Edukacja teatralna. Autorski program nauczania dodatkowego przedmiotu uzupełniającego w liceum

EDUKACJA TEATRALNA

W KLASIE O ROZSZERZENIU
HUMANISTYCZNO-MEDIALNYM
W LICEUM OGÓLNOKSZTALCĄCYM
W GOLUBIU-DOBRZYNIU

Autor:
Justyna Pietrzak

I. PRORGAM EDUKACJI TETRALNEJ – informacje ogólne

Edukacja teatralna

Podstawa prawna
• Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572
z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. z 2002 r. Nr 56, poz. 506)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej
i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia (Dz. U. z 2009 r., Nr 4, poz. 18).

Określenie tytułu programu – Edukacja teatralna

Uzasadnienie wprowadzenia programu

Niniejszy program nauczania przeznaczony jest do realizacji w liceum, czyli na IV etapie nauczania. Młodzież licealna nadal boryka się z problemami wieku dojrzewania. Zajęcia teatralne proponowane przeze mnie mają między innymi na celu pomoc uczniom w wykształceniu w pełni swojej osobowości. Poprzez wchodzenie w rolę, poprzez obserwację świata, innych i przede wszystkim samych siebie młody człowiek uczy się siebie i zdaje sobie sprawę, że ma wpływ na to, jaki jest i jaki może być.
Zajęcia teatralne rozwijają wyobraźnię, otwierają młodego człowieka na świat. Uczeń staje się empatyczny, wrażliwy, a jednocześnie świadomy. Przyjmuje właściwe postawy i potrafi odnaleźć się w różnych sytuacjach problemowych. Radzi sobie z emocjami, potrafi je wyrażać i panować nad nimi. Jest świadomy tego, że niemal zawsze człowiek w życiu wchodzi w rolę.
Program nauczania jest inspirowany słowami Wiliama Szekspira: „Świat jest teatrem, aktorami ludzie”. Szczególny nacisk kładzie się na związek życia i ról społecznych z teatrem i odgrywaniem ról na scenie. Zajęcia mają uczyć poprzez zabawę. Mają pomóc odnaleźć się w świecie.
Ponadto ma podnieść kompetencje kluczowe uczniów w zakresie edukacji teatralnej (teoria i praktyka), ma rozwinąć zainteresowania uczniów i usprawnić pracę w grupie.
Wprowadzenie programu podyktowane jest także dużym zainteresowaniem teatrem wśród młodzieży uczęszczającej do naszego Zespołu Szkół.

II.ZAKRES PROGRAMU

1. Program nauczania przedmiotu edukacja teatralna zostanie wdrożony w Liceum Ogólnokształcącym w Zespole Szkół nr 1 im. Anny Wazówny w Golubiu-Dobrzyniu.
2. Uczniowie będą realizować pełną podstawę programową obowiązującą w liceum ogólnokształcącym z rozszerzeniem z języka polskiego, języka angielskiego, historii. Przedmioty podstawowe są celem kształcenia w klasie humanistycznej. Dodatkowe zajęcia z edukacji teatralnej będą dobrym przygotowaniem ucznia w nauczaniu ogólnokształcącym
i pomogą w zdaniu egzaminu maturalnego oraz umożliwią kontynuowanie kształcenia na studiach wyższych.
Na przedmiocie uzupełniającym – edukacja teatralna, który będzie nauczany na bazie programu własnego, zatwierdzonego przez Radę Pedagogiczną ZS nr 1 im. Anny Wazówny
w Golubiu-Dobrzyniu – uczniowie poszerzą wiedzę o teatrze w teorii i praktyce
w trakcie 30 godzin zajęć dydaktycznych.
3. Czas trwania programu
Innowacja zostanie wdrożona od 1 września 2017 roku.

III. TREŚCI PROGRAMOWE

Charakterystyka programu
Program przeznaczony jest dla uczniów klas pierwszych liceum ogólnokształcącego
w profilu humanistyczno-medialnym. Edukacja teatralna to zajęcia, na których uczniowie mają zapoznać się z pracą twórców teatru w teorii i praktyce (ze szczególnym naciskiem na aktorstwo) oraz z podstawami teorii i historii teatru.

