Media w nauczaniu języka angielskiego

W dzisiejszych czasach szybkiego postępu techniki nauczanie staje się coraz bardziej istotnym procesem niezbędnym do funkcjonowania w społeczeństwie. Wielu badaczy stara się rozwiązać problem „nowoczesnej edukacji” będącej na czasie z rozwojem informacyjno – technologicznym. Według T. Gobana – Klasa nowym istotnym zadaniem edukacji jest (...) „przygotowanie człowieka elastycznego, wykazującego się aktywnością, adaptacyjnością, innowacyjnością w całkiem odmiennym świecie (...) człowieka zdolnego do rozumienia innych ludzi i korzystania z możliwości nowych technologii teleinformacyjnych, selekcjonowania i syntetyzowania oraz analizowania informacji.”
Dzięki nowym zadaniom postawionym przed edukacją sposób przekazywania wiedzy znacznie różni się od tego sprzed kilkunastu lat.
Nauczyciel nie jest już mentorem – jedynym źródłem wiedzy, lecz jego głównym zadaniem jest wskazywanie uczniom odpowiednich źródeł informacji. Nie znaczy to, że współczesnym pedagogiem może być każdy, kto posiada dostęp do różnych źródeł informacji nie mając przy tym wystarczającego zasobu wiedzy. Z powodu ciągłego postępu technicznego nauczyciele zmuszeni są do permanentnego samokształcenia i nieustającej modyfikacji metod nauczania. Ponadto, pedagodzy korzystający z dzisiejszych środków informacyjnych, tzn. mediów są zmuszeni do uważnej selekcji jedynie przydatnych informacji.
Innym istotnym aspektem współczesnego nauczania jest efektywność. Warunkiem efektywnego uczenia się jest to, żeby przyswajanie wiedzy przez uczniów przebiegało w sposób niezakłócony żadnymi czynnikami negatywnymi. Niestety w praktyce nie jest to możliwe, dlatego zadaniem nauczyciela jest minimalizować czynniki negatywnie wpływające na proces uczenia się, a zarazem pozytywnie „dopingować” uczniów do poszerzania wiedzy. Poza czynnikami zewnętrznymi, takimi jak pozytywna atmosfera panująca podczas nauki, dogodne warunki oraz przekazywanie wiedzy w sposób zrozumiały, dominującym czynnikiem mającym wpływ na proces uczenia się jest sposób przekazywania wiedzy.
Media tworzą nowe perspektywy dla edukacji. Zdaniem M. Sysło „Multimedia i Internet umożliwiają w edukacji nie tylko wykonywanie pewnych czynności i zadań inaczej, ale wraz a nimi pojawiają się również nowe możliwości w zakresie i sposobach kształcenia.”
Ze względu na szybki postęp technologiczny niosący ze sobą wiele możliwości edukacyjnych postanowiłam przybliżyć nieco temat zastosowania multimediów i komputera w nauczaniu.
Nauczanie języka obcego z użyciem multimediów stanowi z pewnością przykład nowoczesnej edukacji mającej na celu kształtowanie umiejętności ucznia związanych z praktycznym zastosowaniem języka obcego. Ponadto samodzielna praca z komputerem rozwija u dzieci umiejętności planowania, samodzielnego zdobywania informacji, a także pozwala rozwijać zainteresowania związane z przedmiotem. Jest to także sposób szybszego przyswajania wiadomości opartego na procesie nauki przez doświadczanie (learning by doing). Z tego powodu metoda nauczania języka wspomagana komputerowo jest bardziej skuteczna niż tradycyjny sposób przekazywania wiedzy.
W nauczaniu języka obcego należy pamiętać o położeniu równego nacisku na rozwój zarówno receptywnych jak i produktywnych sprawności językowych. Sprawności językowe należy umiejętnie łączyć, aby uczniowie opanowując pewien materiał językowy, potrafili go praktycznie, ale i poprawnie wykorzystać, zarówno w mowie, jak i w piśmie. Różnego typu ćwiczenia, dobrane w umiejętny sposób, są ważnym atutem, dzięki któremu przyswojenie materiału językowego nie powinno być dla uczniów żadnym kłopotem.
Biorąc pod uwagę warunki pracy z nowym materiałem, nauczanie języków obcych daje najlepsze efekty, gdy odbywa się w małych grupach, gdzie nauczyciel może systematycznie i niemal indywidualnie pracować z każdym uczniem. Kontrola postępów w nauce i korekta ewentualnych błędów odbywa się wówczas niemal na każdej lekcji. Duża indywidualizacja pracy jest tutaj czynnikiem bez wątpienia bardzo korzystnie wpływającym na efekty nauczania.
Ponadto w celu osiągnięcia jak najlepszych wyników nauczania należy być nastawionym na zapewnienie atrakcyjności lekcji poprzez elementy zmiany. Można to osiągnąć poprzez:
• różnorodne sposoby rozpoczynania i kończenia zająć;
• uzupełnianie podręcznika materiałami dodatkowymi;
• zwiększenie liczby krótkich ćwiczeń;
• różne formy oddziaływania na uczniów (np. dźwiękowa, wizualna, nauczyciel, kolega, itp.);
• zmienne formy pracy uczniów (np. słuchanie, pisanie, mówienie; ruch-statyka; ćwiczenia produktywne – receptywne; praca w grupach, parach, indywidualnie);
• zróżnicowanie tempa pracy;
• nieprzewidywalną kolejność wypowiedzi uczniów (nigdy według kolejności ławek, rzędów, czy listy w dzienniku);
• wystawianie ocen w różnych fazach lekcji.
Lekcja, która zawiera takie elementy, ma charakter dynamiczny. Należy jednak wyraźnie zaznaczyć jej strukturę. Na początku zajęć należy podać ich temat, ogólny plan oraz cele; na końcu podsumować ich przebieg, w szczególności realizację postawionych celów. W trakcie lekcji należy wyraźnie zaznaczać jej etapy, przejścia do nowych aktywności.
Jednym z czynników wpływających na atrakcyjność metod nauczania jest komputer. Obecnie na rynku technologicznym istnieje dostęp do różnego rodzaju urządzeń współdziałających z komputerem, dzięki którym lekcja staje się multimedialna. Niestety zakup projektora, drukarki czy odtwarzacza DVD jest nadal bardzo kosztowny, dlatego „multimedialne” formy prowadzenia zajęć nie zdobyły jeszcze takiej popularności jak metody tradycyjne.
