Niepowodzenia szkolne

W życiu każdego człowieka zdarzają się wzloty i upadki, powodzenia i niepowodzenia w różnych dziedzinach życia. Są one niejako wpisane w nurt naszej egzystencji. O ile powodzenia są powodem do dumy i pochwały, o tyle niepowodzenia, ze względu na różnorakie podejście do nich, mogą być destrukcyjne lub budujące.
Niepowodzenia szkolne są rozbieżnościami pomiędzy stawianymi uczniom wymaganiami a postępowaniem uczniów i ich wynikami nauczania. Takie rozbieżności mogą być typu wychowawczego (w sferze wychowania) oraz dydaktycznego (w sferze postępów w nauce). Istnieją różne rodzaje niepowodzeń szkolnych: epizodyczne, względnie trwałe i nieodwracalne, a także fragmentaryczne, rozległe, ukryte i jawne.
Przyczyn niepowodzeń szkolnych jest bardzo wiele i są bardzo złożone, mogą być zależne lub niezależne od ucznia, nauczyciela, rodziców czy też szkoły. W niepowodzeniach szkolnych duży udział mają uczniowie wywodzący się z uboższych warstw społecznych.
W dzisiejszych czasach gospodarka kładzie nacisk już nie na przemysł i rolnictwo, a na szeroko pojęte usługi, wciąż rośnie także konkurencja technologiczna, mechanizacyjna z automatyką pracy. Wszystkie te przemiany sprawiają, że rynek pracy jest zmienny, a pracownicy zdezorientowani. Wiele osób ma trudności w odnalezieniu się w ciągle zmieniających się realiach i ofiarami stają się głownie pracownicy o najniższych kwalifikacjach. Przekłada się to na ogromne trudności finansowe wielu rodzin, które bezpośrednio wpływają na niepowodzenia szkolne ich dzieci, które są zmuszone uporać się z problemami osób dorosłych.
Przyczyny społeczne ściśle wiążą się z niskimi dochodami rodzin, ponieważ w wielu przypadkach ogranicza to dostęp do kultury, ale także chęć uczestniczenia w niej ze względu na problem pozyskiwania środków pieniężnych, które zapewniają rodzinie przetrwanie.
Wszystko to przekłada się na takie czynniki, jak niewielki czas poświęcany na naukę, niewielkie zainteresowanie kulturalne rodziców czy fizyczny i psychiczny stan zdrowia badanych uczniów.
O postępach dziecka w nauce decydują w dużej mierze jego zdolności. Poziom inteligencji dzieci w tym samym wieku jest różny.
Szkoła często nie radzi sobie z jednoczesnym nauczaniem dzieci najsłabszych, przeciętych i najzdolniejszych.
Bardzo ważna jest obserwacja uczniów i wywiady środowiskowe. Na pewno ważnymi narzędziami dla nauczyciela są starannie przemyślane formy kontroli i oceny postępów uczniów w nauce, łącznie z badaniami wyników uzyskanych przez dzieci i młodzież po zakończeniu realizacji każdego większego działu programowego. Oprócz nauczyciela w cały proces obserwacji ucznia powinni wdrażać się rodzice, którzy również spędzają czas z dzieckiem i mogą równie skutecznie zapobiegać niepowodzeniom szkolnym.
Za pomocą odpowiednich narzędzi diagnozowania można skutecznie przeciwdziałać niepowodzeniom szkolnym i w razie potrzeby podjąć trapię pedagogiczną. Powszechnie wiadomo, że lepiej jest zapobiegać niż leczyć, dlatego też wedle profilaktyki najważniejsze są odpowiednie metody nauczania i współpraca nauczyciela, rodzica i ucznia. Tego rodzaju działania, regularnie stosowane, mogą skutecznie przeciwdziałać problemom szkolnym, których pojawienie się jest nieuniknione tak, jak pojawienie się przeciwności w zyciu każdego człowieka.

1. Kupisiewicz Cz.: Niepowodzenia dydaktyczne. Przyczyny oraz niektóre środki zaradcze. Warszawa