Cele główne
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki.
II. Tworzenie wypowiedzi artystycznych – ekspresja przez sztukę.
III. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki.

Cele szczegółowe
1. Przygotowanie ucznia do świadomego odbioru sztuk teatralnych i świadomego uczestnictwa w kulturze.
2. Rozbudzenie zainteresowania teatrem i innymi dziedzinami sztuki (zwłaszcza literaturą, tańcem, muzyką).
3. Wyposażenie ucznia w podstawową wiedzę na temat historii teatru i rozwoju teatru.
4. Wyposażenie ucznia w umiejętności analizy i interpretacji sztuk teatralnych.
5. Rozwijanie umiejętności odgrywania ról, wchodzenia w rolę.
6. Nabycie umiejętności tworzenia sztuk teatralnych lub adaptowania tekstów.
7. Nabycie podstawowych umiejętności związanych z pracą twórców teatru (scenarzysta, reżyser, aktor, charakteryzator, choreograf, inspicjent, oświetleniowiec, itp.)
8. Wyrażanie siebie poprzez twórczość związaną z teatrem.
9. Rozwijanie wyobraźni i własnej osobowości.
10. Kształtowanie właściwych postaw społecznych.
11. Radzenie sobie ze stresem i publicznymi występami.
12. Integracja klasy.
13. Udział w życiu szkoły i środowiska lokalnego.
14. Świadoma interpretacja głosowa tekstu.

IV. TEMATYKA ZAJĘĆ
Zgodnie z organizacją pracy zajęć w klasie humanistyczno-medialnej na realizację programu z przedmiotu Edukacja Teatralna przewidziano 30 godzin.

Temat zajęć i przebieg lekcji oraz zakładane umiejętności ucznia, a także metody pracy.

Temat 1. Lekcja wprowadzająca.

Przebieg lekcji:
Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czym jest teatr i na czym polega edukacja teatralna. Ustalenie zasad pracy. Poznanie oczekiwań uczniów odnośnie zajęć.Prezentacja oczekiwań nauczyciela. Prezentacja planu pracy z uwzględnieniem zainteresowań uczniów.

Uczeń zna pojęcia:
- teatr,
- tworzywo teatralne,
- twórca teatru,
- edukacja teatralna.

Metody:
- pogadanka heurystyczna,
- burza mózgów/dyskusja.

Temat 2. Twórcy i język teatru.

Przebieg lekcji:
Określenie i przybliżenie uczniom zawodów związanych z teatrem. Wstępne rozpoznanie, w jakim zawodzie teatralnym czuliby się najlepiej. Zapoznanie uczniów z podstawową terminologią teatralną i wdrażanie tej terminologii podczas kolejnych zajęć.

Uczeń zna zawody i ich specyfikę:
- scenarzysta,
- reżyser,
- aktor,
- producent teatralny,
- scenograf,
- rekwizytor,
-charakteryzator,
- kostiumolog,
- choreograf,
- inspicjent,
- sufler,
- oświetleniowiec.
Uczeń zna terminy:
- scena,
- kulisy,
- widownia/ publiczność,
- antrakt,
- foyer,
- gest,
- ruch sceniczny itp.

Metody:
- pogadanka heurystyczna,
- praca w grupach.

Temat 3. Historia teatru w pigułce - od teatru greckiego do teatru współczesnego.

Przebieg lekcji:
Przypomnienie wiadomości o teatrze antycznym, średniowiecznym i renesansowym z uzupełnieniem o nowe informacje. Zapoznanie z komedią dell' arte, teatrem romantycznym i współczesnym.

Uczeń zna pojęcia:
a) teatr:
- antyczny,
- średniowieczny,
- szekspirowski,
- komedia dell’arte,
- romantyczny,
- współczesny.

Metody:
- pogadanka heurystyczna,
- elementy wykładu,
- drama.

Temat 4. Wokół teatru: opera, operetka, musical, balet oraz formy parateatralne.

