja praca z Kacprem opiera się na następujących założeniach:
- Kacper posiada swoiste uzdolnienia i braki
- jego sprawność ruchowa, rozwój umysłowy, dojrzałość społeczna ulegają poprawie na wskutek pracy rewalidacyjnej, uwzględniającej czynniki indywidualne i społeczne
- nawet niewielkie postępy chłopca są przeze mnie wzmacniane pozytywnie
- rozpoczęcie jak najwcześniejszej rewalidacji przyniesie lepsze rezultaty
- nawiązanie współpracy z rodzicami Kacpra to polowa sukcesu
- nawiązanie więzi emocjonalnej z chłopcem to druga połowa sukcesu
- Kacper jak każde dziecko niepełnosprawne rozwija się we własnym tempie i pracę z nim należy dostosować do tego tempa
W swoim programie zawarłam moim zdaniem pięć istotnych obszarów funkcjonowania Kacpra:
- funkcjonowanie w środowisku
- plastyka
- technika
- wychowanie fizyczne
- muzyka
Do każdego obszaru dopisałam swoje cele, które będę realizowała:
Funkcjonowanie w środowisku:
Głównym celem jest wyposażenie chłopca w takie umiejętności i sprawności, aby jak najlepiej był przygotowany do realizacji zadań życia codziennego oraz podejmowania różnych ról społecznych w jego środowisku, w miarę samodzielnie, niezależnie i godnie.
Cele:
- nabycie przez chłopca umiejętności samoobsługi
- zdobycie przez chłopca nawyków związanych z higieną i kulturą osobistą
- wyrobienie u chłopca umiejętności radzenia sobie z trudnościami i przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa
- wyrobienie u chłopca umiejętności współżycia w grupie
- wyrobienie u chłopca nawyków poprawnego zachowania się w miejscach publicznych
- przyswojenie przez chłopca wiedzy o tym, co sprzyja, a co zagraża zdrowiu
- poznanie przez chłopca środowiska społecznego i przyrodniczego
- ukształtowanie u chłopca umiejętności odbioru i nadawania informacji drogą werbalną lub pozawerbalną
- poznanie przez chłopca prostych pojęć matematycznych, niezbędnych do funkcjonowania w społeczeństwie
- nauczenie chłopca czytania i pisania na miarę możliwości
- nauczenie chłopca umiejętności organizowania sobie czasu wolnego
- ukształtowanie u chłopca umiejętności dokonywania prostych operacji umysłowych: porównywanie, klasyfikowanie, uogólnianie, odnajdywanie związków przyczynowo- skutkowych
Plastyka:
Najważniejszymi celami są:
- rozwijania u chłopca wyobraźni i aktywności
- kształtowanie u chłopca umiejętności wyrażania swoich przeżyć i emocji za pomocą różnych środków wyrazu plastycznego
- uwrażliwienie Kacpra na piękno poprzez kontakt ze sztuką
- rozwijanie uzdolnień plastycznych Kacpra
Technika:
Celem tych zajęć jest kształtowanie niezbędnych umiejętności potrzebnych do samodzielnego funkcjonowania w życiu codziennym poprzez:
- rozwijanie u chłopca sprawności manualnych
- praktyczne zdobycie przez chłopca umiejętności wykonywania prostych czynności technicznych
Muzyka:
Celu:
- doskonalenie przez chłopca koordynacji słuchowo-wzrokowo-ruchowej
- rozwijanie u chłopca aktywności muzyczno-ruchowej
- przygotowanie Kacpra do aktywnego odbioru i uczestnictwa w kulturze
Wychowanie fizyczne:
Cele:
- stymulowanie rozwoju chłopca
- opanowanie przez Kacpra podstawowych czynności ruchowych
- rozwijanie u chłopca sprawności psychofizycznej
- kształtowanie u chłopca korzystnych nawyków ruchowych
- hartowanie organizmu i utrwalenie u chłopca podstawowych nawyków higienicznych
- wdrażanie chłopca do dbałości o zdrowie
- wykorzystanie przez chłopca nabytych czynności ruchowych w życiu codziennym
Udział Kacpra w tych zajęciach odbywa się na miarę jego możliwości i według wskazań i przeciwwskazań lekarza.
