Program profilaktyki logopedycznej - Tańczy język, tańczę ja... czyli logorytmika w przedszkolu

Miejskie Przedszkole nr 16 w Częstochowie
opracowała Joanna Świącik

Program profilaktyki logopedycznej
Tańczy język, tańczę ja... czyli logorytmika w przedszkolu

Spis treści:
I Czym jest logorytmika?
II Założenia programu
III Cele
IV Treści programowe
V Metody
VI Przewidywane efekty
VII Ewaluacja
VIII Bibliografia

I Czym jest logorytmika?

Logorytmika to jedna z technik logopedycznych, metoda oparta na rytmie muzycznym wraz z zastosowaniem słowa, włączonego jako akompaniament (zaprogramowany lub improwizowany) w rytmicznie zestrojony przez muzykę ruch całego ciała. Logorytmika jest metodą terapii wynikającą z połączenia rytmiki oraz terapii logopedycznej i oddziałującą zwłaszcza na sferę słuchową i ruchową. Logorytmika należy do działu logopedii korekcyjnej, która wiąże się z terapią – głównie sfery artykulacyjnej. Logorytmika wyrosła w dużej mierze z założeń rytmiki Emila Jaques-Dalcroze`a (1865-1950) oraz metody Carla Orffa (1895-1982), który za podstawę swej koncepcji obrał syntezę słowa, muzyki i ruchu.
Metodę Carla Orffa charakteryzuje synteza różnych rodzajów ekspresji, stąd zajęcia ruchowe zaproponowane przez niego są ściśle związane z rytmizowanym mówieniem, śpiewem oraz grą na odpowiednio skompletowanym instrumentarium. Istotą metody jest emocjonalne, ruchowe i muzyczne zaangażowanie dzieci, mające wyraz w ekspresji słownej, muzycznej i ruchowej. Najistotniejszym założeniem jest więc harmonijny związek ruchu z muzyką, co jest szczególnie przydatne w słuchowo-ruchowym usprawnianiu dzieci.
Metoda rytmiki Jaques-Dalcroze'a powstała w pierwszej połowie naszego wieku jako wynik twórczych poszukiwań pedagogicznych i muzycznych pedagoga i świetnego muzyka, stanowiła jego reakcję na obserwowaną bierną i mało efektywną postawę uczniów wobec zadań muzyczno-słuchowych i muzycznych zjawisk teoretycznych. Podstawowym założeniem metody jest ścisły związek muzyki i ruchu. Muzyka jest bodźcem do ruchu i stanowi jego inspirację. Natomiast ruch powinien być następstwem muzyki i wywołanego nią stanu emocjonalnego. To właśnie odróżnia rytmikę dalcrozowską od innych „dyscyplin ruchowych”, w których muzyka występuje tylko jako akompaniament albo ilustracja fabuły czy nastroju.
Początkowo logorytmika  stosowana była przy leczeniu jąkania. Później wykorzystywano ją w terapii innych zaburzeń mowy, między innymi dla dzieci z opóźnionym rozwojem mowy, niedosłuchem, czy dyslalią złożoną. Kolejno rozszerzono zastosowanie logorytmiki, wykorzystując ją nie tylko w terapii dzieci, lecz również w rehabilitacji dorosłych. Logorytmika ma też pozytywne skutki w kształceniu muzyków, aktorów i tancerzy.