Przebieg lekcji:
Wskazanie różnic i podobieństw pomiędzy teatrem, operą, operetką, musicalem i baletem. Określenie form parateatralnych: happening, performance, teatr uliczny. Próba wykonania performancu. Pisanie scenariusza happeningu jako zadanie domowe.

Uczeń zna i odróżnia:
- teatr,
- operę,
- operetkę,
- musical,
- balet.
- happening,
- performance,
- teatr uliczny.
Uczeń umie stworzyć:
- performance.
Uczeń umie napisać:
- scenariusz happeningu.

Metody:
- pogadanka heurystyczna,
- burza mózgów,
- drama,
- metoda projektów.

Temat 5. Percepcja sztuki.

Przebieg lekcji:
Oglądamy przedstawienie teatralne, zwracając uwagę na język teatru.

Uczeń umie:
- świadomie i krytycznie oglądać dzieło teatralne.

Metody:
- uczestnictwo w kulturze (spektakl).

Temat 6. Jak mówić i pisać o sztuce teatralnej? Analiza i interpretacja przedstawienia.

Przebieg lekcji:
Omawiamy, analizujemy i interpretujemy obejrzany spektakl, stosując odpowiednie słownictwo. Określamy jak powinna być napisana recenzja teatralna. Recenzja jako zadanie domowe.

Uczeń umie:
- analizować i interpretować dzieło teatralne,
- rozmawiać o przedstawieniu teatralnym,
- oceniać spektakl i różne jego elementy,
- pisać recenzję teatralną.
Uczeń wie:
- jak wygląda scenariusz teatralny.
Uczeń rozumie:
- różnicę między scenariuszem autorskim
a adaptacją dzieła literackiego.
Uczeń umie:
- napisać fragment scenariusza i zaadaptować dzieło literackie na scenę.

Metody:
- praca z tekstami,
- pogadanka heurystyczna,
- praca w grupach.

Temat 8. W roli scenarzysty - piszemy scenariusze.

Przebieg lekcji:
Wymyślamy pomysły na przedstawienie klasowe i piszemy w grupach zarys propozycji.

Uczeń umie:
- pracować w grupie,
- tworzyć zarys scenariusza.

Metody:
- praca w grupach,
- burza mózgów.

Temat 9. Ćwiczenia oddechowe i niwelacja stresu oraz tremy.

Przebieg lekcji:
Zapoznajemy się z rolą oddechu na scenie i przed występem Poznajemy techniki i ćwiczenia oddechowe. Rozmawiamy o motywującej i niszczącej roli stresu i tremy. Poznajemy sposoby walki ze stresem i tremą.

Uczeń zna i umie stosować:
- techniki i ćwiczenia oddechowe,
- techniki i ćwiczenia niwelujące stres i tremę.

Metody
- pogadanka heurystyczna
- ćwiczenia.

Temat 10. Wybór najlepszego scenariusza klasowego i wspólna praca nad nim.

Przebieg lekcji:
Prezentujemy fragmenty scenariuszy stworzonych w grupach. Dokonujemy wyboru najlepszego z nich. Sugerujemy pożądane zmiany w scenariuszu.

Uczeń potrafi:
- zaprezentować swój scenariusz,
- dokonać oceny scenariuszy kolegów,
- dokonać wyboru najlepszego scenariusza,
- wprowadzać zmiany w scenariuszu,
- przyjmować konstruktywną krytykę i wyciągać z niej wnioski.
intonacja.

Metody:
- prezentacja,
- dyskusja,
- praca z tekstem.

Temat 11. i 12. (2 jednostki lekcyjne): Kultura żywego słowa - dykcja i intonacja.