Moje zajęcia z Kacprem odbywają się w przedszkolu i swym zakresem obejmują:
- naukę nawiązywania kontaktów w sposób odpowiedni do potrzeb i możliwości chłopca
- kształtowanie sposobu komunikowania się z otoczeniem na poziomie odpowiadającym indywidualnym możliwościom chłopca
- usprawnianie ruchowe i psychoruchowe chłopca w zakresie dużej i małej motoryki
- wyrabianie u chłopca orientacji w schemacie ciała i orientacji przestrzennej
- wdrażanie chłopca do osiągania optymalnego poziomu samodzielności w podstawowych sferach życia
- rozwijanie u chłopca zainteresowań otoczeniem, wielozmysłowe poznanie tego otoczenia
- naukę rozumienia zachodzących w otoczeniu zmian i zjawisk
- kształtowanie u chłopca umiejętności funkcjonowania w otoczeniu
- kształtowanie u chłopca umiejętności współżycia w grupie
- naukę celowego działania dostosowanego do wieku, możliwości i zainteresowań chłopca
Funkcjonowanie w środowisku:
1. Samoobsługa:
- sygnalizowanie przez Kacpra w każdy możliwy sposób głodu, bólu, potrzeb fizjologicznych zimna i gorąca
2. Poruszanie się:
- Siedzenie z podparciem
- chodzenie samodzielne
- wchodzenie i schodzenie po schodach
3. Jedzenie:
- dokładne gryzienie, żucie, przełykanie
- posługiwanie się widelcem
- samodzielne picie z kubka
4. Opanowanie przez Kacpra czynności fizjologicznych – z pomocą:
- korzystanie przez Kacpra z nocnika
5. Ubieranie się:
- dobieranie przez Kacpra odzieży do odpowiednich części ciała
6. Higiena osobista:
- mycie przez Kacpra rąk po wyjściu z łazienki po powrocie z placu zabaw, przed jedzeniem
7. Uspołecznienie:
- reagowanie przez Kacpra na własne imię i nazwisko
- najbliższa rodzina Kacpra
- koledzy i koleżanki Kacpra
- współuczestnictwo w zabawie
- utrzymywanie porządku w miejscu pracy i zabawy
8. Komunikowanie się:
- przekazywanie przez Kacpra informacji o potrzebach w sposób niewerbalny
- przekazywanie przez Kacpra informacji o swoich emocjach w sposób niewerbalny
- przekazywanie przez Kacpra informacji w określonych sytuacjach w sposób pozawerbalny
- odbiór przez Kacpra bodźców smakowych węchowych
- rozumienie przez Kacpra dotyku, gestu, mimiki
- słuchanie i wykonywanie prostych poleceń
- słuchanie przez Kacpra krótkich wierszy i opowiadań
9. Pisanie:
- kreślenie przez Kacpra w powietrzu dużych, swobodnych ruchów w kształcie fal, kół, ósemek
- zamalowywanie dużych płaszczyzn ruchami pionowymi lub poziomymi z zachowaniem kierunku od lewej do prawej z góry na dół
- zamalowywanie dużych przestrzeni ograniczonej konturem
- układanie przez Kacpra prostych układanek na wzorze lub według wzoru
- rysowanie szlaczków

10. Matematyka:
- poznanie przez Kacpra schematu własnego ciała
- wybieranie największych i najmniejszych przedmiotów, ocenianie wielkości średniej
- wyklejanie różnymi materiałami lub wypełnianie kolorem konturów cyfr
- układanie przez Kacpra figur geometrycznych z różnych przedmiotów
- odróżnianie podstawowych figur geometrycznych
- rysowanie przez Kacpra figur geometrycznych po śladzie
11. Plastyka:
- malowanie i rysowanie przez Kacpra prac plastycznych za pomocą różnych narzędzi i na różnym materiale
12. Technika:
a. czynności manipulacyjne
- dociskanie, pokręcanie, gniecenie, przesypywanie mieszanie, nawlekanie
b. budowanie, konstruowanie, modelowanie
- budowanie różnych układów według wzoru lub samodzielnie
- łączenie klocków konstruowanie z klocków
- łączenie różnych materiałów poprzez klejenie
c. lepienie
- formowanie kulek, wałków
- wałkowanie mas wałkiem, wykrawanie za pomocą foremek
- oblepianie przedmiotów masami
d. nawlekanie przewlekanie
- nawlekanie przedmiotów z dużymi otworami na sznurek ze stopniowym zmniejszeniem wielkości nawlekanych elementów
e. wydzieranie
- wydzieranie z papieru według pokazu
- wydzieranie wzdłuż narysowanych linii
f. ciecie wycinanie
- ciecie dowolne
- cięcie na sieczkę
g. stemplowanie
- odbijanie śladów dłoni i palców
- odbijanie śladów stempli
- stemplowanie dowolne
13. Muzyka
- Udział Kacpra w zajęciach muzycznych w sali( tańczenie prostych tańców, zabawy ruchowe przy muzyce, śpiewanie piosenek, granie na instrumentach,) i w rytmice.
14. Kultura fizyczna
- Udział Kacpra w zajęciach ruchowych.

Funkcjonowanie w środowisku:
1. Samoobsługa:
- sygnalizowanie przez Kacpra w każdy możliwy sposób głodu, bólu, potrzeb fizjologicznych zimna i gorąca
2. Poruszanie się:
- siedzenie z podparciem
- chodzenie samodzielne
- wchodzenie i schodzenie po schodach
3. Jedzenie:
- dokładne gryzienie, żucie, przełykanie
- posługiwanie się widelcem
- posługiwanie się łyżką
- samodzielne picie z kubka
4. Opanowanie czynności fizjologicznych – z pomocą:
- korzystanie przez Kacpra z ubikacji
5. Ubieranie się:
- dobieranie odzieży do odpowiedniej części ciała
- rozbieranie się, ubieranie się, zapinanie różnych zapięć
- dobór odzieży do pogody
6. Higiena osobista:
- mycie przez Kacpra rąk po wyjściu z łazienki po powrocie z placu zabaw, przed jedzeniem
- używanie przez Kacpra chusteczki do nosa
- podjęcie próby mycia przez Kacpra zębów
7. Uspołecznienie:
- reagowanie przez Kacpra na własne imię i nazwisko
- najbliższa rodzina Kacpra
- koledzy i koleżanki Kacpra
- współuczestnictwo w zabawie
- utrzymywanie porządku w miejscu pracy i zabawy
8. Komunikowanie się:
- przekazywanie przez Kacpra informacji o potrzebach w sposób niewerbalny
- przekazywanie przez Kacpra informacji o swoich emocjach w sposób niewerbalny
- przekazywanie przez Kacpra informacji w określonych sytuacjach w sposób pozawerbalny
- odbiór przez Kacpra bodźców smakowych węchowych
- rozumienie przez Kacpra dotyku, gestu, mimiki
- słuchanie i wykonywanie prostych poleceń
- słuchanie przez Kacpra krótkich wierszy i opowiadań
- różnicowanie dźwięków płynących ze świata zewnętrznego
- rozpoznawanie nazw przedmiotów, czynności w najbliższym dla Kacpra otoczeniu
9. Pisanie:
- kreślenie przez Kacpra w powietrzu dużych, swobodnych ruchów w kształcie fal, kół, ósemek
- zamalowywanie dużych płaszczyzn ruchami pionowymi lub poziomymi z zachowaniem kierunku od lewej do prawej z góry na dół
- zamalowywanie dużych przestrzeni ograniczonej konturem
- układanie przez Kacpra prostych układanek na wzorze lub według wzoru
- rysowanie szlaczków
- pogrubianie konturów dużych rysunków
- malowanie dużych form kolistych, falistych i szlaczków z zachowaniem kierunku pisania
- zamalowywanie małych przestrzeni
- kopiowanie przez kalkę
- obrysowywanie przez Kacpra szablonów
- łączenie przez Kacpra wyznaczonych punktów linią ciągłą

10. Matematyka:
- poznanie przez Kacpra schematu własnego ciała
- wybieranie największych i najmniejszych przedmiotów, ocenianie wielkości średniej
- wyklejanie różnymi materiałami lub wypełnianie kolorem konturów cyfr
- układanie przez Kacpra figur geometrycznych z różnych przedmiotów
- odróżnianie podstawowych figur geometrycznych
- rysowanie przez Kacpra figur geometrycznych po śladzie
- pojęcia góra - dół, prawa – lewa, za – przed
- określenie położenia przedmiotów w stosunku wzajemnym: na, pod, przed, obok, między
- porównywanie liczebności zbiorów
- kreślenie znanych figur geometrycznych
- rozpoznawanie figur geometrycznych w otoczeniu
- rozróżnianie przez Kacpra pór doby: dzień – noc, rano, południe, wieczór
11. Plastyka:
- malowanie i rysowanie przez Kacpra prac plastycznych za pomocą różnych narzędzi i na różnym materiale
12. Technika:
a. czynności manipulacyjne
- dociskanie, pokręcanie, gniecenie, przesypywanie mieszanie, nawlekanie
b. budowanie, konstruowanie, modelowanie
- budowanie różnych układów według wzoru lub samodzielnie
- łączenie klocków konstruowanie z klocków
- łączenie różnych materiałów poprzez klejenie
c. lepienie
- formowanie kulek, wałków
- wałkowanie mas wałkiem, wykrawanie za pomocą foremek
- oblepianie przedmiotów masami
d. nawlekanie przewlekanie
- nawlekanie przedmiotów z dużymi otworami na sznurek ze stopniowym zmniejszeniem wielkości nawlekanych elementów
- nawlekanie elementów z zachowaniem określonego rymu kolorów, kształtów
e. wydzieranie
- wydzieranie z papieru według pokazu
- wydzieranie wzdłuż narysowanych li
f. ciecie, wycinanie
- ciecie dowolne
- cięcie na sieczkę
- cięcie wzdłuż narysowanych linii
g. stemplowanie
- odbijanie śladów dłoni i palców
- odbijanie śladów stempli
- stemplowanie dowolne
- stemplowanie według wzoru
13. Muzyka
- Udział Kacpra w zajęciach muzycznych w sali( tańczenie prostych tańców, zabawy ruchowe przy muzyce, śpiewanie piosenek, granie na instrumentach,) i w rytmice.
14. Kultura fizyczna
- Udział Kacpra w zajęciach ruchowych.