Czytanie poszerza horyzonty. Scenariusz pogadanki

Scenariusz pogadanki : Czytanie poszerza horyzonty

Cele:
zapoznanie uczniów z różnymi sposobami przekazywania informacji (tekstowe i nietekstowe) oraz z różnymi sposobami czytania;
zwrócenie uwagi na funkcje czytania;
uzmysłowienie wartości płynących z czytania;
zachęcanie do czytania.

Metoda:
Problemowa: dyskusja,
Eksponująca: film,
pogadanka z wykorzystaniem wiedzy i doświadczenia uczniów
prezentacja plansz przygotowanych do prezentacji tematu
Pomoce dydaktyczne:
materiały nietekstowe: mapa, obraz, schemat, wykres, znaki drogowe;
Zasób multimedialny: film „Dlaczego warto czytać?”A. Holland,
materiały tekstowe: książki popularnonaukowe, słownik języka polskiego, beletrystyka.
TOK LEKCJI:
Pogadanka wprowadzająca:
Co to jest czytanie?
Co można czytać?
W jaki sposób odczytujemy informacje?
Czy wszystko czytamy w ten sam sposób?
POGADANKA:
Naukę czytania rozpoczynamy już we wczesnym dzieciństwie. Początkowo czytają nam rodzice, starsze rodzeństwo, gdyż sami jeszcze nie znamy literek. Czytamy wszyscy: jedni więcej inni mniej. Nie można bowiem wyobrazić sobie normalnie funkcjonującego człowieka bez tej umiejętności. Dzięki czytaniu ludzie mogą się komunikować między sobą, dzielić się doświadczeniami, okazywać uczucia, wymieniać informacje lub zdobywać potrzebne wiadomości.
Rozróżniamy dwa rodzaje informacji: tekstowe i nietekstowe.
TU: prezentacja materiałów tekstowych a następnie nietekstowych przygotowanych na planszach
Okazuje się, że aby czytać tekst potrzebna jest znajomość liter, by odczytać materiały nietekstowe potrzebna jest umiejętność czytania - tą drogą najczęściej dowiadujemy się, co oznaczają, jaką treść zawierają materiały nietekstowe.
FUNKCJE CZYTANIA:
Zadajemy uczniom pytanie "po co czytamy?". Po zebraniu odpowiedzi udzielonych przez klasę, uzupełniamy je, porządkujemy i formułujemy konkretne funkcje i cele czytania:
czytanie jest doskonałym, choć nie jedynym, narzędziem zdobywania wiedzy;
czytanie jest narzędziem powszechnej informacji (np. czytanie informacji w gazetach, czasopismach);
jest formą spędzania wolnego czasu, źródłem rozrywki i wypoczynku;
czytanie pomaga rozwiązać różne problemy życiowe;
pozwala czytelnikowi utożsamiać się z bohaterami literackimi;
kształtuje w młodych ludziach pewne poglądy i przekonania.
SPOSOBY CZYTANIA:
Zadajemy uczniom pytanie: "Jaka jest różnica w czytaniu np. książki popularnonaukowej, książki beletrystycznej lub tomiku poezji?". "Czy wszystko czytamy w ten sam sposób?".
Po wysłuchaniu odpowiedzi uczniów wspólnie formułujemy wnioski i przedstawiamy różne sposoby czytania.
Czytanie pobieżne - wyjaśniamy jak w krótkim czasie zorientować się w treści książki i jej przydatności. Zagadnienie to omawiamy analizując przede wszystkim takie elementy jak: autor, tytuł, spis treści, przedmowa, wstęp, posłowie.
Czytanie fragmentaryczne - czytamy wybrane fragmenty w celu zorientowania się "z grubsza" w zawartości książki, treści książki oraz uzyskania ogólnej orientacji w poruszanych w książce sprawach.
Czytanie staranne - stosujemy je wtedy, gdy chcemy trwale i gruntownie opanować treść książki, w ten sposób będziemy czytać np. tekst, na podstawie którego przygotowujemy się do lekcji.
Studiowanie - jest to wielokrotne czytanie tekstu w całości i ze szczegółami, by trwale zapamiętać tekst, ustosunkować się do poglądów autora, porównać z innymi książkami o takiej samej tematyce.
Czytanie dla rozrywki - czytanie to jest przyjemnością, wzbogaca wyobraźnię, sprawia, że stajemy się bardziej wrażliwi na piękno, na ludzką dolę i niedolę, rozszerza nasze horyzonty myślowe, nie przynosi natomiast natychmiastowych korzyści.
Uczenie się poprzez czytanie - jest to podstawowy i najszybszy sposób zdobywania wiedzy. Jednak jego warunkiem jest umiejętność dobrego i szybkiego czytania.
Etap realizacji

