Maluch z mniejszą sprawnością w grupie rówieśniczej wyzwaniem dla nauczyciela wychowania przedszkolnego

Włączenie chorego malucha, dziecka nadpobudliwego czy z niepełnosprawnością do grupy przedszkolnej, nie przesądza o powodzeniu samego procesu integracji. Często pojawienie się takiego dziecka w grupie jest dla niego i dla jego rówieśników sytuacją trudną, wymagającą wsparcia, i pomocy ze strony nauczycieli. Zarówno w radzeniu sobie w codziennych kontaktach, jak i we wspólnej, codziennej zabawie. Ważne jest w tych okolicznościach umiejętne udzielanie przez nauczycieli wsparcia wszystkim dzieciom, zarówno tym bardziej, jak i tym mniej sprawnym, w radzeniu sobie w nowych sytuacjach, i w codziennym budowaniu więzi między członkami grupy. Zaś podejmowane przez nauczycieli wychowania przedszkolnego wysiłki powinny mieć za zadanie zarówno wspieranie malucha z mniejszą sprawnością czy umiejętnością radzenia sobie w grupie, w jego codziennych zmaganiach i wzmacnianie jego poczucia wartości, a także uczenie pozostałych członków grupy przedszkolnej akceptowania kolegi, i zachęcania ich do współpracy. Mówiąc to innymi słowami chodzi o to, aby występujące, naturalne różnice pomiędzy dziećmi, dotyczące między innymi ich stanu zdrowia, stopnia sprawności, szybkości uczenia się, możliwości poruszania się czy wykonywania poszczególnych zadań, nie były powodem doświadczania przez nich poczucia odrzucenia i wyobcowania. Lecz stanowiły naturalną płaszczyznę do kształtowania postawy zorientowanej na zrozumienie i akceptację wszystkich członków grupy.
Zawsze wkroczenie malucha w system społecznego oddziaływania jakim jest przedszkole, jest ważnym krokiem poza jego dotychczasowe powiązania z rodziną. To często przełomowy moment w życiu nie tylko dziecka, ale i całej jego rodziny. Przedszkole jako instytucja edukacyjna jest systemem, który formalizuje pełnione przez niego role społeczne i jest miejscem, gdzie nabyte doświadczenia są podstawą w zinternalizowaniu jego wzorów osobowych. Dziecko uzewnętrznia społeczne wartości i normy, które przekazuje mu rodzina i z którymi spotyka się w przedszkolu. Asymilując i konstruując wiedzę oraz umiejętności uczy się pełnienia swych pierwszych ról społecznych. Zaspokajając swoją potrzebę poznawczą zdobywa niezbędną wiedzę do tworzenia swoich wyobrażeń związanych z chorym, gorzej radzącym sobie, lub mniej sprawnym kolegą.
Bardzo dobrą płaszczyzną do wzajemnego poznania się dzieci w grupie jest zabawa, w której maluchy mogą obserwować rówieśników, współdziałać ze sobą i uczyć się od siebie. Podczas właściwie zorganizowanej zabawy może znaleźć ujście dziecięca spontaniczność, wyobraźnia i wzmożona potrzeba zadawania pytań. W okresie przedszkolnym zabawa staje się areną, na której dziecko przeżywa swoje lęki, obawy, pragnienia i nadzieje, w postaci udramatyzowanych sytuacji modelowych. Umożliwia to dziecku powtarzanie własnych doświadczeń życiowych, ponowne ich przeżywanie i przewidywanie ich w przyszłości. Ponadto uczy dzieci nie tylko dawać, brać czy dzielić się z drugim maluchem, ale także stwarza im warunki do poznawania własnych możliwości, i ograniczeń oraz dróg ich pokonywania.
Obecność w grupie chorego czy niepełnosprawnego dziecka jest zawsze sytuacją nową, trudną i prowokującą do stawiania pytań typu: a dlaczego Krzysiu nie chodzi?, a czy chłopiec ma chore nóżki?, a dlaczego on jeździ na wózku?, itp. Dzieci podczas właściwie zorganizowanej zabawy uczą się jak sobie radzić i jak radzi sobie ich mniej sprawny kolega. Maluchy rozpoznają swoje możliwości, doświadczają wzajemnych podobieństw i różnic oraz poznają własne potrzeby i oczekiwania. W opisanej sytuacji rola nauczyciela jest znacząca, gdyż udziela on wsparcia i pomocy dzieciom w taki sposób, aby dzieci potrafiły odnaleźć się w danej sytuacji, a także zrozumieć ją. Nauczyciel pokazuje i podpowiada swoim pociechom, że wszystkie dzieci mają te same potrzeby, oczekiwania i zainteresowania. Mają swoje lepsze i gorsze dni. Wszystkie lubią się bawić i przebywać w towarzystwie innych dzieci, potrzebują miłości, akceptacji i uznania. I tak naprawdę, to różnią się jedynie niewiele znaczącymi szczegółami. Na przykład: Jasiu ma niebieskie oczy, Kasia zielone, a Karolek szare. Kasia nosi okulary, a Pawełek ma piegi. Wszystkie dzieci różnią się wzrostem, kolorem włosów i posiadanym temperamentem, ale tak faktycznie są to drobiazgi, i nic nie znaczące szczegóły. W istocie maluchy o wiele więcej łączy, niż dzieli, a jednym z tych detali jest ich różny stan zdrowia czy stopień sprawności, bądź niepełnosprawności.
Nauczyciel poprzez odpowiedni dobór gier, zabaw i symboli odnoszących się do rożnego stopnia sprawności członków grupy przedszkolnej powoduje, że proces integracji odbywa się na bazie ich różnorodności i odrębności. Tymczasem zabawa bazująca na istniejących, naturalnych różnicach między przedszkolakami staje się naturalną płaszczyzną kształcenia postawy otwartości, zrozumienia i akceptacji wszystkich członków grupy. To nauczyciele przekazują dzieciom wzory, normy i wartości takie jak: akceptacja odmienności, szacunek dla godności drugiego malucha niezależnie od jego możliwości, otwartość i gotowość do udzielenia wsparcia . Oczywiście zakres dziecięcych zabaw powinien być szeroki i uwzględniać okoliczności oraz wydarzenia, w których dzieci uczestniczą. Należy więc organizować zabawy, które bezpośrednio będą wiązać się z doświadczeniami dzieci, z ich odkrywaniem i poznawaniem różnorodności, ze wspólnym oglądaniem, i przeżywaniem świata .

BIBLIOGRAFIA:
Al. – Khamisy, D. (2006). Edukacja przedszkolna a edukacja społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak
Chodkowska, M. (2009). Razem damy sobie radę!. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna
Wilczek, M. (1993). Zapraszamy do zabawy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza KOM – PAKT