II Założenia programu
Wiek przedszkolny jest najważniejszym i decydującym okresem w rozwoju mowy. Rozwój mowy nie przebiega jednakowo u wszystkich dzieci. Dzieci uczęszczające do przedszkola nie stanowią jednolitej pod względem rozwoju mowy grupy. Jedne dzieci zaczynają mówić szybciej, inne później i wolniej przyswajają sobie poszczególne głoski. W wielu przypadkach dzieciom z prostymi wadami wymowy mogą pomóc odpowiednie ćwiczenia realizowane w formie zabawowej, a logorytmika jest tutaj idealną metodą.
Program przeznaczony jest do realizacji w przedszkolu w grupach starszych 5, 6- latków i jego zadaniem jest zmniejszanie deficytów w rozwoju mowy i wyrównywanie szans edukacyjnych. Założeniem programu jest też intergracja dzieci i przełamywanie nieśmiałości.
Program jest realizowany w grupach najstarszych przez logopedę przy współudziale na zajęciach nauczyciela prowadzącego. Zajęcia odbywają się raz w tygodniu dla każdej grupy przez około 30- 40 minut.
O programie i jego celach zostaną poinformowani rodzice.
Zajęcia uwzględniają multisensoryczność, rodzaj grupy, potrzeby grupy a także zainteresowania.
Na każdych zajęciach dzieci poznają inny temat przewodni, który obudowany jest ćwiczeniami logorytmicznymi (słuchowo- ruchowe, słowno – muzyczne, rytmizujące) a także ćwiczeniami oddechowymi i usprawniającymi aparat artykulacyjny. Tematy są konstruowane, uwzględniając: pory roku, obchodzone święta, zainteresowania dzieci, wiek dzieci, wzmocnienia funkcji itp. Ze względu na odpowiednie dobranie tematyki zajęć oraz odpowiednie rekwizyty i przebrania, dzieci „przenoszą” się w świat wykreowany na dane zajęcia, co pozwala poprzez zabawę wdrożyć ćwiczenia logopedyczne oraz ogólnorozwojowe.
Projekt jest realizowany od października do maja w roku szkolnym 2017/2018, 2018/2019 oraz 2019/2020.
Treści programu są zgodne z podstawą programową wychowania przedszkolnego.
III Cele
Cel główny:
Wspomaganie rozwoju mowy dzieci w wieku przedszkolnym i kształtowanie słuchu fonematycznego poprzez techniki logorytmiczne.

Cele szczegółowe:
1. usprawnianie motoryki narządów artykulacyjnych i praksji artykulacyjnej
2. usprawnianie aparatu oddechowego – fonacyjnego;
3. podnoszenie sprawności w zakresie motoryki małej i dużej;
4. doskonalenie percepcji słuchowej, kształcenie wrażliwości słuchowej
5. rozwijanie słuchu fonematycznego;
6. rozwijanie poczucia rytmu;
7. ćwiczenia kształcące umiejętności językowe:
8. wzbogacanie słownika czynnego i biernego;
9. kształcenie i rozwijanie kompetencji werbalnych w zakresie wyrażania własnych emocji i opisywania emocji innych;
10. doskonalenie fleksji i składni;
11. kształcenie umiejętności słuchania i współdziałania w grupie;
12. poprawa współpracy, radość ze wspólnych zabaw

IV Treści programowe:

tydzień
Temat przewodni
Ćwiczenia:
1 (październik)
Jesień wokół nas
-nauka 1 zwrotki piosenki „Jesienny kujawiaczek” z ruchem
- rozdmuchiwanie liści papierowych z drzewa
- układanie kropel deszczu na chmurce w różne szeregi rytmiczne i wyklaskiwanie
- poznanie wiersza „Jesień”: mówienie rytmiczne z uwzględnieniem głoski [sz]
2.
Melodie wody
- rozmowa na temat różny dźwięków jakie tworzy woda
- - układanie kropel deszczu na chmurce w różne szeregi rytmiczne i wyklaskiwanie
- rytmiczne podskakiwanie w „kałuży” z szarfy
- nauka piosenki „Pada deszczyk” z ruchem
- Nauka 2. zwrotki piosenki „Jesienny kujawiaczek”|
3.
Spotkanie z ufoludkami
słuchanie wiersza „Ufo”, wyszukiwanie informacji, rytmiczne powtarzanie pierwszej zwrotki
zdobienie latającego spodka za pomocą techniki przenoszenia słomką w buzi elementów
piosenka ruchowa „Ja jestem ufoludek”
zabawa „Ufoludki duże – małe”
nauka słów języka migowego: idę, pracuję
4.
Jesienne porządki u sowy
śpiewanie piosenki „Jesienny kujawiaczek”
Opowiadanie usprawniające narządy mowy „Sowa sprząta swoje mieszkanie”
Nauka rymowanki „Siedzi sowa...”
rytmiczne poruszanie się jak jesienne liście na wietrze do melodii Mozarta
zawody: kto szybciej wdmuchnie liść do koszyka
5. (listopad)
Piraci
ćwicznia głoski [r] na okrzyku pirackim arr..
bajka logopedyczna kształtująca artykulatory pt. Piraci
ćwiczenie oddechowe- burza na morzu (słomki, kubki z wodą)
nauka piosenki ”Płynie statek...” z wybijaniem rytmu
szukanie skarbu pirackiego wg drogi z odpowiednich obrazków (z głoską r)
6.
Żołnierze
maszerowanie do rytmu melodii
nauka piosenki „Maszerują dzieci drogą”, maszerowanie i śpiewanie
zgadywanie dźwięku (ryż czy kasza w butelce?)
ćwiczenia motoryki języka- „musztra języka”
wykonanie flag państwowych i dmuchanie na nie
7.
Głoska „A” i jej przyjaciele
piosenka „Jesienny kujawiaczek” z ruchem
rysowanie palcem po śladzie znak litery A i małego a i wymawianie głoski na jednym wydechu w trakcie
wymowa aaaa lub a a a a (stacato lub legato)- na jednym wydechu
bajka logopedyczna o samogłosce A (ćwiczenia fonacji)
Wymienianie wszystkich samogłosek z bajki
zabawa „smutne i wesołe samogłoski”- odczytywanie z ust
8. (grudzień)
Mikołajki
Zabawa rytmizująca- „Spacer na siedząco”
Bajka logopedyczna Święty Mikołaj”
zabawa ruchowa przy piosence „Mikołaj jedzie samochodem”, nauka piosenki
zabawa ruchowa „Dwa pojazdy Mikołaja” (poruszanie się wolne jak sanie i wymowa szsz; szybkie jak samochód i wymowa żżż) w tempie
9.
Święta tuż, tuż...
Zabawa rytmizująca - „Spacer na siedząco”
nauka piosenki „Idzie zima...”
wybijanie rytmu bębenkiem
śpiewanie piosenki z ruchem „Mikołaj jedzie...”
robienie szalika dla św. Mikołaja, dmuchanie na frędzle szalika
10.
Ubieramy choinkę śpiewem i tańcem
Ćwiczenia motoryki języka: dzieci malują czubkiem języka na podniebieniu choinkę, gwiazdkę, bombki
śpiewanie piosenki o zimie z pokazywaniem
zdobienie wspólnej choinki za pomocą słomki w buzi
relaksacja: dzieci wykonują na siedząco ćwiczenia Dennisona
11. (styczeń)
Zima
Zabawa ruchowa : „Taniec zimowy”
Nauka piosenki z ruchem „Lecą, lecą z nieba....”
„Bałwanki” - obrysowanie szkicu bałwanków, odgadywanie co bałwanek mówi i naśladowanie (różnicowanie wzrokowe i słuchowe syczących i szumiących głosek)
śpiewanie piosenki sylabami: sza – sza, sa-sa
zabawa relaksacyjna „Śnieżne kule”
12
Pan Języczek idzie na bal
Zabawa słowna z piłeczką „Za koga się przebiorę na bal”. Ubieranie się w maski karnawałowe
Dmuchanie na wycięte serpentyny
Zabawa rytmiczna: „Skaczące bałwanki”
Nauka piosenki „Hej biały walczyk...”- taniec w parach
Zabawa słuchowo – ruchowa: „Tańczące baloniki”
Ćwiczenia narządów mowy- bajka „Pan Języczek idzie na bal”
13. (luty)
Indianie (cz.1)
Wprowadzenie w tematykę, przebranie chętnego dziecka w strój Indianina,
Powtarzanie rymowanki „Szli Indianie...”
Zabawa ruchowo – artykulacyjna i oddechowa- „Wywoływanie deszczu”
