Program wspomagania indywidualnego rozwoju dziecka z zaburzoną sferą społeczno - emocjonalną

Życie rodzinne jest naszą pierwszą szkołą emocji:
W gronie najbliższych dowiadujemy się , co czujemy względem siebie i jak inni reagują na nasze uczucia ;co powinniśmy sadzić o tych emocjach i jak reagować w różnych sytuacjach; jak odczytywać i wyrażać nadzieje oraz obawy. Ta szkoła uczuć uczy nie tylko poprzez to , co rodzice mówią do dzieci, ale jak wobec nich postępują. Pokazuje także dzieciom poprzez prezentowane wzorce zachowań, jak sami rodzice radzą sobie z emocjami.
DANIEL GOLEMAN

LUBIN 2008

Wstęp

Nieodłącznymi elementami współczesnego świata stały się hałas, stres, pośpiech , poruszenie i niepokój. Narastający ciągle przymus współzawodnictwa spowodował, że dzisiejsze pokolenie rodziców, aby zapewnić swoim rodzinom przyzwoity standard życia, musi pracować dłużej i ciężej niż pokolenie ich rodziców. Oznacza to, że spędzamy z dziećmi mniej czasu, trudno nam zachować opanowanie i pogodę ducha. Pozwalamy , by nasze dzieci wpadały w taki sam męczący rytm, który nie wpływa dobrze na kontakty między ludźmi. Z trudnością przychodzi naszym podopiecznym nawiązanie i utrzymanie pozytywnych kontaktów z innymi, włączenie się do grupy, wykazywanie zrozumienia, wycofanie się i konstruktywne radzenie sobie z problemami i konfliktami. Aby pomóc dzieciom zachować wewnętrzną równowagę , trzeba umiejętnie wykorzystać wszelkie chwile spokoju i odprężenia. Kto chce żyć w zgodzie z innymi, musi się najpierw nauczyć się akceptować i wyrażać swoje uczucia oraz aktywnie działać i stanowić o sobie samych.

CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

Problemy społeczno- emocjonalne różnią się w sposób fundamentalny od dolegliwości fizycznych. Powstają w wyniku złożonych wzajemnych oddziaływań czynników biologicznych psychologicznych, społecznych. Współczesne przemiany cywilizacyjne sprawiają, że trzeba wspomagać człowieka aby potrafił samokrytycznie spojrzeć na siebie , poznać i wyrazić swoje „ja”, dawać coś od siebie. Wspomagając dziecko , wzbogacamy także swój własny świat.
1
Z tą myślą opracowałyśmy program wspomagający indywidualny rozwój dziecka z zaburzoną sferą społeczno- emocjonalną. Chciałybyśmy uświadomić nauczycielom i rodzicom ,że w wielu sytuacjach można wypróbować proste i praktyczne działania. Wyposażyć nauczycieli i opiekunów w pewną wiedzę o złożoności , roli, potrzebie spojrzenia na dziecko z tą zaburzoną sferą.
Program ten kładzie nacisk na zasady uwzględniające:
• obserwację i poznanie dziecka w różnych sytuacjach,
• jego potrzeby, możliwości i naturalny sposób bycia,
• szacunek dla odrębności i indywidualności każdego dziecka.
Nasz program obejmuje takie obszary oddziaływań, jak:
• poznawanie siebie, samorealizację,
• wzmacnianie poczucia własnej wartości,
• nabywanie umiejętności współdziałania,
• doskonalenie komunikowania się,
• poszerzenie związków z otaczającym światem.
CELE GŁÓWNE PROGRAMU
1.Pomoc dziecku w budowaniu pozytywnego obrazu własnego „ ja”.
2. Podkreślanie jego wyjątkowości i niepowtarzalności.

CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU
1.Umożliwienie dzieciom odkrywania siebie i innych .
2.Wyrabianie umiejętności komunikowania się w sposób werbalny i niewerbalny( drama , pantomima, techniki plastyczne).
3. Wdrażanie dzieci do zachowań społecznie akceptowanych.
4. Wprowadzanie dzieci w kulturę bycia.
5.Kształtowanie życzliwego i otwartego stosunku do ludzi i przyrody.
2
6.Uczenie dzieci rozwiązywania sytuacji trudnych na zasadzie kompromisu .
7. Uwzględnianie swoich potrzeb i innych.
8.Wspieranie dziecka w trudnych dla niego chwilach, pozwalanie na okazywanie uczuć.

Program pomoże dzieciom:
• akceptować i wyrażać swoje uczucia,
• aktywnie działać w konkretnych sytuacjach,
• patrzeć w przyszłość z ufnością i radością,
• uzyskać pewność w siebie i wiarę we własne siły,
• być wrażliwym na piękno , dobro , prawdę i miłość.
Program pomoże nauczycielowi:
• poznać dziecko i jego mocne strony,
• nauczyć dziecko życiowej zaradności,
• jak radzić sobie z uczuciami.
Program pomoże rodzicom:
• zrozumieć problemy dziecka,
• jak porozumiewać się z dzieckiem,
• uczynić wspólne życie szczęśliwszym,
• zapewnić harmonijny rozwój.

SPOSOBY REALIZACJI I EFEKTY
W stosunku do dziecka:
• Stwarzanie sytuacji edukacyjnych i wychowawczych sprzyjających wykorzystaniu w działaniach zdobytej przez dziecko wiedzy i przeżyć emocjonalnych.
3
• Rozwijanie postawy otwartej , samodzielnej, przystosowanej do społecznych uwarunkowań otoczenia.
• Kontynuacja działań „ Dziecko istotą społeczną” w różnych momentach życia przedszkolnego, we współpracy z innymi nauczycielami.
Zastosowane metody to: aktywna praca z działaniem dzieci, drama i pantomima oraz metody słowno- oglądowe.

W stosunku do rodziców:
• Prowadzenie zajęć otwartych dla rodziców.
• Udział rodziców w wycieczkach i wyjściach poza teren przedszkola.
• Udział rodziców w spotkaniach integracyjnych.
• Przeprowadzenie pogadanek dla rodziców„ Rozwój emocjonalno- społeczny dziecka” .
• Pedagogizacja rodziców poprzez udostępnienie im tzw „ fiszek”.

W stosunku do nauczycieli:
• Zorganizowanie szkoleniowej rady pedagogicznej poszerzającej wiedzę z tej tematyki.
• Prowadzenie zajęć koleżeńskich dla innych nauczycieli.
• Udostępnienie koleżankom wybranych scenariuszy zajęć.
• Przeprowadzenie warsztatów „ Nasze emocje w działaniach”.
• Przeprowadzenie ankiety wśród nauczycieli na temat „ Moje emocje i zachowania”.