Przebieg lekcji:
Rozmawiamy o roli słowa w teatrze, o dykcji, intonacji, akcencie i natężeniu głosu. Wykonujemy ćwiczenia dykcyjne. Sprawdzamy jak intonacja, akcent i natężenie głosu wpływają na interpretację i odbiór wypowiadanego tekstu. Uczymy się aktorskiej interpretacji głosowej wiersza "Na straganie". W domu uczniowie przygotowują aktorskie czytanie wiersza lub baśni dla dzieci i na drugiej z lekcji prezentują swoje wykonania, a także wzajemnie się oceniają

Uczeń zna pojęcia:
- dykcja,
- intonacja,
- akcent,
- natężenie głosu,
- interpretacja głosowa.
Uczeń umie:
- pracować nad dykcją,
- właściwie interpretować głosowo tekst.

Metody:
- pogadanka heurystyczna,
- praca z tekstem,
- ćwiczenia.

Temat 13. Ciało aktora jako tworzywo - ruch sceniczny, mimika, gesty.

Przebieg lekcji:
Dowiadujemy się, że aktor jest najważniejszy w teatrze i że jest twórcą i tworzywem jednocześnie. Rozmawiamy o ruchu scenicznym i grze aktorskiej. Próbujemy za pomocą samego ruchu wyrazić emocje.

Uczeń rozumie:
- rolę aktora w tetrze,
- na czym polega praca z ciałem podczas przygotowywania spektaklu.
Uczeń umie:
- za pomocą gestu, mimiki i ruchu scenicznego wyrazić emocje.

Metody:
- pogadanka heurystyczna,
- ćwiczenia,
- pantomima,
- drama.

Temat 14. Wchodzę w rolę - ćwiczenia aktorskie.

Przebieg lekcji:
Wykonujemy różnego rodzaju ćwiczenia aktorskie indywidualnie, w parach i w grupach.
Zadaniem domowym jest zapoznanie się z gotowym już scenariuszem spektaklu.

Uczeń potrafi:
- wcielić się w rolę,
- pracować indywidualnie i w grupie,
- przełamać nieśmiałość i tremę,
- doceniać pracę kolegów,
- oceniać konstruktywnie.

Metody:
- praca w grupach,
- pantomima,
- drama,
- ćwiczenia.

Temat 15. Zapoznajemy się ze swoimi rolami podczas przygotowywania spektaklu.

Przebieg lekcji:
Przydzielamy wstępnie role aktorskie uczniom według ich możliwości aktorskich. Przydzielamy także rolę pomocnika reżysera, scenografa, suflera, charakteryzatora, inspicjenta, technicznych itp.

Uczeń potrafi:
- obiektywnie ocenić swoje możliwości jako twórcy teatru i przyjąć wyznaczoną rolę,
- pracować w grupie,
- podejmować wiążące decyzje.

Metody:
- praca z tekstem,
- dyskusja.

Temat 16. Próba czytana.

Przebieg lekcji:
Dokonujemy pierwszej próby czytanej i wprowadzamy ewentualne modyfikacje w obsadzeniu ról.

Uczeń potrafi:
- właściwie czytać tekst.
Uczeń próbuje:
- wcielać się w rolę.

Metody:
- praca z tekstem.

Temat 17. Próba w przestrzeni scenicznej.

Przebieg lekcji:
Aktorzy próbują odnaleźć się na scenie. Pozostali zastanawiają się nad innymi elementami spektaklu (muzyką, scenografią, oświetleniem itp.)

Uczeń potrafi:
- poruszać się po scenie,
- wykorzystywać rekwizyty,
- myśleć o spektaklu globalnie.

Metody:
- praca z tekstem,
- praca z ciałem,
- praca w grupach.

Temat 18. Muzyka, rekwizyty, kostiumy, charakteryzacja scenografia w naszym spektaklu.

Przebieg lekcji:
Zastanawiamy się nad wszystkimi pozostałymi elementami spektaklu poza grą aktorską. Podajemy propozycje rozwiązań. Uczestniczą w tym również aktorzy.

Uczeń potrafi:
- wybrać, dopasować, stworzyć scenografię, muzykę, oświetlenie itp.

Metody:
- dyskusja,
- burza mózgów,
- praca w grupach,
- metoda projektu.

Tematy 19.-26. (8 jednostek lekcyjnych): Próby przedstawienia.

