Wychowanie morskie w przedszkolu

Zagadnienie regionalizmu nie jest nowatorstwem w pedagogice. Polska dydaktyka dysponuje obszernym zbiorem literatury na ten temat. Moda na regionalizm pojawiała się i znikała w zależności od proponowanych programów oraz priorytetów oświatowych.
Edukacja regionalna jest bardzo ważnym elementem procesu nauczania. Obecnie, przy powszechnym otwarciu granic, które umożliwia poznawanie dalszych regionów Europy i świata, zobowiązani jesteśmy dobrze znać tradycje i osiągnięcia naszej Małej Ojczyzny. Już najmłodsze pokolenie powinno być świadome dokonań regionu, w którym żyją. Poznanie regionu powinno zacząć się już w przedszkolu, bowiem w tym wieku dzieci są najbardziej otwarte na nowe doświadczenia. Lepsze poznanie i zrozumienie swoich korzeni wpływa na kształtowanie osobowości młodego człowieka. Daje poczucie bezpieczeństwa i naturalnej przynależności do grupy społecznej.
Realizując program edukacji regionalnej dzieci poznają tradycje i zwyczaje staropolskie kultywowane w ich rodzinach i te zapomniane, które warto wskrzesić. Poznają kulturę naszego narodu w wymiarze lokalnym, dokonania ludzi a także przyrodę najbliższego otoczenia.
Ucząc szacunku do przyrody, kultury i tradycji, do ludzi, jako członków rodziny i społeczności uczymy szacunku do małej i wielkiej ojczyzny, które pozwolą zachować polską tożsamość w zjednoczonej Europie.
Patriotyzmu należy uczyć już od najmłodszych lat, ponieważ to, co człowiek przeżyje w dzieciństwie, pozostaje w nim przez całe życie.
Przywiązanie do ziemi rodzinnej ma konkretny wymiar. Teraz dzieci, za kilkanaście lat dorosną i będą decydować o losach regionu i kraju. Szanując swój kraj będą dbać o jego rozwój.
Rozbudzanie zainteresowań historycznych wymaga częstego przenoszenia się poza teren placówki przedszkolnej. Ze względu na wiek i możliwości psychofizyczne dziecka, najczęściej jest to środowisko lokalne. Historia regionalna jest punktem wyjścia do rozwijania zainteresowań historycznych, zgodnie z zasadą „od bliskiego do dalekiego”. Najpierw dziecko poznaje to co jest mu najbliższe, stopniowo przechodząc do tego co nowe, obce i odległe. Tak więc dziecko powinno najpierw poznać zabytki swojego miasta, regionu a dopiero potem poszerzać swoją wiedzę o materiał nie leżący w granicach jego możliwości bezpośredniego poznania.
Problematyce regionalnej towarzyszy najczęściej emocjonalne podejście dzieci, które jest podstawą rozwijania zainteresowań historycznych oraz aktywności poznawczej. Tematyka regionalna stwarza warunki do poznawania nowych treści przez odkrywanie.
Musimy uzmysłowić sobie, że słowo Polska nie ma ładunku emocjonalnego dla tak małego dziecka, ale ma je słowo moje miasto, czy moja rodzina. Najbliższe otoczenie jest dla dziecka jego małą ojczyzną, światem który jest ważny i stanowi podstawę systemu wartości. Dziecko w wieku przedszkolnym uczy się przywiązania do własnej rodziny, miejscowości i tradycji. Później te uczucia przekształcą się w dojrzałą postawę patriotyczną.
Ponieważ podstawą kształtowania wyobrażeń społeczno-historycznych jest program, należy w pierwszej kolejności przeanalizować treści jakie zawiera a następnie dostosować je do możliwości i cech psychofizycznych dzieci. Nauczyciel musi doskonale znać potencjał swoich wychowanków, by w sposób świadomy i celowy dostosowywać zadania i oferty edukacyjne.
