Gry i zabawy przeciwko agresji

Dostrzeganie agresywnych uczuć i ich wyrażanie
Zabawa ,,Mowa ciała”

Dzieci siedzą w kole lub przy stoliku, każde dziecko otrzymuje karteczkę, na której zapisany został jakiś stan emocjonalny – wystraszony, obrażony, wściekły, wesoły, smutny – który musi pokazać. Kartki z poszczególnymi uczuciami mogą zostać rozdane w kilku jednakowych egzemplarzach, w zabawie powinna uczestniczyć cała grupa. Po każdej demonstracji dzieci próbują odgadnąć, jakie uczucie miało zostać wyrażone?
Zakończenie – dyskusja na temat: po czym można rozpoznać różne stany emocjonalne? Jakie uczucia są łatwiejsze do pokazania? Jakie uczucia są wyrażane w podobny sposób, jak ich nie pomylić?

Rozpoznawanie przyczyn złości i agresji
Zabawa
,, Tytuł złości”

Uczestnicy dobierają się parami. Każde dziecko przywołuje w myślach jakąś sytuację, w której było bardzo złe, zastanawia się nad pasującym tytułem do tego wydarzenia i zapisuje go na kartce. Następnie dzieci zamieniają się swoimi kartkami, każde dziecko zastanawia się teraz, jaka sytuacja może kryć się pod zanotowanym tytułem i opisuje ją w kilku słowach, np.:
- dziecko 1: „Autobus”
- dziecko 2: Jakub był zły, ponieważ spóźnił się na autobus. Z tego powodu dotarł za późno na trening piłki nożnej i nie został wybrany do drużyny, która będzie grała w kolejnym meczu na turnieju.
Zakończenie – omówienie wyników ćwiczenia, dyskusja na temat najczęściej występujących przyczyn złości i agresji.

Zabawa ,,Złości mnie...”

Każde dziecko wypisuje na kartce papieru litery swojego imienia jedna pod drugą i szuka do każdej z nich dowolnego wyrazu – nazwy wydarzenia, które może szczególnie go złościć, irytować, np.
M matematyka
O okropna pogoda
N niedokończona praca domowa
I ironiczne spojrzenie
K karny rzut w meczu
A „a nie mówiłem...”

Rozumienie siebie samych i innych ludzi
Zabawa ,,Znajomość charakterów”

Wszyscy otrzymują kartkę papieru, na której są narysowane kontury człowieka. Do tego szkicu każde z dzieci dorysowuje to, co uważa za najbardziej charakterystyczne u siebie samego, np.
- usta, jeśli jest szczególnie często uśmiechnięte;
- serce, jeżeli jest osobą wrażliwą;
- pięści, jeśli jest osobą skorą do bicia;
- i tak dalej...
Kontury, którym w ten sposób nadany został charakter przypinamy do tablicy lub rozkładamy na stoliku. Grupa próbuje odgadnąć, która z nich należy do poszczególnych uczestników.
Zakończenie – rozmowa, dyskusja.
Czy grupa odkryła u kogoś nowe zdolności lub cechy charakteru?

Opanowanie złości i agresji, a także ich przezwyciężanie
Zabawa ,,Start rakiety”

Dzieci np.:
- bębnią palcami po blacie stołu, najpierw cicho i powoli, potem coraz szybciej i głośniej;
- uderzają płaskimi dłońmi o stół albo klaszczą, również z natężającą się głośnością i we wzrastającym tempie;
- tupią nogami zaczynając cicho i powoli, a potem coraz głośniej i szybciej;
- cicho naśladują brzęczenie owadów przechodząc do głośnego wrzasku;
- wstają gwałtownie ze swoich miejsc, wyrzucają z bardzo głośnym wrzaskiem ramiona do góry;
- powoli siadają na swoich miejscach, naśladują brzęczenie owadów, które stopniowo zanika, aż wszystko ucichnie.

Zabawa ,,Obrona przed zaczepkami”

Dzieci dzielimy na grupy i rozdajemy kartki z różnymi przezwiskami. Uczniowie zastanawiają się nad niezwykłymi reakcjami na agresywne zaczepki, a następnie przedstawiają swoje propozycje na forum całego zespołu. Wymyślone odpowiedzi mogą wypróbować w zaimprowizowanych scenkach (być może w odpowiedniej sytuacji przypomną sobie jakąś oryginalną ripostę, zamiast odpowiadać agresją).
Na przezwiska można zareagować m. in. w następujący sposób:
- „Ty smarkaczu!” - „Ach, rzeczywiście, masz może chusteczkę?”
- „Niezdara!” – „Tak, niestety, czy mógłbyś mi w takim razie pomóc?”

Budowanie poczucia własnej wartości
Zabawa ,,Jestem – potrafię – mam”

Przylepiamy dzieciom na plecach taśmą klejącą kartki, na których wypisane zostały jeden pod drugim trzy początki zdań:
- Jestem...
- Potrafię...
- Mam...
Dzieci chodzą po sali i uzupełniają sobie nawzajem te zdania pozytywnymi uwagami, które rzeczywiście pasują do danego uczestnika. Kiedy wszystkie zdania zostaną dokończone, dzieci zdejmują kartki ze swoich pleców i czytają, co inni myślą na ich temat? (autorzy wypowiedzi powinni pozostać anonimowi).
Zakończenie – swobodne wypowiedzi na temat swojej kartki.

Nawiązywanie nieagresywnych kontaktów
Zabawa ,,Wyczarujemy przyjaźń”

Każde dziecko może tak ,,zaczarować” trzech innych uczestników, by mogli oni w przeszłości mili, uprzejmi i przyjaźni w stosunku do niego. Czarodziejską różdżką , dotyka ono po kolei te trzy osoby po barkach i wypowiada magiczne zaklęcie, np. – Adaś zaczaruje cię w chłopca, który nie popycha mnie wciąż, kiedy obok niego przechodzę”.

Rozwiązywanie konfliktów bez agresji - wspólne dochodzenie do kompromisów
Zabawa ,,Za i przeciw”

Przeprowadzamy dyskusję „za i przeciw” dotyczącą jakiejś spornej kwestii. Dzieci dzielimy na dwie grupy, jedna z nich zbiera argumenty „za”, druga natomiast „przeciw” – niezależnie od własnego zdania poszczególnych osób. Wszystkie argumenty nauczyciel zapisuje na dwóch oddzielnych kartkach papieru. Oba przeciwstawne stanowiska, chętne dzieci z obydwu grup, krótko omawiają (streszczają) na forum całego zespołu. Potem przechodzimy do głosowania:
- Kto jest „za”?
- Kto jest „przeciw”?
Zakończenie – rozmowa, dyskusja.
Czy różne zdania i stanowiska mogą funkcjonować obok siebie, bez wykłócania się o nie?
Czy trudno zaakceptować to, że ktoś ma inne zdanie?

Literatura:
J. Grochulska ,,Agresja u dzieci.”
J. Danielewska ,,Agresja u dzieci- Szkoła porozumienia.”
R. Portmann ,,Gry i zabawy przeciwko agresji.”
G. Hang-Schnabel. ,, Agresja w przedszkolu. Poradnik dla rodziców i wychowawców.”
E.i J. Morawscy ,,Trening zastępowania agresji (ART.) w szkole.”