Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci

ROZWIJANIE KOMPETENCJI CZYTELNICZYCH
ORAZ UPOWSZECHNIANIE CZYTELNICTWA WŚRÓD DZIECI

Kilka lat temu książki stanowiły dla najmłodszych źródło informacji o otaczającym ich świecie, odskocznię od rzeczywistości, były pewnego rodzaju pasją i hobby. „Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła .” napisała Wisława Szymborska. Niestety teraz dzieci coraz częściej wolą spędzić czas korzystając z Internetu bądź oglądając telewizję. Według najnowszych sondaży przeprowadzonych przez Bibliotekę Narodową niewielu spośród badanych dzieci oraz młodzieży sięga po książkę dla przyjemności. Jak zatem przekonać dzieci oraz młodzież do czytania?
Jako niemowlę człowiek spotyka się z rymowankami typu: „kosi, kosi- łapci”; „pata-taj”, które stanowią pierwszą formę literacką. Często nie zdajemy sobie z tego sprawy, że to bardzo ważny etap w rozwoju późniejszych upodobań literackich. Pierwszy kontakt z książką ogranicza się do czynności manipulacyjnych – traktowana jest do zabawy. Dzieci poznają książkę przez dotyk, smak, słuch – tym samym poznaje cechy papieru – „szelest” kartek wzbudza największe zainteresowanie. Następnie uwagę przyciąga kolorowa ilustracja, wśród barwnych przedmiotów dziecko rozpoznaje rzeczy mu już znane, pokazuje je i próbuje nazwać. Książka sprawia, że dziecko utrwala i porządkuje swoje pierwsze spostrzeżenia. Warto kontynuować zainteresowanie książką poprzez opowiadanie ilustracji, rozpoznawanie znanych już dziecku przedmiotów, pobudzanie wyobraźni poprzez wymyślanie fabuły historyjki obrazkowej.
W procesie zainteresowania dziecka książką konieczne jest zaangażowania domu rodzinnego. Zdaniem Ireny Koźmińskiej – inicjatorki kampanii społecznej „Cała Polska Czyta Dzieciom” – tylko wspólne działania rodziców, dziadków, nauczycieli pomogą najmłodszym polubić czytanie i zachęcą ich do korzystania z zasobów bibliotek. Należy dawać przykład dzieciom – częsty widok rodzica z książką zwróci uwagę dziecka.
Naukowcy potwierdzają, że jednym z najlepszych sposobów zainteresowania książką jest czytanie na głos dzieciom w każdym wieku. Czytanie na głos niemowlęciu stymuluje rozwój jego mózgu i buduje trwałe skojarzenia z czytaniem: przyjemność, poczucie bezpieczeństwa i poczucie więzi dziecko - rodzic. Spotkanie z literaturą rozbudza zainteresowanie światem i pomaga zrozumieć siebie, innych
i otoczenie. Może pomóc w pokonaniu wielu problemów wieku dojrzewania (bajkoterapia). Czytając dzieciom książki należy zmieniać intonację głosu, wczuwać się w przygody bohaterów, stworzyć odpowiedni nastrój tak, by dziecko czekało z niecierpliwością na dalszy rozwój akcji.
Ważnym elementem w rozbudzaniu zainteresowania czytelnictwem jest wybór literatury. Należy sięgać po pozycje zawierające treści interesujące dzieci, nawiązujące do ich pasji. Przy wyborze książeczek dla najmłodszych można kierować się ulubioną kolorystyką dziecka, która przyciągnie jego uwagę, oczywiście z dostosowaną treścią dla jego wieku. Wspólna wycieczka do księgarni bądź biblioteki w wolnym czasie może mieć wpływ na to, że najmłodsi w przyszłości potraktują czytanie jako przyjemność a nie jako przykry obowiązek szkolny. Samodzielny ale kontrolowany wybór książki przez dziecko da mu poczucie zadowolenia z możliwości podjęcia własnej decyzji, a lektura jej może stać się bardziej ekscytująca i „wciągająca”.
Promowanie czytania książek jest bardzo istotne i potrzebne w świecie szeroko rozwiniętej techniki, dlatego w każdym etapie życia człowieka trzeba podejmować działania tego typu. Istotnym elementem wspomagania czytelnictwa są współpraca i samokształcenie nauczycieli. Niezbędne jest budowanie zasobów potrzebnych przedszkolom/szkołom, wymiana doświadczeń, upowszechnienie ciekawych rozwiązań i pomysłów osób uczących w przedszkolach czy w szkołach. Uczeń poprzez książkę poszerza zakres wiadomości o otaczającym go świecie, wzbogaca swój czynny słownik, ćwiczy technikę czytania. Zadaniem planowego kierowania przez nauczyciela i wychowawcę czytelnictwem staje się więc wzbudzenie w dzieciach zainteresowania książką, wyrobienie umiejętności wyboru, oceny książki, wdrożenie do czytelnictwa nie tylko dla zdobywania wiedzy, ale i dla przyjemności.

