Typy lekcji w świetle literatury

Wincenty Okoń w swojej książce pod tytułem „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej” pisze: „Wyróżnienie czterech toków nauczania-uczenia się uwzględniających łącznie podstawowe cele i kierunki kształcenia, stanowi podstawowe do pogodzenia rozbieżnych poglądów na budowę lekcji.”
Tak więc Wincenty Okoń wyróżnia:
• tok lekcji podającej,
• tok lekcji problemowej,
• tok lekcji operacyjnej,
• tok lekcji ekspozycyjnej.
W tej sytuacji kryterium podziału jest dominujący rodzaj aktywności uczniów.
I tak w lekcji:
• Podającej- ważne jest asymilowanie przez uczniów gotowej wiedzy („tok ten jest najszerzej opracowany w podręcznikach nauk pedagogicznych”);
• Problemowej- samodzielne dochodzenie do nowej wiedzy w drodze rozwiązywania problemów teoretycznych i/lub praktycznych;
• Operacyjnej- „w jego głębszym rozumieniu polega na usunięciu
w świadomości ucznia bariery między teorią a praktyką, praktyką a teorią. Ma on młodego człowieka doprowadzić do tego, by rozumiał działalność ludzi, w tym swoją własną, by zarazem chciał i potrafił doskonalić własne sprawności zwłaszcza w wybranych dziedzinach, by razem te sprawności służyły nie tylko jemu, ale innym ludziom”

• Ekspozycyjnej- istotna „jest jednorazowa lub wielokrotna ekspozycja jakichś wartości dzieła. Jej przeprowadzenie z wykorzystaniem odpowiednich środków artystycznych i technicznych decyduje o sile
i głębi przeżycia” Wykorzystuje strategię nauczania i uczenia się opartą na przeżyciu, głównie w nauczaniu języka ojczystego i w nauce początkowej”.
Natomiast w „Zarysie pedagogiki” W. Okonia z 1959 roku czytamy,
iż dydaktyk podaje następujące typy lekcji:
• „lekcja obejmująca kilka momentów procesu nauczania
• lekcja poświęcona podaniu nowego materiału,
• lekcja poświęcona powtórzeniu wiadomości,
• lekcja obejmująca ćwiczenia,
• lekcja poświęcona sprawdzeniu wiadomości, umiejętności i nawyków”.
Porównywalny podział na typy lekcji widzimy w „Pedagogice” pod redakcją
I. Kairowa, który mówi o :
„lekcję zawierającą wszystkie ogniwa nauczania,
lekcję poświęconą w całości podaniu nowych wiadomości,
lekcję poświęconą sprawdzeniu, powtórze¬niu i usystematyzowaniu przerobionego materiału,
lekcję poświęconą w całości samodzielnej pracy uczniów”

K. Sośnicki wymienia jako typy następujące lekcje:
• „typ ogólny lekcji,
• lekcje powtórzeniowe,
• lekcje ćwiczenio¬we,
• lekcje wycieczkowe,
• lekcje referatowe,
• lekcje dyskusyjne,
• lekcje artystyczne,
• lekcje laboratoryjne i
• lekcje o różnych możliwościach łączenia poszczególnych ty¬pów”
Czesław Kupisiewicz piszę, iż w odpowiedzi do funkcji dydaktycznych można wyróżnić następujące typy lekcji:
• „służące zaznajamianiu uczniów z nowym materiałem,
• powtórzeniowo-systematyzujące,
• poświęcone kontroli i ocenie wyników nauczania.”
W praktyce szkolnej jak twierdzi K. Sośnicki- „występują na ogół takie typy lekcji o swoistych funkcjach, jak:
• lekcja powtórzeniowa,
• ćwiczeniowa,
• wycieczkowa- która może służyć poznaniu nowych wiadomości, ale także ich sprawdzeniu, uzupełnieniu i utrwaleniu, oraz
• laboratoryjna- w pracowni lub na działce szkolnej czy warsztacie”

1) Bereźnicki F. Podstawy dydaktyki. Impuls, Kraków 2008
2) Bielski J. Metodyka wychowania fizycznego i zdrowotnego, Impuls. Kraków 2005
3) Dudzińska I, Lipina S, Wlaźnik K. Metodyka wychowania w przedszkolu. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 1974
4) Harwas- Napierała B, Trempała J. (2004) Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka rozwoju człowieka. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
5) Kairów I. (red.) Pedagogika, tom 1, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 1950
6) Klemensiewicz Z, Wybrane zagadnienia metodyczne z zakresu nauczania gramatyki. Warszawa 1959
7) Kotarbiński T. Traktat o dobrej robocie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1973
8) Kulikowska K. Doskonalenie lekcji :z problematyki optymalizacji kształcenia, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1984
9) Kupisiewicz Cz. Dydaktyka ogólna, Oficyna Wydawnicza Graf Punkt, Warszawa 2000
10) Kupisiewicz Cz. Podstawy dydaktyki ogólnej ,Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1995
11) Lelonek M., Wróbel T. (red.) (1990) Praca nauczyciela i ucznia w klasach 1-3. Warszawa, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
12) Nagajowa M. ABC metodyki nauczania języka polskiego, Warszawa 1995
13) Ogrodzińska T. Małe dziecko - znaczenie wczesnej edukacji, PFDiM. Warszawa 2000

14) Okoń W. O zabawach dzieci. Wybór tekstów, WSiP Warszawa 1950
15) Okoń W. Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2001
16) Okoń W. Słownik pedagogiczny, Wyd. 2., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1981
17) Okoń W. Wyprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2003
18) Okoń W. Zarys dydaktyki ogólnej, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1963
19) Przetacznik-Gierowska M. Świat dziecka. Aktywność, środowisko, poznanie. Wydawnictwo Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1993
20) Putkiewicz E. Żytko M. Znaczenie edukacji przedszkolnej na podstawie badań i doświadczeń międzynarodowych, W: Edukacja przedszkolna w Polsce - szanse i zagrożenia, red M. Zahorska, Warszawa. ISP. 2003
21) Rościszewska – Woźniak M. Standardy jakości edukacji przedszkolnej w "Edukacja przedszkolna w Polsce-szanse i zagrożenia" ISP. Warszawa, 2003
22) Wlaźnik K. Miejsce i rola wychowania fizycznego w wychowaniu przedszkolnym. W: K. Górniak i S. Arasymowicz Korektywa w przedszkolu, Warszawa 1996
23) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej
24) Sośnicki K . Lekcja, W: Encyklopedia pedagogiczna, red. W. Pomykało, Fundacja Innowacja, Warszawa 1993
25) Sośnicki K. Poradnik dydaktyczny, PZWS, Warszawa 1968
26) Szuman S. Rozwój psychiczny dzieci i młodzieży. Encyklopedia wychowania. Tom 1. Nasza Księgarnia. Warszawa 1946
27) Uryga Z, Godziny polskiego. Z zagadnień kształcenia literackiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 1996
28) Zaczyński W. Metody nauczania. W:Godlewski (red). Pedagogika, PWN, Warszawa 1974