powtarzanie wybijanego na bębenku przez dziecko – Indianina rytmu
kolorowanka
14.
Indianie (cz.2)
Przebranie innego dziecka w stój Indianina
ćwiczenia narządów mowy: bajka logopedyczna „Indianie”
powtórzenie rymowanki
nauka piosenki o Indianach
15.
Zawody sportowe
Słuchanie bajki logopedycznej: „Skarpetki Grzesia” i wykonywanie ćwiczeń narzaów mowy
zabawa oddechowa z piłeczką ping- pongową przy stolikach- „Mecz piłkarski”
wymienianie sportów i dzielenie słów na sylaby i głoski
zabawa rytmizująca „Skaczące piłki”
piosenka : „Piłeczka”- nauka refrenu
16.
W cyrku
Śpiewanie piosenki „Koła autobusu...”
Obrysowywanie papierowych lwów i klatek po linii, wycinanie, wdmuchiwanie lwów do klatek
Zabawa ruchowa przy piosence o cyrku, nauka refrenu
zabawa słuchowo – ruchowa z balonem
ćwiczenia narządów mowy- bajka logopedyczna „Pan Języczek w cyrku”
17.(marzec)
Pojazdy
Rozmowa o pojazdach (wodne, lądowe, powietrzne), pokazywanie obrazków), wyklaskiwanie słów niektórych pojazdów
Zabawa do piosenki „Jaki pojazd mam...”
Zabawa ruchowa :”sygnalizacja świetlna”
śpiewanie piosenki : „Koła autobusu...”
18.
Jedzie pociąg z daleka... (cz. 1)
Wymienianie różnych pociągów
słuchanie wiersza „Lokomotywa”. Dzieci odpowiadają, dlaczego pani czytała w tempie narastającym;
zabawa artykulacyjno -ruchowa „Pociąg”(szszsz, czczcz, uuu, psss...)
zabawa rytmizująca „Dwa pociągi” (poruszanie się w różnym tempie)
słuchanie melodii piosenki „Jedzie pociąg..” w różnej wysokości i tempie, odgadywanie
śpiewanie piosenki poprzez sylaby: np. la-la, le-le, sza-sza
19.
Jedzie pociąg z daleka... (cz.2)
zabawa artykulacyjno -ruchowa „Pociąg”(szszsz, czczcz, uuu, psss...)
zabawa rytmizująca „Dwa pociągi” (poruszanie się w różnym tempie)
„Rytm pociągu”- wystukiwanie drewienkami
ćwiczenie oddechowe: naśladowanie lokomotywy z wiersza i wymawianie na wydechu: uff.., pufff, buch....
„Pociąg z odpowiednią głoską”- ćwiczenia analizy głoskowej (dzieci „wchodzą” do wagonu z odpowiednią głoską)
20.
Robot Magal
Przywitanie się rytmiczne w języku robotów
nauka rymowanki :Jestem robotem...”
poruszanie się po sali jak roboty i mówienie rymowanki
ćwiczenia narządów mowy: dzieci – roboty wykonują ćwiczenia „zaprogramowane” przez prowadzącego
chodzenie w rytmie melodii- „taniec robotów”
Układanie z różnych materiałów robota
21.
Pali się!
Słuchanie piosenki „Strażacy”, śpiewnie refrenu
Ćwiczenia narządów mowy- bajka „Strażak Staszek”
zabawa ruchowo – słuchowo- artykulacyjna: Płomienie (sss..) i strażacy (gaszą ogień szszsz)
Zabawa słuchowa: „dziurawy wąż strażacki”- wysłuchiwanie dźwięku
22. (kwiecień)
Wielkanoc
Wprowadzenie w tematykę świąt
słuchanie bajki logopedycznej: „Wielkanoc u pana Języczka”
kolorowanie jajek z papieru, rozcinanie i rozdmuchiwanie
ozdabianie wspólnej dużej pisanki za pomocą słomki w buzi
zabawa słuchowa „Kura i kurczęta”
śpiewanie do odpowiedniej melodii:ko- ko, kukuryku lub pi -pi
23.
Idziemy do zoo
Nauka piosenki „Idziemy do zoo...”, połączenie z ruchem
bajka logopedyczna: „Zoo”
naśladowanie odgłosów różnych zwierząt”
zabawa słuchowo – ruchowa „Idą słonie”
24.
Pan Języczek robi pranie
Śpiewanie piosenki „Kto się śmieje...”
słuchanie bajki „Pranie”- ćwiczenia narządów mowy
rysowanie po śladzie ubrań z papieru, wycinanie i dmuchanie – osuszanie prania
wieszanie na sznurku ubrań w zależności od głoski występującej w nagłosie (sz lub s)
zabawa słuchowo – ruchowa: Kot czy płot
25.(maj)
Wiosenne porządki
Ćwiczenie relaksacyjne- leżenie na łące i wdychanie kwiatów
Bajka logopedyczna: Wiosenne porządki u Mai”
nauka piosenki „Chodzi wiosna, chodzi...” na melodię „Płynie Wisła płynie”
zabawa w kole przy piosence
zabawa „Kura i kurczęta”
26
Melodie wiosny
Zabawa przy piosence „Chodzi wiosna...”
bajka logopedyczna :Pszczółka Maja”
układanie wzorów rytmicznych z kwiatków, wyklaskiwanie i wytupywanie
zabawa słuchowo – ruchowa: „Roch- Loch”
27
Zajęcia podsumowujące
Przypomnienie piosenek i wierszy
Rozdanie nagród