Nauczyciel rozdaje uczniom kartki z tekstem wiersza Szymańskiego:
„Książka”
Witam cię kartek szelestem,
Tytułem na pierwszej stronie,
witam!
Bo po to przecież jestem,
Żebyś mnie ujął w dłonie
I czytał!
Kiedy jesz obiad – na zdrowie!
Gdy chcesz się bawić – baw się!
Ja ci nie bronię!
Ale gdy chcesz mieć opowieść
O wszystkim, co najciekawsze –
Ja ci się skłonię!
Kiedy ci smutno będzie,
Kiedyś samotny, chory;
Bez przyjaciela –
Ja z tobą pójdę wszędzie,
Poprzez zimowe wieczory,
W kraje wesela.
Będziesz wraz ze mną oglądać
Baśnie i cuda, i dziwy
Na końcu świata
Po niebie, po morzach, i lądach
jako te ptaki szczęśliwe
będziemy latać.
Nigdy ci się nie znudzi!
Wędrówki po każdej kartce
Nie są tak straszne.
Przygody innych ludzi.
Są przecież nie mniej warte
Niż twoje własne.
Ja cię bez trudu nauczę
Tego, co przydać się może
Choćby po latach paru.
Ja tobie słowem, jak kluczem,
W cudowny sposób otworzę
pałace czarów.

Zanim wybrany uczeń odczyta tekst, nauczyciel prosi uczniów, aby podczas prezentacji wiersza starali się zakreślać treści, które mówią o tym, dlaczego warto sięgać po książki.
Po przeczytaniu utworu nauczyciel zapisuje na tablicy hasło:
„Warto sięgać po książki, ponieważ...” i prosi uczniów o zacytowanie zakreślonych przez nie fragmentów wraz z wyjaśnieniem
Odpowiedzi uczniów powinny być zapisywane hasłowo na tablicy, pod zanotowanym wcześniej przez nauczyciela twierdzeniem – utworzą w ten sposób metaplan.

Sugerowane odpowiedzi: „ukazują ciekawy świat albo wydarzenia”, „opowiadają o czymś, co jest nam nieznane”, „mogą nam towarzyszyć, kiedy nudzimy się albo czujemy się samotni”, „rozweselają”, „opowiadają o rzeczach niezwykłych”, „pobudzają wyobraźnię”, „pozwalają przeżywać niesamowite przygody”, „uczą nas”, „pobudzają do myślenia” itp.
Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że za chwilę obejrzą film (zasób multimedialny), w którym znana polska reżyserka – Agnieszka Holland – opowie o tym, dlaczego warto czytać. Prosi uczniów o wsłuchanie się w jej wypowiedź – pojawi się w niej sformułowanie: „Książka jest nie do zastąpienia”. Uczniowie mają za zadanie zanotować na kartkach uzasadnienie tego twierdzenia.
Po emisji materiału nauczyciel prosi uczniów o zaprezentowanie zapisanych na kartkach wniosków. Powinny pojawić się wypowiedzi typu: „Książki towarzyszyły w złych chwilach, podczas choroby, umilały czas w szpitalach”, „Pozwalały na wyobrażanie sobie wielu rzeczy”, „Tego, co pokazuje książka, nikt nie może narzucić”, „Książka pozwala stworzyć własne wizje”, „Książki wyrażają stan ducha, uczucia”, „Książkę można czytać w każdej sytuacji” itp.

Po omówieniu filmu z zasobu multimedialnego nauczyciel prosi uczniów, aby przedstawili swoje propozycje najciekawszej książki z krótkim uzasadnieniem–
: „Moja książka jest nie do zastąpienia, ponieważ...”.
Osoby, które nie czytają książek mogą uzasadnić swoja postawę :
„Nie czytam książek, ponieważ...”.
Etap końcowy
PODSUMOWANIE LEKCJI:
Na zakończenie lekcji nauczyciel ponownie nawiązuje do wypowiedzi A. Holland, poddając temat pod dyskusję: „Czy czytanie jest czymś wstydliwym?”.
Prowadząc rozmowę z uczniami, może zadawać pytania typu:
Czy faktycznie przyznawanie się do tego, że się czytuje książki, to obecnie rodzaj „obciachu”?
Kto z was z chęcią sięga po książki i nie wstydzi się do tego przyznawać?
Dlaczego warto czytać?

Bibliografia:
1. Iwanek R.: Rola czytania w życiu człowieka. Konspekt lekcji klasy I liceum i technikum. W: "Poradnik Bibliotekarza" 1985 nr 9/10 s. 253-254.
2. Król F.: Sztuka czytania. Warszawa 1982
3. Edward Szymański, Książka [w:] Myśli, wiersze, aforyzmy o książce, wyb. i oprac. Jan Kropiwnicki, Wydawnictwo Nauczycielskie, Jelenia Góra 1992.