Edukacja regionalna daje dziecku możliwość samodzielnego poznawania i badania. Podczas realizacji treści społeczno-historycznych dziecko ma możliwość samodzielnego odkrywania, doświadczania i badania. Tak zdobyta wiedza ma wartość największą, jest pełniejsza i trwalsza, stanowi zachętę do dalszych działań. Tam, gdzie pojawi się zainteresowanie, praca z dzieckiem jest łatwiejsza i prowadzi do licznych sukcesów. Nie należy jednak zapominać, że to rolą nauczyciela jest rozwijanie zainteresowań dziecka. Powinien w taki sposób przekazywać wiedzę z dziedziny która nie jest łatwa dla tak małego dziecka, aby owo zainteresowanie wzbudzać i podtrzymywać. Podstawowym warunkiem osiągnięcia sukcesu jest stosowanie odpowiednich form zajęć. Jedną z najlepszych i najskuteczniejszych form pracy przy realizacji treści regionalnych jest wycieczka. Podczas wycieczki tworzą się sytuacje, powodujące przeżycia, budzi się zainteresowanie oglądanymi przedmiotami. Ta forma pozwala również na konfrontację posiadanej wiedzy z tym co dzieci widzą. Każda wycieczka powinna być wielostronnie wykorzystana, a spostrzeżenia uogólnione i utrwalone. Dużą role w kształtowaniu pojęć regionalnych dzieci w wieku przedszkolnych odgrywają baśnie i legendy( np. J. Sampa Uczta stulecia). Za ich pomocą dziecko poznaje świat dawnych wartości i kultury w sposób zgodny z jego naturą, czyli poprzez zabawę. Ważną role w edukacji regionalnej spełniają środki dydaktyczne. Za pomocą środków dydaktycznych ułatwiamy dzieciom zrozumienie związków czasowych i przyczynowo-skutkowych. Są to: środki manipulacyjne (przedmioty z otoczenia, okazy naturalne), środki wizualne (widokówki, mapy, ilustracje), środki audytywne (taśmy, płyty), audiowizualne (filmy, programy TV), podręczniki i literatura. W procesie poznania najkorzystniejszy jest taki dobór środków, który umożliwi bezpośredni kontakt i włączy wszystkie zmysły dziecka. Poprzez porównanie, obserwację i eksperymentowanie dzieci uczą się wnioskować, zdobywają umysłowe i praktyczne umiejętności. W doborze środków należy pamiętać, że niedobór ich ma niekorzystny wpływ na proces poznawczy, również nadmiar rozprasza, powoduje dekoncentrację i utrudnia uogólnianie.
Mieszkając i pracując w Gdańsku, doceniam znaczenie wychowania morskiego i dla tego poznając wciąż nowe fakty z historii naszego miasta i regionu, postanowiłam opracować program dzięki, któremu moi wychowankowie także poznali swój region oraz piękno nadmorskiego krajobrazu.
Morze to jedno z niewątpliwych atrakcji naszego miasta. Z nim związany jest transport, turystyka, rekreacja, handel i przemysł. Morze to także bogactwa naturalne, bogata flora i fauna.. Morze to nasze „okno na świat”, które stwarza nam możliwości i podstawę dla gospodarczego i społecznego rozwoju.
Trudno dziś sobie wyobrazić Polskę bez morza, każdy z nas zdaje sobie sprawę z faktu, jak ogromna i ważna jest jego rola . Dlatego uważam, iż tematyka morska powinna często gościć na zajęciach zarówno w szkołach, jak i przedszkolach. Należy pielęgnować nasze morskie tradycje, upowszechniać i uprzystępniać wiedzę o morzu.
Edukacja morska powinna rozpocząć się już od najwcześniejszych lat, począwszy od przedszkola. Tu należy w sposób świadomy i systematyczny dostarczać wychowankom elementarnej wiedzy o morzu, jego walorach, znaczeniu. Zapoznawać z legendami morskimi, opowiadaniami i wierszami marynistycznymi, słuchać i śpiewać szanty.

Krajobraz nadmorski jest malowniczy- dzieci mogą to ukazać w postaci różnego rodzaju prac plastyczno- technicznych, morze to także widok statków, marynarzy, żeglarzy, portowców, czyli źródło utrzymania dla wielu ludzi, to pobudza do rozmów, zadawania pytań, szukania odpowiedzi.
Z morzem związana jest rekreacja, wypoczynek, sporty morskie, morze to plaża i piasek, który sprawia najmłodszym wiele radości, jest też okazją do eksperymentowania. Należy wykorzystać bliskość morza, zwiedzać najbardziej atrakcyjne i ciekawe miejsca (w Gdańsku będzie to: Centralne Muzeum Morskie, Muzeum Archeologiczne, Muzeum Bursztynu, port jachtowy, port, stocznia, wydmy, Stare miasto wraz ze wszystkimi jego zabytkami i pomnikami itd. W Gdyni Oceanarium, Klif Orłowski. Także bliskie naszemu miastu okolice ciekawe pod względem kulturowym-Kaszuby, Szymbark, Wdzydze itd.). Także spacer brzegiem morza dostarcza dzieciom wiele niezapomnianych wrażeń.
Z morzem związana jest również ekologia.