V Metody:
Przewodnią metodą jest tutaj logorytmika, która dzieli się na ćwiczenia:
ruchowe
słowno- ruchowe
słuchowo- ruchowe- rytmiczne
rytmiczne
melodyczne
ilustracyjno – taneczne
Metody towarzyszące:
logopedyczne: oddechowe, fonacyjne, artykulacyjne,
usprawniające motorykę i kinestezję narządów mowy
elementy Metody Dobrego Startu
elementy kinezjologii edukacyjnej P. E. Dennisona
Pedagogika Zabawy
techniki relaksacji

VI Przewidywane efekty
Przedstawiony program zakłada, że w wyniku podjętych działań
A. Dziecko:
Chętnie uczestniczy w prowadzonych zajęciach;
Ćwiczy w grupie;
usprawnia słuch fonematyczny i percepcję słuchową niezbędne do nauki czytania i pisania
zmniejsza obecność czynników wpływających w przyszłości na dysleksję
Ma sprawny aparat artykulacyjny;
Poprawia się jego stan mowy lub wymowy;
Ma wzbogacony słownik czynny;
Wypowiada się poprawnie zdaniami złożonymi;
Sprawnie komunikuje się z otoczeniem i nie przejawia logofobii
B. Nauczyciel:
Prowadzi obserwację swoich wychowanków i trafnie ocenia poziom ich rozwoju;
Posiada wiedzę merytoryczną i praktyczną na temat pomocy dziecku z trudnościami logopedycznymi;
Utrzymuje stały kontakt z logopedą;
Stymuluje i wspiera rozwój werbalny swoich wychowanków;

VII Ewaluacja
Ewaluacja nastąpi na koniec projektu poprzez:
- ankietę skierowaną do rodziców dzieci
- analizę wyników
- opinię dyrektora

VIII Bibliografia:
1. Demel G., Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. Warszawa, 1998, WSiP
2. Chmielewska E. ,Zabawy logopedyczne i nie tylko. Kielce, 2001, MAC
3. Stadnicka J.(1998), Terapia dzieci muzyką, ruchem i mową, Warszawa, WSiP