Z pewnością tańszym sposobem korzystania z multimediów jest Internet, czyli światowa sieć komputerowa (World Wide Web). Pozwala on określać świat mianem „globalnej wioski” umożliwiając kontakt z najodleglejszymi zakątkami kuli ziemskiej oraz szybki dostęp i przepływ informacji. Jest to nieskończone źródło wiadomości określane mianem globalnej sieci komputerowej (global area networks), autostradą informacyjną, cyberprzestrzenią, światem wirtualnym, a nawet żartobliwie Wszechnicą Wiedzy Wszelakiej (od skrótu www), z którego można bez większych przeszkód i umiejętności korzystać bez ograniczenia. Biorąc pod uwagę ogólną dostępność, należy jednak pamiętać o tym, że międzynarodowa sieć, jaką jest Internet pełna jest zbędnych informacji. Bardzo łatwo można zagubić się w gąszczu danych, które tak naprawdę nie mają większego znaczenia. Korzystając z Internetu należy więc uważnie analizować istotę przekazywanych informacji, jak również monitorować czas spędzony przed komputerem.
Niekontrolowane użytkowanie Internetu i komputerów może stanowić zagrożenie przede wszystkim dla naszych uczniów, którzy całkowicie pochłonięci pracą z tymi urządzeniami zapominają o rzeczywistości. Oczywistym jest fakt, że Internet i komputery źle wykorzystane mogą wyrządzić szkodę. Jednakże umiejętna selekcja i odpowiednie wykorzystanie multimediów stanowi źródło ogromnych korzyści związanych zarówno ze zdobywaniem informacji jak i poszerzaniem wiedzy naszych uczniów.
Rola komputera w procesie nauczania to przede wszystkim rola poznawcza polegająca na dostarczaniu wiedzy, nowych informacji oraz praktycznym ich zastosowaniu przez uczącego się. Ponadto kształcenie multimedialne to przede wszystkim kształcenie wielostronne, „zapewniające wszechstronny rozwój osobowości (...)poprzez nie tylko przyswajanie wiedzy, ale również odkrywanie, przeżywanie i działanie.” (Okoń 1976)
Istnieją różne sposoby wykorzystania komputera w szkole: poprzez programy edukacyjne, gry dydaktyczne, Internet. Sposób pracy z komputerem określa jedynie kompetencja, wiedza i pomysłowość nauczycieli.
Biorąc pod uwagę początki zastosowania komputera w klasie wiele się zmieniło do dzisiejszego dnia. Nadal pamiętamy pierwsze programy komputerowe działające dzięki nieskomplikowanym procedurom, budzące jednakże ogromny podziw dla postępującej technologii. Ogromne urządzenia zwane dumnie „komputerami” z czarno – białymi monitorami budziły nasz respekt.
Dzisiejszy „warsztat językowca” różni się znacznie od tego sprzed kilkunastu lat. Dzięki postępowi techniki, informatyki oraz rozwojowi komputerów, czarno – białe programy komputerowe zostały zastąpione bajkowym światem wirtualnym, pełnym kolorów, dźwięków i animacji. Dzięki multimediom, bo to o nich mowa, współczesna pracownia językowa (klasa) jest otwartym warsztatem rozwijającym kreatywność, a także miejscem, które otwiera okno na kulturę i stwarza możliwości kontaktów językowych. Komputer pełniąc rolę pomocy wspomagającej naukę w klasie, jest środkiem kształcącym oraz narzędziem komunikacji między nauczycielami a uczącymi się.
Komputer na lekcji nie tylko ją uatrakcyjnia, ale pokazuje jak w łatwy sposób można z jego pomocą napisać list, przyswoić skomplikowane (i nieciekawe) struktury gramatyczne, wyszukać potrzebne informacje w Internecie lub encyklopediach multimedialnych, czy w końcu sprawdzić swój własny zasób wiedzy.
Ponadto, komputer jako pewna innowacja podnosi motywację uczniów do nauki. Nabywanie kompetencji językowej przy „zabawie” z programami multimedialnymi jest z pewnością bardziej stymulujące niż tradycyjny podręcznik. Komputer jest również źródłem informacji potrzebnych podczas lekcji, a zarazem może wystąpić w roli sprawdzającego poprawne odpowiedzi uczniów. Jest on w mniejszym stopniu stresujący niż tradycyjny test, umożliwia indywidualne tempo pracy ucznia, a przy tym oferuje natychmiastowe wyniki.
Obecnie na rynku nie brakuje propozycji programów multimedialnych nadających się do wykorzystania w szkole. Pojawia się natomiast inny problem: Z czego skorzystać? Co będzie najbardziej wartościowe dla uczniów? Wykorzystanie jakich materiałów niesie za sobą najwięcej korzyści? W gąszczu dostępnych danych bardzo trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na te pytania. Permanentnie bombardowani przez różne informacje często sami staramy się nie zgubić w wirtualnym świecie.
Znacznym ułatwieniem w zdobywaniu materiałów do języka obcego jest dostęp do Internetu będącego źródłem wielu programów multimedialnych. Strony internetowe posiadają nie tylko wydawnictwa językowe (Oxford University Press, Longman, Macmillan itp.), ale również różne instytucje, które w znacznej mierze mogą wspomóc warsztat nauczyciela języka obcego. Na stronach edukacyjnych możemy znaleźć nieodpłatne propozycje programów do zastosowania w klasie. Najnowsze aplikacje wykorzystują wszechstronne możliwości komputerów. Do doskonałej jakości nagrań audio - wideo dochodzi możliwość nagrywania własnego głosu, rozpoznawanie go przez komputer, uczestniczenie w dialogach, grach, zabawach i współpraca z Internetem.
Dostępnych jest także wiele adresów tematycznych zawierających materiały na temat interesujących miejsc i kultury krajów anglojęzycznych. Oto niektóre ciekawe i ogólnie dostępne adresy przydatne w lekcjach omawiających aspekty kulturowe Wielkiej Brytanii czy Stanów Zjednoczonych:
• www.londontown.uk
• www.timesonline.co.uk
• www.cnn.com
• www.bbc.co.uk