4
SPODZIEWANE EFEKTY
Najważniejszym z nich jest zrozumienie przez dziecko , że może zaspokoić własne potrzeby tylko w zgodzie przyjętymi w danej społeczności normami i dzięki stosowaniu ich w codziennych sytuacjach.
Uzyskane pożądane efekty Sytuacja badawcza pozwalająca zdiagnozować efekty Technika badawcza
Dziecko dostrzega potrzeby i uczucia drugiego człowieka. - bezpośrednie kontakty z zaproszonymi członkami rodziny,
- zabawa z rówieśnikami w grupie,
scenki dramowe „Jak się opiekuję rodzeństwem”, analiza historyjek obrazkowych „ Pomóżmy innym”.
- zabawy dramowe typu „ Jesteś moim lustrem”, Tonąca tratwa” itp. Obserwacja, prowadzenie rozmów z dziećmi.
Dziecko umie powściągać emocje negatywne w kontaktach z innymi ludźmi. - podczas analizy zachowania bohaterów literackich,
- podróż środkami komunikacji miejskiej,
- wycieczki autokarowe,
-bajka muzyczna „ Gumoludki i roboty”,
- zabawa „ Masaż pleców” itp.,
- zabawy w kole „ Lubię gdy..., „ Cieszę się gdy...” itp., Rozmowa z dziećmi, obserwacje.
Dziecko ma rozbudzone poczucie własnej niepowtarzalności i godności. - tworzenie „ Kalendarza urodzin”,
- podczas odgrywania scenek i udziału w inscenizacjach,
-wyrażanie siebie w pracach plastycznych,
- tworzenie albumu rodzinnego,
- tworzenie kroniki naszej grupy,
-zabawa „ Różnię się od ciebie , jestem podobny do ciebie”, itp.
- tworzenie kodeksu praw. Rozmowy z dziećmi , obserwacje, analiza wytworów dziecięcych.
Dziecko rozumie swoje zachowania i uczucia, dobrze czuje się w grupie przedszkolnej. - zabawa w parach „ Pobaw się moją zabawką” itp.,
-zabawy integrujące „ Już mam”, „Kłębek przyjaźni”, „ Stonoga” itp.,
- kanon śpiewany na melodię „ Panie Janie” itp.,
-zabawy „ Dobrze , gdy..., „ Źle , gdy...”, „ Przyjemnie, gdy...”itp. Obserwacje dzieci.
Dziecko jest wrażliwe na piękno, dobro , prawdę i miłość. - wycieczki poza placówkę,
- analiza zachowania bohaterów literackich,
- słuchanie utworów literackich,
- zabawa „ Krzesło prawdy” itp. Obserwacje dzieci, rozmowy z dziećmi.
Dziecko poznaje własną tożsamość. - tworzenie drzewa genealogicznego,
-prowadzenie wywiadu z poszczególnymi rodzinami nagrywanie na taśmę magnetofonową ,dyktafon,
- zwiedzanie miasta,
-prowadzenie indywidualnych kronik dziecięcych,
-wycieczki szlakiem zabytków miasta,
- słuchanie legend,
- nauka wiersza „ Katechizm polskiego dziecka”,
-wyrażanie swoich spostrzeżeń w określonych pracach plastycznych. Rozmowy z dziećmi, obserwacje dzieci, analiza wytworów dzieci.
Dziecko ma rozbudowany pozytywny stosunek do siebie świata - spotkania z przedstawicielami różnych zawodów,
- spotkanie z okazji „ Dnia matki i ojca”,
- wizualizacja tekstu” Podróż do krainy szczęścia”,
- praca z mapą fizyczną Polski, Europy,
- zabawa „ Lokomotywa”
- wycieczka do zaprzyjaźnionego przedszkola Obserwacje, rozmowy z dziećmi.
Dziecko radzi sobie w sytuacjach nowych, trudnych w stale zmieniającym się świecie. - pełnienie dyżurów,
-spotkania z przedstawicielami różnych zawodów,
- festyn środowiskowy,
- olimpiada sportowa,
- rewizyta dzieci z zaprzyjaźnionego przedszkola,
redagowanie wspólnie książki „ Chora Zosia”. Rozmowy z dziećmi, obserwacje dzieci.