Poniżej znajdują się przykłady działań w okresie przedszkolnym i szkolnym które wspierają czytelnictwo:
• oglądanie ilustracji - rozpoznawanie postaci i pokazywanie na obrazkach,
• zorganizowanie kącika książki,
• cykliczne „Poranki z bajką” (raz w miesiącu),
• warsztaty „Jak powstaje książka?”,
• malowanie sylwet bohaterów, obrysowywanie, stemplowanie, wydzieranie,
• wspólne głośne czytanie ciekawych wyjątków lub całych książek,
• zorganizowanie wystawki książek,
• przedstawienie sylwetek głównych bohaterów w teatrzyku kukiełkowym,
• czytanie z podziałem na role, czy też inscenizowanie wybranych utworów lub ich fragmentów,
• konkursy czytelnicze:
- konkurs pięknego czytania,
- konkurs w oparciu o znajomość lektury,
- konkurs plastyczny na podstawie określonej książki,
- konkurs recytatorski,
• pisanie opowiadań na podstawie lektury,
• dopisywanie dalszych losów bohaterów,
• redagowanie własnego czasopisma dziecięcego,
• lekcje biblioteczne,
• udział w imprezach, konkursach, wystawach itp. organizowanych przez biblioteki,
• gry i zabawy czytelnicze-diagramy z ukrytymi tytułami, krzyżówki na podstawie treści utworów, zgaduj-zgadula, przyporządkowywanie autorów do tytułów itd.
• prezentację własnej twórczości literackiej,
• oglądanie filmów, przedstawień teatralnych,
• branie udział w przedstawieniach teatralnych,
• inscenizacje tekstów,
• czytanie tekstów bajek, baśni i opowiadań przez zaproszonych gości,
• sporządzanie gazetek dotyczących przeczytanych, czy też polecanych pozycji książkowych,
• tworzenie przez dzieci własnych książeczek,
• wykonanie zakładek.

Czytanie – przekonują autorzy książek– to najskuteczniejszy i najtańszy sposób na dobre wychowanie. Wiara we własne możliwości, umiejętność myślenia, sprawność językowa, zdolność koncentracji, poczucie bezpieczeństwa, optymizm, odwaga życiowa, przestrzeganie norm - tym wszystkim można obdarzyć dziecko, czytając mu regularnie i mądrze.

Bibliografia:
• Czytamy dziecku i z dzieckiem, D. Majkusiak, Biblioteka w Szkole - 2014, nr 9, s. 19 - 21.
• Czytając poznaję świat, A. Nowacka, Życie Szkoły - 2015, nr 2 (4), s. 2 – 6;
• Inicjacje literackie, J. Papuzińska, Warszawa 1981, WSiP;
• Książka, dzieci, biblioteka, J. Papuzińska, Warszawa 1992, Fundacja Książka dla Dziecka;
• Wychowanie przez czytanie, I. Koźmińska, E. Olszewska, Warszawa 2010, Świat Książki;