Pomocne w zdobywaniu wiedzy przez dzieci są także spotkania z ludźmi morza, oglądanie naturalnych okazów, tworzenie kącików morskich pełnych muszli, koralowców, glonów makiet statków czy mundurów marynarskich.
Aby w pełni przybliżyć dzieciom tematykę morską i nasz region, zapewniłam im :
• Poznanie charakterystycznych cech krajobrazu nadmorskiego ( zabytków, pomników, obiektów sakralnych, pereł przyrody
• Zajęcia tematyczne organizowane w przedszkolu
• Zabawy dydaktyczne z włączeniem treści morskich
• Warsztaty muzealne
• Wystawy o tematyce związanej z naszym regionem
• Zajęcia terenowe i wycieczki
• Spotkania z ciekawymi ludźmi, przedstawicielami zawodów typowo związanych z regionem
• Współpraca z ośrodkami propagującymi wiedzę na temat regionu morskiego: Towarzystwo Kaszubskie, Towarzystwo Krzewienia Kultury Morskiej, Klub Żeglarski, CEN-Konsultant ds. edukacji morskiej i regionalnej.
• Udział w akcjach organizowanych przez różne instytucje oraz miasto Gdańsk np. akcja Lwy Gdańskie, czy Akademia Gdańskich Lwiątek.
• Współpraca z rodziną , wspólne wykonywanie obrazków morskich, organizowanie wystaw fotograficznych, wspólne śpiewanie szant, zbieranie informacji internetowych związanych z Trójmiastem
• Urządzanie kącików morskich, wspólne zbieranie eksponatów i akcesoriów dotyczących tematyki morskiej
• Udział w wydarzeniach artystycznych ( teatrzyki, koncerty)
• Tworzenie księgozbioru o tematyce morskiej
• Zorganizowanie konkursów międzyprzedszkolnych i wystaw prac plastycznych
• Wykorzystywanie zebranych skarbów (piasku, patyczków, muszli itp. ) do różnorodnej działalności plastycznej, techniczno-konstrukcyjnej
• Wykonywanie doświadczeń i eksperymentów przyrodniczych np. rozpoznawanie bursztynu poprzez zanurzanie w słonej wodzie, namagnesowywanie go itp.

Aby rozbudzać w dzieciach zainteresowanie morzem, historią i kulturą regionu nauczyciel musi poszerzać swoją wiedzę z tej dziedziny by w sposób profesjonalny i z ogromnym taktem pedagogicznym wprowadzić dzieci w świat niemal baśniowy, aby potem harmonijnie przenieść go do czasów współczesnych ukazując nie tylko budowle i pozostałe pamiątki przeszłości ale również ten czar który pozostał w komnatach zamku, urok rodzinnych wieczorów w prostej rybackiej chacie oraz trud życia przy świecy, lampie naftowej, bez wody i centralnego ogrzewania. Chcąc ukształtować emocjonalny stosunek do morza i jego tradycji należy samemu być „otwartym na sprawy morza”, zachęcać do częstego kontaktu z morzem, sztuką marynistyczną, popularyzować sprawy morza i stosować jak najwięcej ciekawych form i metod pracy z dziećmi. Chodzi o to by przedszkolak stał się małym poszukiwaczem przygód w świecie historii i by w przyszłości owo zainteresowanie zachęcało go do zgłębiania tajników tej pięknej choć trudnej dziedziny wiedzy.
Literatura:
Dąbrowa M., Szkolne wycieczki historyczne, Warszawa 1975
Korcz Wł., O nauczaniu historii regionalnej, Zielona Góra 1993
Krzyżewski H., Regionalizm w nauczaniu historii, Warszawa 1962
Stachura K., Regionalizm w teorii i praktyce nauczania, Zielona Góra 1992
Więckowski R., Funkcje środków w nauczaniu początkowym, w: Nauczyciel i wychowanie 1976/2
Waloszek D., Środki edukacji dzieci, w: Wychowanie przedszkolne, nr 9 Zielona Góra
Mrówczyńska G. edukacja regionalna-dziedzictwo kulturowe w regionie(konferencja wojewódzka)Przegląd Edukacyjny nr 2 (26( (2000).
Dr Prusak P. rola edukacji regionalnej w wychowaniu, Pomorskie Centrum Kształcenia Kadr i Consultingu
Kiedrowska W. Regionalne programy edukacyjne. Akwen, Gdańsk 1998
Ministerstwo Edukacji Narodowej-o edukacji regionalnej-dziedzictwie kulturowym w regionie, Warszawa sierpień 2000.