6
ANKIETA DLA NAUCZYCIELI „ Moje emocje i zachowania”
Ankieta jest anonimowa a informacje w niej zawarte zostaną wykorzystane w celu poznania swojej osobowości i możliwości, do ewaluacji programu.Za wypełnienie ankiety dziękujemy.
1. Czy jest Pani cierpliwa? Tak \ Nie
2. Co robisz , gdy ktoś nie zgadza się na twoją propozycję?
Łatwo się godzę \ Obrażam\ Krzyczę \ Wyśmiewam go
3. Czego boisz się najbardziej ? ( podaj 3 przykłady)
........................................
........................................
4. Czy potrafisz odmówić czegoś dziecku w przedszkolu?
Tak \ Nie
5. Jak się zachowujesz , gdy dziecko o coś prosi , a ty nie możesz tego zrealizować?
Krzyczę \ Odmawiam \ Realizuję prośbę
6.Czy często wychodzi Pani z przedszkolakami poza teren placówki? Bardzo często\ Często \ Czasami \ Wcale
7.Jaką formę zajęć preferuje Pani w swojej pracy zawodowej?
Indywidualnie \ Z małą grupą \ Zespołami \ z całą grupą
8. Czy chętnie udziela Pani rad i wskazówek drugiej osobie?
Bardzo chętnie \ Chętnie \ Raczej niechętnie \ Zdecydowanie niechętnie
9. Co robisz , gdy ktoś płacze twojej obecności?
........................................
10. Jak często wysłuchujesz wypowiedzi drugiej osoby do końca? Zawsze \ Często \ Rzadko \Wcale
11.Czy lubisz jak ktoś ci nakazuje wykonanie czynności? Tak\ Nie
12. Jaką formę odpoczynku wybrałabyś dla siebie? Wycieczka \
spacer \ jazda na rowerze \czytanie książki \oglądanie filmu \leżenie

7
ANKIETA EWALUACYJNA
Ankieta jest anonimowa, informacje w niej zawarte wykorzystamy w celu ewaluacji programu.

1. Czy wykorzystała Pani \ Pan program autorski w pracy dydaktyczno –wychowawczej?........................................
........................................
2.Proszę wymienić , które z proponowanych zagadnień zostały zrealizowane
........................................3.Czy Pani \ Pana zdaniem realizacja programu wpłynęła na zniwelowanie u dzieci zaburzeń społeczno –emocjonalnych........................................
........................................
4.Czy proponowane rozwiązania metodyczne spełniają Pani \ Pana oczekiwania?........................................
5.Jakie korzyści wyniosły dzieci z programu ?........................................
........................................6. Jakie korzyści wynieśli nauczyciele?........................................
........................................
6. Inne uwagi dotyczące programu ........................................
........................................
Dziękuję

8
BIBLIOGRAFIA


1.Bełza Wł. ,Katechizm polskiego dziecka- kto ty jesteś?, ( w :) Wybór pism wierszem- dla polskich dzieci, Wyd. Nortom, Wrocław 1966.
2. Cyrański Cz. , Moje 6 lat, Wyd. „ Mac” S.A., Kielecka Oficyna Wydawnicza 1999.
3. Chauvel D. , Zabawy relaksujące przedszkolaków, Wyd. Cyklady Warszawa 2000.
4.Dudkiewicz K. , Edukacja zdrowotna , Wyd. Nasza Księgarnia ,Warszawa 2001.
5. Elias M. J. , Dziecko emocjonalnie inteligentne, Wyd. , Moderski i S-ka, Poznań 1998.
6.Faber A.. , Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać , żeby dzieci do nas mówiły., Rodzeństwo bez rywalizacji, Wyd. ,Media Rodzina of Poznań, Inc”, Poznań 1993.
7. Lubowiecka J. , Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola, Wyd. WSiP, Warszawa 2000.
8.Łada – Grodziska A., ABC. Program Wychowania Przedszkolnego XXI wieku, WSiP, Warszawa 2003.
9. Nowak – Grobelska K. , Jestem częścią świata. Pogram Wychowania Przedszkolnego wspomagający rozwój aktywności twórczej, Wyd.
10. Portman R. , Gry i zabawy przeciwko agresji, Wyd. Jedność, Kielce 2002.
11. Seligman M. E. P., Optymistyczne dziecko, Wyd. Media Rodzina of Poznań, Poznań 1997.
12.Turecki S. , Jak zrozumieć problemy emocjonalne dziecka, Wyd. Amber, Warszawa 1997.