Przebieg lekcji:
Aktorzy coraz lepiej wcielają się w swoje role; potrafią współdziałać na scenie, żeby stworzyć spójny występ; uczą sie swoich kwestii na pamięć i wchodzenia na scenę w odpowiednim momencie; dopracowują interpretację głosową, gesty, mimikę i ruch sceniczny. Pozostali pracują nad przydzielonymi zadaniami, służą innym pomocą, stanowią niezbędna w teatrze widownię, oceniają aktorów i dają im wskazówki. Zostaje zamontowana scenografia, przygotowywane są kostiumy, muzyka i oświetlenie są już częścią spektaklu.

Uczeń potrafi:
- wcielić się w rolę,
- współdziałać,
- wygłaszać tekst na pamięć i w odpowiedni aktorsko sposób,
- stosować świadomie ruch sceniczny, mimikę i gesty,
- przygotować muzykę, oświetlenie, kostiumy, scenografię itp.,
- pomagać innym.

Metody:
- praca tekstem,
- praca w grupach,
- dyskusja,
- metoda projektu itp.

Temat 27. Promocja przedstawienia.

Przebieg lekcji:
Przygotowujemy projekt plakatu, ulotek i zaproszeń indywidualnych oraz zaproszeń do szkół. tworzymy wydarzenie na facebooku. Wyznaczamy osoby odpowiedzialne za dystrybucję materiałów promocyjnych.

Uczeń umie:
- pracować z programem do tworzenia materiałów promocyjnych,
- stworzyć materiały promocyjne,
- dystrybuować materiały promocyjne,
- promować własne przedsięwzięcie.

Metody:
- praca w grupie,
- praca z programem do tworzenia materiałów promocyjnych.

Temat 28. Próba kostiumowa.

Przebieg lekcji:
Aktorzy oswajają się z kostiumami, charakteryzatorzy i osoby odpowiedzialne za kostiumy oraz inspicjent dopilnowują kwestii kostiumów.

Uczeń potrafi:
- występować w kostiumie,
- dokonywać charakteryzacji scenicznej,
- zmieniać kostiumy w szybkim tempie,
- pomagać w zmienianiu kostiumów i charakteryzacji.

Metody:
- praca w grupach

Temat 29. Próba generalna.

Przebieg lekcji:
Wszyscy uczestniczą z pełnym zaangażowaniem w próbie generalnej spektaklu.

Uczeń potrafi:
- wystawić swój własny spektakl.

Metody:
- praca w grupie,
- praca ze sprzętem technicznym.

Temat 30. Omówienie naszego spektaklu. Podsumowanie.

Przebieg lekcji:
Wspólnie omawiamy dobre i ewentualnie złe strony spektaklu oraz całego przedsięwzięcia. Podsumowujemy rok wspólnej pracy i określamy, co nam dały pozytywnego zajęcia z edukacji teatralnej.

Uczeń umie:
- dokonać obiektywnej oceny własnej pracy,
- ocenić korzyści z odbytych zajęć.

Metody:
- dyskusja.

V. ZAŁOŻONE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW. PODSUMOWANIE
Uczniowie będą oceniani podczas zajęć za wykonanie określonych przez nauczyciela zadań oraz znajomości pojęć określonych w treściach nauczania przedmiotu. Ocenianie będzie obejmowało przede wszystkim zaangażowanie w pracę uczniów podczas zajęć, prawidłowe wykonanie zadań określonych przez nauczyciela, wywiązywanie sie z terminów, oceniane będą również zadania domowe, a także uczestnictwo w próbach pozalekcyjnych. Na ocenę może mieć wpływ uczestnictwo w kulturze i jej tworzenie w szkole oraz poza nią.
W trakcie realizacji programu młodzież będzie uczestniczyć w wyjściach i wyjazdach na przedstawienia teatralne. Dzięki uczestniczeniu w zajęciach edukacji teatralnej uczeń będzie miał możliwość łatwiejszego rozpoznania swoich umiejętności i rozwijania ich również w przyszłości. Zespół Szkół nr 1 im. Anny Wazówny
w Golubiu-Dobrzyniu