Program profilaktyczny: Eliksir na złość

Program ”Eliksir na złość” jest przeznaczony do realizacji z uczniami klas nauczania zintegrowanego. Mam nadzieję, że opracowany przeze mnie program okaże się pomocny i efektywny w pracy wychowawczej nauczyciela. Głównym celem działań profilaktycznych zawartych w poniższym programie jest minimalizowanie i eliminowanie zachowań agresywnych wśród dzieci. Przeciwdziałając zachowaniom agresywnym należy uczyć dzieci umiejętności intrapersonalnych związanych z samoświadomością i rozumieniem samego siebie, z kontaktem z własnymi uczuciami oraz z samokontrolą oraz umiejętności interpersonalnych - związanych z komunikowaniem się z innymi oraz rozwiązywaniem konfliktów. Umiejętność radzenia sobie ze stresem i własnymi emocjami jest umiejętnością warunkującą prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie oraz w grupie społecznej jaką jest klasa szkolna. Rozwijanie poczucia bezpieczeństwa i przynależności do grupy stanowi jeden z elementów profilaktycznych programu.

Cele programu:
Cele główne:
• przeciwdziałanie zachowaniom agresywnym
• kształtowanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych
• kształtowanie umiejętności konstruktywnego rozwiązywania konfliktów
• kształtowanie umiejętności radzenia sobie z własnymi emocjami
Cele szczegółowe:
• ustalenie reguł – kontraktu grupowego
• kształtowanie umiejętności dokonywania wyboru i podejmowania decyzji;
• budowanie poczucia wspólnoty grupowej;
• budowanie atmosfery wzajemnego zaufania;
• dostrzeganie i akceptowanie cech szczególnych w wyglądzie swoim oraz innych rówieśników;
• budowanie poczucia własnej wartości;
• rozwijanie umiejętności aktywnego słuchania;
• doskonalenie umiejętności radzenia sobie z sytuacją trudną;
• kształtowanie umiejętności mówienia i wyrażania własnych emocji;
• tworzenie atmosfery bezpieczeństwa i wzajemnej akceptacji

Narzędzia:
Metody:
·burza mózgów
·elementy technik socjoterapeutycznych
·aktywizujące metody gier i zabaw
·metoda praktycznego działania
·metoda projektu
·pogadanka
·drama
·dyskusja

Środki dydaktyczne:
Ilustracje zwierząt: np: psa, wiewiórki itp. , opowiadanie pt: „Śpiew ptaka” A. de Mello , muzyka relaksacyjna, różnorodne ilustracje z gazet i kolorowych czasopism dziecięcych, klej, arkusze papieru, kolorowy tusz kreślarski, tekturowa waga, słodycze, kamyki, blankiety recept, duża menzurka Formy pracy:
·praca grupowa
·praca zbiorowa
·praca indywidualna
Liczba osób: 20-25
Grupa wiekowa:
- uczniowie klas I - III szkoły podstawowej (7-9 lat)
Czas zajęć:
- 6 spotkań po 45 minut

Harmonogram działań:

Temat: Gdy ludzie się porozumiewają

Tematyka zajęć:
• stwarzanie poczucia bezpieczeństwa, otwartości i akceptacji w grupie
• uświadamianie istnienia słownych i bezsłownych sposobów porozumiewania się między ludźmi
• uświadamianie dzieciom tego, iż w porozumiewaniu się ludzi może coś pomagać i coś przeszkadzać
• uczenie zachowań, które ułatwiają porozumiewanie się
Formy aktywności/działań:
1.Ustalenie rytualnego powitania – iskierka przyjaźni
2.Zabawa "Zgadnij kto to?"
pantomima – kształt. umiejętności komunikacji niewerbalnej
3.Zabawa "20 pytań" – kształt. umiejętności komunikacji werbalnej
4.Zabawa w parach „Wspólny rysunek” – jeden z uczestników otrzymuje gotowy rysunek i podaje instrukcje partnerowi, aby ten stworzył taki sam obraz nie patrząc na niego-kształtowanie umiejętności aktywnego słuchania
5.Zabawa "Nadawca, zagłuszacz, odbiorca".
Podział na 3 grupy: nadawców: wymyślają hasło, które będą przekazywać "odbiorcom", którym w odszyfrowaniu hasła przeszkadzają „zagłuszacze”.
6. Ćwiczenia relaksacyjne-wyciszające przy muzyce.
7.Podsumowanie zajęć - rozmowa w kręgu – dzielenie się wrażeniami z odbytych zabaw, ustalenie co pomaga a co przeszkadza w porozumiewaniu się , zapisanie punktów kontraktu dotyczących zasad komunikacji w grupie
Przewidywane efekty:
• dzieci dostrzegają, że są sytuacje, które utrudniają bądź ułatwiają porozumiewanie się ludzi
• wiedzą, że porozumiewać można się nie tylko za pomocą słów
• dostrzegają, że słuchanie jest ważnym elementem porozumiewania się

