Maluch o specjalnych potrzebach edukacyjnych w grupie przedszkolnej

Zmiany świadomości i wrażliwości społecznej nie pozostały bez wpływu na stopniową zmianę postaw w stosunku do osób chorych, o mniejszych możliwościach, z ograniczoną sprawnością czy w stosunku do osób z niepełnosprawnością. Nie pozostały one również bez wpływu na pojmowanie obecnych granic i możliwości rozwoju osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Przykładem tego jest możliwość wspólnej nauki dzieci o słabszym stanie zdrowia, o mniejszych możliwościach poruszania się czy o ograniczonej sprawności fizycznej w przedszkolach. Bowiem w obecnych czasach mniejsza sprawność przedszkolaka, bądź możliwość wykonywania przez niego określonych zadań, choć jest niewątpliwie wyzwaniem dla nauczyciela, to nie stanowi bariery w jego pomyślnym funkcjonowaniu w grupie przedszkolnej, w rozwoju społecznym i emocjonalnym danego malucha. I nie chodzi tu o to, aby poprzez ustanowienie równouprawnienia w grupie znieść bariery i zlikwidować istniejące różnice i odmienności między poszczególnymi dziećmi, lecz chodzi o to, aby ich istniejące, naturalne odmienności dotyczące chociażby stopnia sprawności czy możliwości wykonywania poszczególnych zadań, nie były powodem doświadczania przez dzieci odrzucenia od grupy rówieśniczej, ale stanowiły naturalną płaszczyznę do kształtowania wśród maluchów postawy otwartości, zrozumienia i wzajemnej akceptacji.
Zawsze wkroczenia dziecka do przedszkola, jest ważnym krokiem w życiu całej rodziny, gdyż przedszkole jako placówka edukacyjna jest systemem, który formalizuje pełnione przez niego role społeczne , gdzie dziecko konfrontuje wartości i normy, które przekazuje mu rodzina, z tymi, z którymi spotyka się w przedszkolu. Asymilując i konstruując wiedzę, a także umiejętności uczy się pełnienia swych pierwszych ról społecznych. O powodzeniu przedszkolnej integracji dzieci o słabszym stanie zdrowia, o mniejszych możliwościach poruszania się czy dzieci z niepełnosprawnością i ich sprawnych rówieśników decyduje wiele czynników. W niniejszym artykule chciałabym wspomnieć na temat interioryzacji, symbolizacji i społecznej kontroli.
Interioryzacja obejmuje takie oddziaływania instytucji edukacyjnej na członków grupy, które powodują, że przekazywane normy społeczne i wartości dzieci uznają i przyjmują za własne. To znaczy włączają je do systemu wartości, którym kierują się na co dzień. W przedszkolu interioryzacja wartości i norm pro integracyjnych realizowana jest poprzez oddziaływania nauczycieli. To właśnie nauczyciele wychowania przedszkolnego przekazują dzieciom wzory, normy i wartości takie jak: akceptacja odmienności, szacunek dla drugiego malucha niezależnie od jego możliwości, otwartość i gotowość do udzielenia wsparcia .
Symbolizacja jest takim działaniem, które upowszechnia normy i wartości uznawane przez dzieci. Jej celem jest ukształtowanie u dziecka pozytywnej postawy, tak aby w swym postępowaniu uwzględniało one normy i wartości istotne dla grupy przedszkolnej. W działalności przedszkola nabiera ona szczególnego znaczenia. Właściwy dobór zabawek, bajek, opowiadań, piosenek czy symboli odnoszących się do dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych powoduje, że scalanie grupy przedszkolnej dokonuje się na bazie odmienności i różnorodności jej członków. Tym samym integracja staje się procesem naturalnym, budzącym ciekawość dzieci i rozwijającym ich naturalną motywację do wspólnego działania. Zaś symbolika nawiązująca do odmienności, mniejszej sprawności czy do niepełnosprawności poszczególnych dzieci staje się czymś zwykłym, akceptowanym przez pozostałych członków grupy.