W przypadku, kiedy chcemy wzbogacić multimediami zajęcia oparte na konkretnym temacie niekoniecznie ściśle związanym z językiem lub nauczyć specjalistycznego słownictwa. Przydatne są wtedy wyszukiwarki internetowe, w których w prosty sposób można znaleźć takie materiały. Wystarczy jedynie wpisać odpowiednie hasło i natychmiast na ekranie pojawiają się odpowiednie adresy związane z interesującym nas zagadnieniem. Najbardziej popularne wyszukiwarki to na przykład:
• www.google.com
• www.yahoo.com
• www.sharelook.com
• www.altavista.com
• www.webcrawler.com
• www.lycos.com
• www.wp.pl
• www.onet.pl

Jak widać materiałów multimedialnych dla nauczycieli nie brakuje. Ja przedstawiłam tylko niektóre z propozycji do wykorzystania na lekcjach. Metoda nauki języka wspomagana komputerem jest bardzo atrakcyjna i motywująca dla uczniów. Ponadto taka forma uczenia się języka jest praktyczna i zawsze aktualna. Dzięki wykorzystaniu Internetu i programów multimedialnych w zdobywaniu kompetencji językowej uczniowie zdobywają również inne umiejętności praktyczne. Uczą się samodzielnie zdobywać informacje i stosować wiedzę w codziennym życiu poza pracownią językową. Przygotowanie materiałów do zastosowania podczas zajęć jest co prawda czasochłonne, ale stosując tę metodę nauczania jesteśmy w stanie efektywnie przekazywać wiedzę, a to prowadzi do lepszych efektów.

Bibliografia

Bednarek J., Media w nauczaniu. Mikom, Warszawa 2002.
Strykowski W., Skrzydlewski W., (red.), Media i edukacja w dobie integracji. eMPi2, Poznań 2002.