Temat: Poznaj swoje potrzeby

Tematyka zajęć:
• wprowadzenie pojęcia potrzeby
• zwrócenie uwagi dziecka na to co jest dla niego ważne
• pokazanie dzieciom, że warto pokonywać przeszkody aby zrealizować swoje marzenia
• motywowanie dzieci do tego aby poznawały swoje prawdziwe potrzeby i próbowały je realizować
Formy aktywności/działań:
1. Burza mózgów –potrzeba - nasz silnik. W jaki sposób realizujemy potrzeby, np potrzeba ruchu – bieganie, gra w piłkę - szczęście
2. Pogadanka na temat różnych sposobów wyrażania potrzeb, "Potrzebuję spokoju", "Mam ochotę pobyć sam", „Chcę spokoju”, „Zostaw mnie”.
3. Zabawa "Tor przeszkód".
Każdy z uczestników musi przejść przez przygotowany tor przeszkód na końcu toru leżą ulubione słodycze (nasze potrzeby). Dzieci muszą pokonać cały tor, aby je zdobyć.
4.Grupowy plakat - „Nasze potrzeby”
Uczestnicy wybierają ilustracje przedstawiające różne potrzeby
( uśmiechnięta buzia, dziecko przytulające się do mamy) i wspólnie wykonują plakat.
5. Podsumowanie zajęć –
"Burza mózgów" – jak możemy sobie pomóc w zaspokojeniu potrzeb z plakatu – uzupełnianie kontraktu –
"Jeśli wiesz czego potrzebujesz, masz szansę to osiągnąć.
Jeśli nie wiesz, to nawet nie możesz zacząć."
Przewidywane efekty:
• dzieci wiedzą co to są potrzeby
• rozpoznają swoje potrzeby
• wiedzą, że warto pokonywać przeszkody aby realizować swoje marzenia

Temat: Jestem niepowtarzalny

Tematyka zajęć:
• wzmacnianie poczucia własnej wartości
• ukazywanie dziecku jego wyjątkowości i niepowtarzalności
• wdrażanie do wypowiadania się na swój temat, przezwyciężanie nieśmiałości
• dostarczanie poczucia bezpieczeństwa, otwartości i szczerości
Formy aktywności/działań:
1. Zabawa "Taki sam i inny".
Każdy kto tak jak ja ....np. lubi czekoladę , dzieci których dotyczy zdanie zamieniają się miejscami
2. Zabawa „ Moje mocne strony”
Wskazywanie mocnych stron zwierząt na podstawie krótkich bajek, np wiewiórka zaradna , pies przyjacielski, dzieci wybierają rysunek zwierzątka z którym się utożsamiają, grupa zgaduje jakie są jego mocne strony.
3. . Zabawa obniżająca napięcie emocjonalne – ."Myjnia samochodowa" - odreagowanie stresu w grupie przez pozytywne sprzężenie zwrotne.
4. Herby - stworzenie grupowej książeczki herbów z indywidualnie zaprojektowanych herbów wykonanych z odpowiednio dobranych ilustracji przedstawiających cechy dziecka, upodobania, marzenia.
5. Podsumowanie zajęć "Wspólny odcisk palców" – wspólne napisanie strony tytułowej książeczki herbów odciskami palców – kolejny punkt kontraktu – wnioski – każdy herb jest inny ale wszystkie razem tworzą piękną barwną całość (jako grupa).
Przewidywane efekty:
• dzieci dostrzegają w sobie pozytywne cechy i własną wartość
• próbują eksponować swoje cechy pozytywne
• dostrzegają, że każdy człowiek jest niepowtarzalny mimo wielu podobieństw

Temat: Czy myślę pozytywnie?

Tematyka zajęć:
• wprowadzenie pojęć: optymista i myślenie pozytywne
• pokazanie dzieciom jak ważne jest dostrzeganie dobrych stron w życiu czyli myślenie pozytywne
Formy aktywności/działań:
1.Zabawa „ Kłucie w bucie”
Dzieci dostają cukierki do ssania i kamyki do butów – krótki spacer i zebranie wrażeń – o czym myślały podczas spaceru- o kamykach czy o cukierkach?
2. Zabawa „Jestem dumny, że umiem/wiem/jestem ........”- wyszukiwanie swoich pozytywnych cech, uświadomienie posiadanych umiejętności
3. Podsumowanie zajęć wierszem "Śpiew ptaka" – uświadomienie, że to od nich zależy kim będą w swoim życiu.
Przewidywane efekty:
• dzieci wiedzą, kto to jest optymista
• próbują dostrzegać pozytywne strony w swoim życiu
• zauważą, że od nich dużo zależy.

Temat: Razem jesteśmy silni

Tematyka zajęć:
• stwarzanie poczucia bezpieczeństwa, otwartości i akceptacji w grupie
• uczenie współpracy przy wykonywaniu zadań
• uświadamianie, że razem można dokonać więcej niż samemu
• motywowanie dzieci do tego aby wspierały się wzajemnie
Formy aktywności/działań:
1.Zabawa "wspólne wstawanie".
Grupy 4 osobowe siadają w kręgu a następnie wstają w tym samym czasie z krzeseł i znowu siadają bez możliwości komunikacji werbalnej
2. Kolaż o krainie marzeń – wspólne projektowanie i wykonanie pracy z podziałem na grupy
3.Zabawa "Latanie na kocu"- przy dźwiękach muzyki wyciszającej dzieci kolejno kładą się na kocu położonym na materacach, a pozostałe mocno chwytają za brzegi koca, podnosząc go do góry i kołysząc.
4. Podsumowanie zajęć – zważenie współpracy - burza mózgów na temat trudności i korzyści jakie dzieci zauważyły podczas wspólnych prac i zabaw – zapisywanie ich na szalach wagi – szala korzyści ze współpracy przewyższa trudności
Przewidywane efekty:
• dzieci starają się współpracować przy wykonywaniu zadań
• dzieci wspierają się wzajemnie
• dzieci w grupie czują siłę

Temat: Eliksir na złość

Tematyka zajęć:
·wdrażanie uczniów do radzenia sobie z przejawami agresji
·stworzenie warunków do wykorzystania nabytych umiejętności
·komunikacyjnych wdrażanie do prawidłowego funkcjonowania w grupie
Formy aktywności/działań:
Inscenizacje scenek w grupach:
awantura o mazaki,
bójka dwóch chłopców,
obmawianie koleżanki,
pominięcie ucznia w rozdawaniu nagród przez nauczyciela.
Po każdej ze scenek dzieci piszą receptę dla każdego „aktora” jak mógłby zachować się lepiej – wymyślają recepturę magicznego eliksiru np szczypta uśmiechu, słowo przepraszam i zaproszenie do wspólnej zabawy. Wszystkie recepty trafiają do „magicznej menzurki” – eliksir na złość.
Dopisanie do kontraktu korzystanie z eliksiru i „podpisanie” kontraktu przez każdego ucznia odciskiem dłoni – zawieszenie kontraktu na ścianie.
Przewidywane efekty:
· dzieci starają się wykorzystać zdobyte umiejętności w problemowych sytuacjach życia codziennego
· próbują rozwiązywać konflikty
starają się zgodnie współżyć z członkami grupy


Bibliografia:
„Modlitwa żaby”, Anthony de Mello
„Skarbnica zabaw”, red. A. Niebylicka, wyd. Jedność
„Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży” cz.4, Klaus W. Vopel,
wyd. Jedność

Załącznik
Anthony de Mello "Śpiew ptaka"
Pewien człowiek znalazł jajko orła. Zabrał je i włożył do gniazda kurzego w zagrodzie.
Orzełek wylągł się ze stadem kurcząt i wyrósł wraz z nimi. Orzeł przez całe życie zachowywał się jak kury z podwórka, myśląc, że jest podwórkowym kogutem.
Drapał w ziemi szukając glist i robaków. Piał i gdakał. Potrafił nawet trzepotać skrzydłami i fruwać kilka metrów w powietrzu. No bo przecież, czyż nie tak właśnie fruwają koguty?
Minęły lata i orzeł zestarzał się. Pewnego dnia zauważył wysoko nad sobą,
na czystym niebie wspaniałego ptaka. Płynął elegancko i majestatycznie
wśród prądów powietrza, ledwo poruszając potężnymi, złocistymi skrzydłami.
Stary orzeł patrzył w górę oszołomiony.
- Co to jest?
zapytał kurę stojącą obok.
- To jest orzeł, król ptaków –
odrzekła kura.
Ale nie myśl o tym.
Ty i ja jesteśmy inni niż on.
Tak więc orzeł więcej o tym nie myślał.
I umarł, wierząc, że jest kogutem w zagrodzie.