Ostatnim elementem, o którym chciałbym wspomnieć jest kontrola społeczna, która ma na celu podjęcie działań ukierunkowanych na osiąganie przez grupę przedszkolną zachowań zgodnych z przyjętymi normami. Przedszkole, jako instytucja edukacyjna posiada szczególne możliwości oddziaływania, gdyż dziecko dąży do zdobycia akceptacji i uznania dla swoich zachowań. Jednocześnie unika doświadczeń związanych z zagrożeniem karą . Przez to grupa przedszkolna staje się grupą odniesienia, czyli taką, z którą dziecko się utożsamia i której oceny są dla niej ważne.
Chciałabym, w tym miejscu przytoczyć krótką opowieść o młodzieńcu o imieniu Grzesiu. Otóż, młodzieniec ten od swoich narodzin oglądał świat poruszając się na wózku. Miał szczęście, gdyż wychowywał się w miejscowości, gdzie wszyscy się znali, toteż chłopiec nie był anonimowy. Fakt, że nie potrafił samodzielnie chodzić szybko przestał kogokolwiek dziwić. Chłopiec całymi dniami przebywał na podwórku, wśród innych dzieci, bawiąc się i dokazując z nimi, stopniowo wrastał w miejscowy pejzaż, stając się jego częścią. Kiedy poszedł do przedszkola spotkał wychowawców, dla których był zwykłym chłopcem, po prostu Grzesiem. Szybko okazało się, że sympatia jaką darzyły chłopca nauczycielki udzieliła się również innym dzieciom. Toteż ich wspólna zabawa od początku okazała się czymś zwyczajnym i naturalnym. Nie wiedząc kiedy chłopiec stał się pełnosprawnym członkiem grupy przedszkolnej, po prostu jednym z nich.
Opowieść o Grzesiu przytoczyłam z dwóch powodów. Po pierwsze pokazuje ona, że choroba, mniejsza sprawność, bądź niepełnosprawność choć jest wyzwaniem, to nie odbiera dziecku jego potencjału i możliwości funkcjonowania w grupie przedszkolnej. Po drugie, pokazuje jak istotną rolę w procesie jego społecznej integracji pełni przedszkole i osoba nauczyciela wychowania przedszkolnego. Kluczowa rolę w tym procesie właśnie pełni nauczyciel. To od jego rozumienia ważności integracji grupowej oraz sposobu jej osiągania zależy efekt i powodzenie tego procesu. Niezbędne jest zatem zapewnienie dzieciom możliwości wspólnego uczenia się poprzez tworzenie sytuacji, w których mogą doświadczać nie tylko poczucia przynależności grupowej, ale również samodzielności i wolności. Gdzie to co nowe i nieznane jest źródłem ciekawości, i chęci otwierania się dzieci na nowe doświadczenia. Doświadczenia, które powinny być płaszczyzną do świadomego wyrażania i argumentowania własnych potrzeb, możliwości podejmowania nowych wyznań oraz pokonywania własnych słabości. Mam na myśli organizowanie sytuacji realnych, pobudzających aktywność dzieci i odnoszących się do nich samych. Sytuacji opartych na ich naturalnych, indywidualnych możliwościach i różnicach występujących pomiędzy nimi. Przez ciągłe nabywanie doświadczeń i poszerzanie wiedzy o sobie, i o swoich możliwościach, dzieci kształtują obraz siebie, swoich możliwości oraz otoczenia, a także uczą się jak sobie radzić i funkcjonować w grupie rówieśniczej. Przedstawione oddziaływania są częścią każdego procesu wychowawczego, niezależnie od zróżnicowań występujących wśród nich samych, a powodzenie tego procesu w dużej mierze zależy od wiedzy, kreatywności i zaangażowania się nauczyciela.

BIBLIOGRAFIA:
Al. – Khamisy, D. (2006). Edukacja przedszkolna a edukacja społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak
Chodkowska, M. (2009). Razem damy sobie radę!. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna