Projekt realizacji zajęć z przedmiotu nauczania "Wychowanie do życia w rodzinie" w gimnazjum na poziomie klasy pierwszej

Wstęp.

Problematyka rodziny, dorosłego życia jest bardzo trudna do zrozumienia przez młodego człowieka. Sami rodzice często są bezradni wobec głębokich przemian cywilizacyjnych współczesnego świata, w których życie rodzinne jest zagrożone. Dlatego aby wspomóc oddziaływanie rodziców na swoje dzieci wprowadzono problematykę wychowania do życia w rodzinie do programu szkolnego. Należy bowiem wszczepić w młodych troskę o przyszłą rodzinę w sposób świadomy i odpowiedzialny.
Jako nauczyciel klas gimnazjum i wychowawca młodzieży poczuwam się do obowiązku współdziałania z rodziną w wychowaniu młodego człowieka. Celem wychowania ze swej natury jest przecież osoba. Zarówno rodzice jak i wychowawcy oraz całe środowisko wychowawcze zmierza do rozwoju, ukształtowania, pogłębienia poszerzenia osobowości człowieka. Cele te zamykają się w granicach dobra, a więc wychowanie młodego człowieka zmierza ku dobru. Dlatego należy podejmować trud wychowawczy do kształtowania świadomego, dojrzałego człowieka.

1.Akty prawne regulujące sposób realizacji przedmiotu w szkole:
Rozporządzenie Ministra do spraw oświaty i wychowania, wydane na podstawie art.4 ust. 3 Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78, z 1995 r. Nr 66, poz. 334, z 1996 r. Nr 139, poz. 646, z 1997 r. Nr 141, poz. 943 i Nr 157, poz. 1040 oraz z 1999 r. Nr 5, poz. 32)
Rozporządzenie MEN z 12 VIII 1999 r. Dz. U. Nr 67 poz. 756 określa warunki wdrożenia przedmiotu
Rozporządzenie MEN z 15 VII 1999 r. w sprawie Podstawy programowej Dz. U. Nr 14 poz. 129 z późniejszymi zmianami
Rozporządzenie MEN z 10 X 1991 r. w sprawie kwalifikacji Dz. U. Nr 98 poz. 433 z późniejszymi zmianami
Rozporządzenie MEN z 20 VII 2001 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści

2.Podstawa programowa kształcenia ogólnego na różnych poziomach edukacji- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego z 15 VII 1999 r. Dz. U. Nr 14 poz. 129 z późniejszymi zmianami

Wychowanie do życia w rodzinie w Gimnazjum jest jednym z modułów przedmiotu Wiedza o społeczeństwie.
Cele edukacyjne wychowania do życia w rodzinie
1)Przyjęcie integralnej wizji człowieka jako osoby; wybór i urzeczywistnienie wartości służących osobowemu rozwojowi.
2)Rozwiązywanie problemów i pokonywanie trudności okresu dorastania.
Zadania szkoły w tym zakresie to:
Stymulowanie procesu samowychowania u uczniów.
Współpraca z rodzicami w zakresie prawidłowych relacji między nimi a dzieckiem.
Pomoc we właściwym przeżywaniu okresu dojrzewania.
Wzmacnianie procesu identyfikacji z własną płcią.
Wspieranie rozwoju moralnego i kształtowanie hierarchii wartości.
Promowanie integralnej wizji seksualności człowieka; ukazanie jedności pomiędzy działaniem seksualnym a miłością i odpowiedzialnością.
Tworzenie klimatu dla koleżeństwa i przyjaźni oraz szacunku dla człowieka.
Pomoc w poszukiwaniu odpowiedzi na podstawowe pytania egzystencjalne.
Zakres treści nauczania obejmuje:
•Rozwój człowieka: przed urodzeniem, narodziny, faza niemowlęca, wczesnodziecięca, przedpokwitaniowa, dojrzewania, młodości, wieku średniego i wieku późnego.
•Budowa prawidłowych relacji z rodzicami. Konflikt pokoleń; przyczyny i sposoby rozwiązywania konfliktów. Odpowiedzialność wszystkich za atmosferę panującą w rodzinie.
Rola autorytetu w życiu człowieka.
•Relacje międzyosobowe i ich znaczenie. Przyjaźń, zakochanie, miłość: pierwsze fascynacje, miłość platoniczna, miłość młodzieńcza, miłość dojrzała; rozróżnianie pojęć.
•Podstawowe informacje o rozwoju seksualnym człowieka: tożsamość płciowa – kobiecość i męskość.
•Dojrzewanie. Rozumienie i akceptacja kryteriów dojrzałości biologicznej, psychicznej i społecznej.
•Problemy i trudności okresu dojrzewania (np. napięcia seksualne, masturbacja), sposoby radzenia sobie z nimi. Pomoc w rozeznaniu sytuacji wymagających porady lekarza lub innych specjalistów.
•Różnice w rozwoju psychoseksualnym dziewcząt i chłopców; postawy i wzajemne oczekiwania.
•Zagrożenia okresu dojrzewania: presja seksualna, pornografia, uzależnienia.
•Główne funkcje płciowości: wyrażanie miłości, budowanie więzi i rodzicielstwo.
•Problem inicjacji seksualnej; związek pomiędzy aktywnością seksualną a miłością i odpowiedzialnością; krzywda związana z przedmiotowym traktowaniem człowieka w dziedzinie seksualnej. Argumenty biomedyczne, psychologiczne i moralne za inicjacją w małżeństwie.
•Zakłócenia i trudności w osiąganiu tożsamości płciowej; brak akceptacji własnej płci. Lęki homoseksualne a rzeczywiste skłonności homoseksualne; przyczyny. Możliwości pomocy w pokonywaniu trudności związanych z tożsamością płciową.
•Płodność – wspólną sprawą kobiety i mężczyzny. Prawa rządzące ludzką płodnością.
•Życie jako fundamentalna wartość; szacunek dla ludzkiego życia od chwili poczęcia.
•Planowanie rodziny; naturalne metody rozpoznawania płodności a antykoncepcja. Aspekt zdrowotny, psychologiczny, moralny.
•Choroby przenoszone drogą płciową. AIDS: drogi przenoszenia zakażenia, profilaktyka, aspekt społeczny.
•Wartości związane z płciowością człowieka: męskość, kobiecość, miłość, małżeństwo, rodzina, rodzicielstwo. Znaczenie odpowiedzialności w przeżywaniu własnej płciowości i budowaniu trwałych więzi.
•Wpływ sposobu spędzania wolnego czasu (w tym korzystanie ze środków masowego przekazu) na osobowość człowieka.
Oczekiwane osiągnięcia:
o Znajomość organizmu ludzkiego i zachodzących w nim zmian oraz akceptacja własnej płciowości.
o Rozeznanie, analizowanie i wyrażanie uczuć.
o Kierowanie własnym rozwojem; podejmowanie wysiłku samowychowawczego.
o Przyjęcie integralnej wizji ludzkiej seksualności.
o Umiejętność obrony własnej intymności i nietykalności seksualnej oraz szacunek dla ciała innej osoby.
o Korzystanie ze środków przekazu w sposób selektywny, umożliwiający obronę przed ich destrukcyjnym oddziaływaniem.
o Wnoszenie pozytywnego wkładu w życie swojej rodziny.
o Wyrażanie szacunku dla siebie oraz innych ludzi, ich wysiłku i pracy.

I.Część teoretyczna:
1.Korelacja wiedzy z różnych dziedzin: filozofii, antropologii, psychologii, pedagogiki, socjologii, biomedyki, ekologii, prawa, patologii.

Dziecko przychodzi na świat w rodzinie. Tu się rozwija, dorasta, uczy bliskich kontaktów z innymi ludźmi, nabywa praktyczne umiejętności potrzebne mu w dalszym życiu, formuje własną tożsamość. Rodzina to naturalne środowisko człowieka. Badania nad tą sferą w nauce nie są nowością, choć tak naprawdę zaczęto dopiero się ją żywo interesować w drugiej połowie XX w. Odtąd to psychologowie i inni teoretycy zajęli się wpływem rodziny na życie, rozwój i wychowanie dziecka. Tym zagadnieniem obok w/w psychologii zajmują się w równym stopniu socjologia, pedagogika, psychiatria i inne. Ale wszystkie te dziedziny łączy przede wszystkim integralność spojrzenia na to zagadnienie. Nie można więc traktować ich badań oddzielnie, wspomagają się bowiem wzajemnie.
W przeszłości rodzina często spełniała funkcje społeczne – rodzina jako warsztat produkcyjny, we współczesności na pierwszy plan wysunęły się stosunki emocjonalne wszystkich jej członków i to zarówno między małżonkami jaki i między rodzicami a dziećmi. Dziecko w prawidłowej rodzinie powinno być dostrzegane nie jako malec potrzebujący wciąż pomocy ale jako rozwijający się człowiek. I tu bardzo ważna rola rodziny w całym systemie wychowania tego młodego człowieka, dlatego że się nie zmienia jest elementem stałym w przeciwieństwie do środowiska rówieśniczego, instytucji wychowujących. Rodzicielstwo bowiem polega na przygotowaniu dziecka do życia poza domem rodzinnym. Jest to jedno z podstawowych zadań społecznych rodziny. Oprócz tego rodzina ma wpływ na rozwój psychiczny dzieci. Ma zapewnić poczucie bezpieczeństwa, daje poczucie własnej wartości. Dziecko ma być przygotowywane do integracji, współdziałania jednostek w społeczeństwie. Od samego początku rodzice powinni zaspokajać potrzeby rozwojowe dziecka, zmieniające się w zależności od wieku. Socjalizacja dziecka to proces dwutorowy: Dziecko kształtuje się pod wpływem rodziców, natomiast rodzice zajmując się dzieckiem bogacą swoje doświadczenia i rozwijają osobowość.

2.Omówienie wybranej dziedziny wiedzy – na podstawie dostępnej literatury – zarys treści niezbędnych do prowadzenia zajęć: normy rozwojowe młodzieży w wieku 13-14 lat.

Wiek dorastania jest to okres w życiu każdego człowieka, w którym dokonuje się przeobrażenie dziecka w osobę dorosłą. W tym czasie zachodzą bardzo duże zmiany zarówno fizyczne jak i psychiczne, które na ogół są łatwo dostrzegalne i zachodzą dość szybko. Jest to proces niezwykle skomplikowany, obejmuje wiele dziedzin osobowości. W psychologii dostrzega się poza dojrzewaniem fizjologicznym, dorastanie społeczne, rozwój umysłowy, dojrzewanie emocjonalne czy kulturowe. Charakterystyka tego okresu jest trudna do opisania ze względu na postęp techniczny i zmiany cywilizacyjne oraz ze względu na duże zróżnicowanie społeczne i kulturowe dzisiejszej młodzieży. Różnicującymi czynnikami są tu też wiek i płeć, choć w literaturze psychologii nie znajdziemy jednolitej periodyzacji czy terminologii.
Dla wieku dorastania znamienne jest przede wszystkim ogólne przyspieszenie rozwoju fizycznego, zmiany anatomiczne i fizjologiczne, w tym dojrzewanie płciowe. U chłopców intensywny przyrost wysokości ciała następuje w wieku 13-15 lat, a u dziewcząt między 11 a 14 rokiem życia co wskazuje, że dziewczęta w wieku 13-14 lat zazwyczaj przerastają wzrostem chłopców. Podobnie jest z ciężarem ciała, gdzie dziewczęta przewyższają chłopców w wieku 13-15 lat. Szybkim przyrostom wzrostu i wagi towarzyszą zmiany kształtów ciała, rozwijają się organy wewnętrzne, gruczoły dokrewne. Zróżnicowane jest również dojrzewanie płciowe. Tempo nie jest jednakowe u obu płci i tu również dziewczęta wyprzedzają chłopców o około 2 lata. U dziewcząt moment ten przypada przeciętnie na 13-14 rok życia. U chłopców ustalenie kryterium jest dużo trudniejsze, ogólnie przyjmuje się przeciętnie 15-16 rok życia. Należy tu jednak pamiętać o bardzo dużych różnicach indywidualnych, jakie występują w procesie dojrzewania płciowego. Ponadto badacze tego okresu zwracają również uwagę na przyspieszenie rozwoju w wieku dorastania z pokolenia na pokolenie, co spowodowane jest postępem cywilizacyjnym dzisiejszego świata.
Ważnym aspektem w procesie dorastania człowieka jest szybki rozwój umysłowy, czyli doskonalenie wszystkich funkcji poznawczych. Tu też potwierdzają się różnice w tempie rozwoju umysłowego między płciami, na korzyść dziewcząt. Ponadto duży wpływ ma środowisko wychowawcze, które może przyspieszyć lub opóźnić rozwój umysłowy dziecka. W początkowym okresie dorastania duże zmiany zachodzą w procesie spostrzegania i obserwacji. Młodzież 13-letnia wypada w badaniach najlepiej, potrafi wiązać fragmenty w całość, jest zdolna do operowania określeń w kategoriach psychologicznych (zrozpaczeni, zamyśleni i inne). Badacze wskazują, że po 12 roku życia dzieci odchodzą od realistycznego pojmowania świata do rozumienia symboli, przenośni. W tym wieku również zmienia się orientacja w przestrzeni i czasie (wyższy poziom abstrakcji, chronologiczne porządkowanie faktów, przyswajanie bogatszych treści). Zmiany dokonują się też w zakresie pamięci. Młodzież zaczyna posługiwać się w większym stopniu niż dotychczas pamięcią logiczną, czyli sensowną. Wzrasta również liczba zapamiętanych słów. Dzieci od 12 roku życia rozwijają również myślenie, pomału młodzież staje się zdolna do zestawienia sądów, wyprowadzania wniosków. Myślenie staje się hipotetyczno-dedukcyjne, czyli wnioski stawiane są nie na podstawie realnych obserwacji ale i z hipotez. Dorastający nie tylko obserwuje ale wykracza poza konkretne fakty, operuje bardziej ogólnymi pojęciami, próbuje wykryć zależności między nimi. Wiek 13-14 lat to początek kształtowania się operacji formalnych. Dużą rolę w dojrzewaniu młodych zajmuje również wyobraźnia. Jest to odbiciem rozwoju myślenia jak i wiąże się ściśle ze wzmożoną emocjonalnością (marzenia o miłości, sławie, przygodach).
Zasadnicze różnice w wieku dorastania stwierdza się w życiu uczuciowym dziecka. Nastolatki cechuje niezwykła intensywność i żywość przeżyć uczuciowych, łatwość oscylacji między nastrojami krańcowymi, chwiejność emocjonalna, ruchliwość, bezprzedmiotowość uczuć (brak określonego bodźca). Cechy te szczególnie widoczne są na początku okresu dorastania, a pierwsza faza często określana jest jako „negatywna” w przeciwieństwie do późniejszej „pozytywnej”. Należy tu też pamiętać jednak o różnicach między płciami. Wskazuje się bowiem, że dziewczęta intensywny wzrost dojrzałości emocjonalnej przeżywają między 13 a 15 rokiem życia, u chłopców występuje to zjawisko dopiero 2 lata później.
W miarę rozwoju sprawności fizycznej i psychicznej wzmaga się aktywność dorastającego człowieka, która nabiera cech świadomej i celowej działalności. Przejawia się ona w formie pozytywnej bądź negatywnej. Powszechnym zjawiskiem jest przekora. W wieku 13-14 lat objawia się ona przede wszystkim krnąbrnością i nieposłuszeństwem oraz uporem wobec rodziców i wychowawców. Zachowanie dziecka nabiera cech arogancji, bezczelności i przesadnej pewności siebie, co prowadzi do częstych konfliktów z otoczeniem. Dorastający przejawia negatywny stosunek do otoczenia a czasem całego społeczeństwa i wyraża to jako bierny opór, jawny bunt. Badacze zwracają uwagę, że jest często to sztuczne maskowanie swojej „słabości i niepewności”.
Podstawowe potrzeby dziecka w okresie dorastania nadal zaspokaja rodzina, choć jej wpływ słabnie. Zachodzące zmiany sprowadzają się do trzech momentów: 1. kryzysu autorytetu rodziców, 2. konflikty z rodzicami, 3. osłabienie więzi emocjonalnej. Kryzys zaufania do rodziców pojawia się ok. 12 r. ż.. a nasilenie konfliktów przypada między 14-16 rokiem życia. Konsekwencją obniżenia autorytetu rodzicielskiego i konfliktów w rodzinie jest osłabienie więzi emocjonalnej między rodzicami i dziećmi. Bardzo ważna więc w tym okresie jest atmosfera wychowawcza i styl wychowania, ze wskazaniem na postawę akceptującą, która polega na okazywaniu dziecku uczucia, zainteresowania, cechująca się cierpliwością.
Okres dojrzewania zmienia również stosunki społeczne młodych, co przejawia się zwykle w szkole i poza nią konfliktami chociaż ich nasilenie dopiero przypada na 15-16 rok życia. Bardzo ważna od samego początku jest tutaj ogólna atmosfera klasy, szkoły, na którą składają się stosunki pomiędzy nauczycielami i młodzieżą, jak i również i młodzieży między sobą. Stosunki te wywierają korzystny lub niekorzystny wpływ na dorastających- jest to niezmiernie ważny czynnik socjalizacji. W wieku dorastania młodzi tworzą też nieformalne grupy rówieśnicze. Zaczynają dokonywać wyboru spośród kolegów w poszukiwaniu przyjaciela, przy czym początkowo zwracają uwagę tylko na cechy zewnętrzne, dopiero w późniejszym okresie decydują walory wewnętrzne. Często te pierwsze przyjaźnie obowiązuje wyłączność, wierność i bezkompromisowe przywiązanie. Brak tu tolerancji do wzajemnych błędów. Badania wskazują również, że dziewczęta są bardziej intymne w przyjaźni, bardziej ekskluzywne i bardziej jej potrzebują niż chłopcy. Ok. 14 roku życia formują się też tzw. paczki, rekrutowane zwykle z młodzieży jednej płci, dopiero później mieszane. Wpływ paczki na zachowania jak wskazują badacze jest ogromny. Skłonność do łączenia się w grupki jest jednak prawidłowością w tym okresie.
W miarę dorastania ulegają stopniowym przeobrażeniom wzajemne stosunki między dziewczętami i chłopcami. W wieku 12-14 lat dziewczęta starają się zwrócić na siebie uwagę, natomiast chłopcy trzymają się jeszcze z dala i wolą towarzystwo swojej płci, stronią od dziewcząt, okazując im pogardę i akcentując swoją niezależność.
Jednym z charakterystycznych objawów kształtowania osobowości u dorastającej młodzieży jest rozwój samodzielności. Zwrot w tej dziedzinie następuje około 12-13 roku życia i polega na odkrywaniu świata psychicznego. Młodzi zaczynają interesować się cechami własnej osobowości, porównywać z innymi ludźmi. Zjawisko to w psychologii nazywane jest „odkryciem jaźni” i jest uwarunkowane czynnikami społecznymi. Wraz z dorastaniem dziecka zmienia się stosunek otoczenia do niego, więcej się wymaga, apeluje o poczucie odpowiedzialności. Młodzi kształtują wówczas obraz samego siebie, który jest częścią składową osobowości charakteru. I w dużym stopniu decyduje o samopoczuciu jednostki i jej stosunku do otaczającego świata (obraz negatywny i pozytywny). Ważnym aspektem osobowości są zainteresowania. W okresie dorastania młodzież pomału koncentruje się na pewnych określonych dziedzinach, krystalizując swoje zainteresowania. Innym czynnikiem kształtującym osobowość jest rozwój światopoglądu. Młodzież próbuje łączyć wiedzę o rzeczywistości w sensowną całość, stara się znaleźć własny stosunek do świata wartości, selekcjonować je ze swojego punktu widzenia. Cechy młodzieńczego światopoglądu to skrajność stanowisk, doktrynerstwo, wiara w rozum i pragnienie wiedzy absolutnej oraz idealizm młodzieńczy. Cechy te rzutują na różne dziedziny życia młodzieży tj. miłość, przyjaźń, kontakty z otoczeniem itp. Należy jednak pamiętać, że wraz z wiekiem młodzież staje się bardziej elastyczna i tolerancyjna w swych poglądach.
Charakterystyka wieku dorastania wskazuje nam na przeobrażenia i skomplikowane procesy rozwojowe tego okresu, co sprawia, iż młodzi mają wiele problemów i kłopotów z dostosowaniem się do nowych sytuacji i ról społecznych. I stąd trudności wychowawcze, które wówczas się pojawiają.

II. Część praktyczna:

1. Charakterystyka szkoły:
Główne działania i zadania edukacyjne w sferze wychowawczej:
Kształtowanie osobowości uczniów i umiejętności interpersonalnych poprzez wspieranie rozwoju emocjonalnego uczniów, rozpoznawanie ich potrzeb i możliwości rozwoju psychicznego. Do tego celu wykorzystuje się sytuacje dydaktyczne i wychowawcze na lekcjach, godziny wychowawcze i zajęcia z „wychowania do życia w rodzinie”, lekcje religii
Kształtowanie umiejętności radzenia sobie ze stresem i w sytuacjach trudnych poprzez indywidualne rozmowy z uczniami, lekcje wychowawcze, spotkania z policją, pedagogiem, realizację programów profilaktycznych, konkursy, zabawy ułatwiające opanowanie i przezwyciężanie złości i agresji oraz ułatwiające rozwiązywanie konfliktów, uczeni zachowań asertywnych, praca w organizacjach uczniowskich
Zaangażowanie rodziców w pracę nad kształtowaniem osobowości ucznia poprzez zebrania ogólnoszkolne i spotkania klasowe, spotkania rodziców z pedagogiem w celu eliminowania zachowań agresywnych w rodzinach i wśród uczniów.
Współpraca z instytucjami wspomagającymi proces przeciwdziałania przemocy i agresji tj. policja, poradnie psychologiczno-pedagogiczne.
Z zakresu wychowania do życia w rodzinie:
- przeprowadzenie badań socjometrycznych, działania integracyjne, zabawy, gry, wspólna praca na rzecz klasy i szkoły w celu rozpoznawania swoich uczuć, umiejętności panowania nad nimi i kierowania nimi
- umiejętność rozwiązywania problemów w obrębie własnego środowiska rodzinnego, danej klasy, reagowanie na nieodpowiednie zachowanie, uczenie właściwego kibicowania w czasie zawodów sportowych i konkursów w celu nabycia umiejętności opanowywania nastrojów i humorów
- lekcje przygotowania do życia w rodzinie, spotkania z pedagogiem szkolnym i psychologiem, lekcje religii, godziny wychowawcze i indywidualne obserwacji i rozmowy z uczniami w celu kształtowania dojrzałego pojęcia miłości, które nie jest tylko kwestią uczucia, lecz wyrazem postawy zaangażowanej w służbę o dobro drugiego człowieka
- zapoznawanie uczniów z przyjętymi normami zachowań, wypracowanie listy cech kulturalnego ucznia, egzekwowanie powinności powierzonych obowiązków w celu kształtowania wrażliwości, delikatności i subtelności zachowań
- organizacja uroczystości z różnych okazji, stwarzanie sytuacji wymagających samookreślenia np. w konfrontacji z ludźmi o innym światopoglądzie, wierze, kulturze lub w dyskusjach na w/w tematy w celu wychowania w szacunku dla drugiego człowieka
- sporządzenie mapy osobowości JA z zaznaczeniem swoich mocnych i słabych stron charakteru, działania wzmacniające mocne strony, przeprowadzenie wywiadu z ważnymi osobami: rodzicami, wychowawcą, nauczycielem, przyjaciółmi na temat „jaki jestem?” w celu wychowania zmierzającego do określenia własnej tożsamości i poczucia wewnętrznej integracji

Ogólne informacje na temat szkoły
Gimnazjum składa się 6 oddziałów klasowych, czyli po 2 klasy na rocznik. Nie są one liczne, zwykle liczba uczniów nie przekracza 23 w klasie. Jest to środowisko wiejskie. Do gimnazjum uczęszczają młodzi z kilku sąsiadujących wsi i zazwyczaj tworzą oni takie zamknięte grupy co jest widoczne w klasach. Nie zawsze było to z korzyścią dla środowiska szkolnego, często dochodzi bowiem do rywalizacji klas. W ostatnim roku mimo sprzeciwu rodziców udało się jednak „wymieszać” uczniów co stworzyło warunki dla osiągnięcia lepszych wyników w nauce i w sferze wychowawczej. Należy jeszcze zaznaczyć, że gimnazjum zajmuje jeden budynek wraz ze szkołą podstawową co często jest przyczyna konfliktów między rocznikami starszymi i młodszymi. Dodatkowo, moim zdaniem, została stworzona sztuczna granica między obu szkołami i jej wychowankami mianowicie oddzielenie uczniów szklanymi drzwiami wewnętrznymi, które nie wolno im przekraczać, co zwykle zaostrza sytuację.
Środowisko lokalne jest społecznością wiejską, ale dość otwartą na potrzeby szkoły, gminy i wsi. Rodzice interesują się życiem szkoły i uczestniczą w realizacji jej zadań.

2.Charakterystyka wybranej klasy
Wychowankowie klas pierwszych przychodząc do gimnazjum przede wszystkim chcą być traktowani jak dorośli. Dla nich zamknęła się już szkoła podstawowa i starają się pokazać, że są już starsi i dojrzali. I choć czują się najmłodsi wśród rówieśników starają się im dorównać. Niestety zwykle popadają z nimi w konflikty i sprzeczki a co w konsekwencji rodzi złą atmosferę w szkole jak również i klasie. Czują się odrzuceni i nie potrafią rozwiązać swoich problemów. Rekompensatą dla niektórych osób jest znęcanie się nad młodszymi kolegami np. z sąsiadującej szkoły podstawowej (popychani, wyzwiska). Jest to też sposób na uzyskanie uznania w oczach starszych kolegów i dostanie się do ich „paczki” czy nawet „bandy”. Czują się wówczas doroślej, poprawiają sobie samopoczucie w szkole. Z rozmów z uczniami wiem też, że nie potrafią oni rozwiązywać zupełnie błahych konfliktów między rówieśnikami (głównie dziewczęta). Nie znają sposobów ich łagodzenia i rozwiązywania. Nie rozumieją swojej odrębności, nie akceptują indywidualności jednostki w klasie.
Łatwo też zauważyć izolowanie się dziewcząt i chłopców w klasie pierwszej, choć nie są to jakieś formalne grupy. Jest to naturalne w ich wieku, ale przez brak wiedzy na ten temat często dochodzi miedzy nimi do konfliktów. Podstawowym problemem jest to, że nie zawsze obie te grupy potrafią odnaleźć się razem w społeczności jaką jest klasa. Następnym problemem są potrzeby chłopców i dziewcząt w tym wieku. Gdy dziewczęta już szukają oparcia wśród chłopców, pragną być kochane, cenione, dostrzegane, ich kolegów z klasy zajmuje zabawa, wygłupy, dokuczanie innym, wyśmiewanie się. Często też związane to jest z rozwojem fizjologicznym i zmianach w anatomii, głównie u dziewcząt. Zwraca też uwagę na zachwianie autorytetu rodziców. Nie jest on widoczny na początku roku szkolnego, ale w II semestrze zdarzają się takie przypadki, co głównie wynika z chęci szukania akceptacji u innych „lepszych” starszych kolegów, którzy nie żadko stają się wzorcami do naśladowania, co nie zawsze wpływa dobrze na ich relacje z rodzicami.

3. Metody zdobywania informacji na temat potrzeb edukacyjnych – uczniów i rodziców.
Główną metodą zdobywania informacji była dla mnie rozmowa bezpośrednia z uczniami i rodzicami oraz współpraca z wychowawcami klas i innymi nauczycielami placówki. Informacje od uczniów zdobyłam przede wszystkim w czasie zajęć edukacyjnych głównie lekcji wychowawczych ale również na zajęciach z wychowania do życia w rodzinie, religii i innych zajęciach przedmiotowych, jak i również na różnego rodzaju imprezach takich jak apele, uroczystości szkolne, wycieczki, ogniska itp. Pracuję również w bibliotece szkolnej co staram się wykorzystać aby polepszyć kontakty z uczniami gdy są już poza zajęciami edukacyjnymi i nie boją się rozmawiać o swoich problemach. Natomiast źródłem wiadomości na temat potrzeb rodziców były przede wszystkim zebrania klasowe z ich udziałem oraz bezpośrednie kontakty w czasie roku szkolnego. Przeprowadzane były również ankiety, które pomogły wykryć problemy narastające w szkole,a czasem i poza nią.

III. Analiza zebranego materiału.

Uczniowie w większości zadowoleni są ze swojego środowiska rodzinnego, choć niektórzy wskazują na istnienie konfliktów a głównie konfliktu pokoleń. Wynika to zapewne z wieku w jakim się znajdują, czyli okresu dorastania. W tej dziedzinie często nie mogą dogadać się z rodzicami i starszym rodzeństwem. Nie zawsze potrafią uniknąć sytuacji konfliktowych, rozwiązać problem, nie potrafią negocjować. Często też rodzice chcą być nadopiekuńczy względem swych dzieci i w tym trudnym dla nich wieku nie dają im poczucia niezależności, swobody, chcą zbyt mocno kontrolować zachowanie swojego dziecka. Z drugiej strony czasem zdarza się nadmierna swoboda, brak jasnych granic zachowania co w konsekwencji przybiera postać braku liczenia się z rodzicami i kimkolwiek „udając dorosłego” i często przeradza się w sytuację konfliktową gdzie rodzic nie może poradzić sobie z własnym dzieckiem. sami uczniowie w ankiecie na temat agresji często podają jako metodę rozwiązania konfliktów kary i zwiększenie dyscypliny, co wskazuje na ich brak wiedzy w tej dziedzinie. Sugeruje to że w taki sposób rozwiązywane też są problemy w domu. Ale ogólnie biorąc zarówno rodzice jak i uczniowie podkreślają że mają w miarę dobry wzajemny kontakt i mają do siebie zaufanie. W społeczności wiejskiej z jakiej pochodzą jest to odzwierciedleniem bardzo często jeszcze tradycyjnego modelu rodziny, gdzie matka wychowuje dzieci a ojciec pracuje na ich utrzymanie.
Problemem, o którym już wspomniałam jest brak właściwych relacji w klasie i szkole, a także i poza nią. Młodzi nie potrafią ze sobą rozmawiać, rozwiązywać błahych problemów. Dziewczęta często kłócą się ze sobą, obrażają, co negatywnie wpływa na atmosferę w klasie. Natomiast chłopcy próbują być dorosłymi, wygłupami i dokuczaniem młodszym kolegom, przez co starają zwrócić uwagę na siebie ze strony starszych roczników. Szukają u nich akceptacji, podziwu. Nieraz za wszelką cenę chcą dostać się w obręb ich grupek, paczek czy nawet band. Czasem kończy się to tym, że zdolny, spokojny chłopiec przeobraża się w bezczelnego, nie liczącego się z niczym i nikim „macho”. Bardzo ważna jest tu rola wychowawcy i innych nauczycieli, którzy umieliby właściwie zareagować na taką sytuację. Oczywiście powinno to być działanie współpracujące z rodzicami, bo to oni przede wszystkim są odpowiedzialni za swoje dziecko. Nauczyciel, pedagog może jedynie wspomóc działania rodziny aby przyniosły one oczekiwane rezultaty. Najważniejsze tu jest uświadomienie wszystkim, zarówno dzieciom, jak i dorosłym zmian zachodzących w okresie dojrzewania, zrozumienia ich i próba wspólnego wypracowania takich działań aby poprawić relacje zarówno w klasie, szkole jak również spodziewanym efektem w konsekwencji powinna być poprawa atmosfery również w domu. Musimy nauczyć się żyć wszyscy razem tak aby nie dochodziło zbyt często do sytuacji konfliktowych, a jeżeli problem by się pojawił właściwie go rozwiązać metodami pokojowymi. I temu ma służyć opracowywany projekt. Budujemy właściwe, czyli dobre relacji zaczynając od najmniejszej grupy społeczne, jaką jest klasa. A prognozą na przyszłość jest ogólna poprawa atmosfery w szkole i w domu rodzinnym. Formą sprawdzającą będą rozmowy z rodzicami, nauczycielami i wychowankami pod koniec roku szkolnego, jak również ankiety skierowane do wszystkich tych grup przeprowadzane przynajmniej raz w roku.

IV. Projekt realizacji zajęć z „Wychowania do życia w rodzinie” w Gimnazjum w klasie pierwszej w oparciu o program „Nauczania wiedzy o społeczeństwie w gimnazjum” autorstwa I. Kuczałek, D. Ury, M. Urban (numer dopuszczenia DKW-4014-240/99)

Zagadnienia:
1. Fazy rozwojowe człowieka
• uświadomienie zmian biologicznych i psychicznych zachodzących w organizmie młodego człowieka
• uświadomienie różnic pomiędzy dziewczętami i chłopcami w okresie dorastania jako jedna z przyczyn konfliktów między płciami
Sposób realizacji:
Nauczyciel biologii przeprowadzić może problematykę zmian anatomicznych, różnic w budowie chłopców i dziewcząt, rozwoju płciowego, tematyka różnic psychicznych może być podjęta na godzinach wychowawczych i zajęciach wychowania do życia w rodzinie, jak również można zorganizować spotkanie z psychologiem, pedagogiem szkolnym oraz seksuologiem.
2. Rodzina i jej zadania
•uświadomienie pozycji i ról społecznych spełnianych w rodzinie
•uświadomienie jakie powinny być prawidłowe relacje w rodzinie, między małżonkami, rodzicami a dzieckiem i między dziećmi
•uświadomienie głównych przyczyn konfliktów w rodzinie
Sposób realizacji:
Tematyka ta powinna być podejmowana na godzinie wychowawczej, w dużym stopniu może być omówiona w czasie zajęć z wychowania do życia w rodzinie. Sytuacje problemowe mogą być rozwiązywane przy współudziale pedagoga czy psychologa szkolnego (rozmowa z uczniami czy rodzicami). Ponadto problem rodziny omawiany jest także w kontekście wiary na lekcjach religii i tu też należy przekazywać pozytywne wartości rodzinne. Nauczyciel języka polskiego może wspomóc oddziaływania wychowawcze wskazując na modele rodziny w literaturze, z jakimi problemami się borykały i w jaki sposób je rozwiązywały.
3. Dziecko w rodzinie
•uświadomienie potrzeb i realizacja ich na łonie rodziny
•zróżnicowanie potrzeb u dziewcząt i chłopców, uświadomienie sobie tych różnic.
Sposób realizacji:
Tematyka powinna być podejmowana głównie przez wychowawców klasowych – informacje dotyczące sytuacji dziecka w domu, na zajęciach z wiedzy o społeczeństwie (wychowania do życia w rodzinie) omawiane są rodzaje potrzeb i kto je zaspokaja, pojawi się też problem dlaczego nie są zaspokajane i jaka jest przyczyna. Jeżeli sytuacja będzie tego wymagać można poprosić psychologa o pomoc w niektórych przypadkach. Różnice w potrzebach te ż mogą być podejmowane na wspólnych inicjatywach tj. wycieczki, ogniska i luźne spotkania w grupach czy nawet na lekcjach wychowania fizycznego.
4. Autorytet
•uświadomienie uczniom czym jest autorytet i właściwy ich wybór w różnych okresach życia
Sposób realizacji:
Temat podejmowany będzie głównie na godzinach wychowawczych i w czasie zajęć z wychowania do życia w rodzinie. Nauczyciel religii może wspomóc poprzez pokazywanie wzorców, postaci np. świętych czy błogosławionych czy innych, którzy czynili dobro. Należy też z młodzieżą rozmawiać na ten temat przy każdej okazji jeżeli niepokoi nas próba ślepego naśladownictwa „idolów”.
5. Prawidłowe porozumiewanie się
•uświadomienie uczniom zasad prawidłowego komunikowania się
•uświadomienie uczniom form komunikowania się werbalnego i niewerbalnego
•wyjaśnienie czym jest asertywność
•wskazanie i omówienie w jaki sposób można rozwiązywać konflikty, uświadomienie uczniom jakie są właściwe sposoby
•uświadomienie, jaką rolę pełnią uczucia przyjaźni, sympatii oraz antypatii w porozumiewaniu się.
Sposób realizacji:
Zagadnienie to powinno być realizowane na wszystkich zajęciach edukacyjnych – opracowanie zasad właściwego komunikowania się nauczyciela z uczniami i samych uczniów w czasie zajęć przedmiotowych. Jak również problematyka jest szeroko omawiana na zajęciach z wiedzy o społeczeństwie w tym i na wychowaniu do życia w rodzinie i godzinach wychowawczych. Sytuacje konfliktowe może również wyjaśnić psycholog czy pedagog. Zagadnienia związane z przekazywaniem informacji realizowane są również na lekcjach języka polskiego, i ścieżce edukacyjnej czytelniczej i medialnej.
V. Uzasadnienie potrzeby wspomagania rodziny przez Szkołę w zakresie kształtowania postaw prorodzinnych, prozdrowotnych i prospołecznych, czyli wychowanie dojrzałego, przygotowanego dożycia człowieka.

Szkoła jako instytucja nie może ingerować bardzo głęboko w życie rodzinne. Ale powinna wspomagać rodzinę w jej funkcjach wychowawczych. Rodzinę tworzą nie tylko małżonkowie, czyli w tym przypadku rodzice, ale wszyscy jej członkowie wobec tego również dzieci. I mają oni duży wpływ na wzajemne relacje i atmosferę w domu. Rodzice często zagonieni za pracą mało czasu poświęcają swoim dzieciom, nie potrafią przekazać im właściwych wartości, którymi powinni kierować się w dorosłym życiu, zakładając swoją rodzinę. A nie od dziś wiadomo, że bardzo często młodzi ludzie przenoszą wzorce zachowań ze swojej rodziny na tą, która ma powstać. Jeżeli rodzina rozwija się prawidłowo, występuje równowaga więzi emocjonalnych, zaspokajane są potrzeby i kolejne fazy rozwojowe przebiegają prawidłowo to w przyszłości ten młody człowiek będzie w stanie stworzyć taką lub podobną rodzinę. W przypadku gdy system rodzinny jest zaburzony, rodzina jest dysharmonijna może to odzwierciedlić się w przyszłych relacjach dorosłego życia w tym w nowej rodzinie. We współczesnym świecie gdzie bardzo często polskie rodziny przeżywają kryzys wartości. Szkoła i inne instytucje społeczne powinny propagować postawy prorodzinne a w tym również prozdrowotne i prospołeczne aby młody człowiek wkraczając w dorosłe życie był do niego należycie przygotowany. Może również uda mu się uniknąć błędów systemu rodzinnego w którym był wychowywane. Nie można go pozostawić samemu sobie.

VI. Podsumowanie
Zagadnienie poprawy relacji w rodzinie, klasie i szkole jest o tyle ważne, ze we współczesnym świecie pełno jest nieporozumień, konfliktów i sprzecznych dążeń grup społecznych. Nie potrafią one ze sobą współpracować, uciekając się do najbardziej brutalnych rozwiązań swoich problemów np. poprzez propagowanie antagonizmów społecznych czy choćby ataki terrorystyczne. Znają one tylko jeden sposób rozwiązywania konfliktów i to taki, w którym cierpią niewinni ludzie. Powstaje pytanie w jakiej byli wychowywani atmosferze w szkole, pracy czy w domu rodzinnym? Czy znają podstawową wartość jaką jest dobro? Czy ktoś kierujący się dobrem w swoim życiu będzie czynił zło? A dobroć należy kształtować już od dziecka, dlatego należy zadbać o prawidłowe relacje z otoczeniem. Jako nauczyciel będę próbować poprzez swój projekt budować przyjazną atmosferę w klasie, co powinno przenieść się na zachowania w większej grupie społeczną jaką jest szkoła. Jednocześnie formujemy młodego człowieka, który żyje w rodzinie. A rodzina jak wiemy jest naturalnym środowiskiem wychowawczym dla każdego dziecka. Obserwując jak wyglądają relacje w rodzinie możemy niwelować błędy poprzez wspomaganie rodziny przez nasze oddziaływanie na zajęciach dydaktycznych. Dlatego ważna jest tutaj problematyka rodziny, jej zadań, miejsca dziecka w rodzinie. Przy okazji należy uświadomić młodzieży problemy związane z ich dorastaniem, co wynika z naturalnego cyklu rozwojowego człowieka. Dlatego te treści omawiam jakie pierwsze. W gimnazjum są one często powtórką tego co młodzi wynieśli ze szkoły podstawowej. Po zdiagnozowaniu problemów należy przejść do sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych, konfliktowych – czyli ukazanie uczniom zasad prawidłowego porozumiewania się, asertywności w swoich działaniach, negocjowania, zamiast siłowego „załatwiania” spraw. Przedstawiony projekt realizacji zajęć z wychowania w rodzinie służy przede wszystkim dorastającej młodzieży. Jeżeli młodzi zrozumieją, że ich zachowania wynikają z norm rozwojowych, naturalnych przemian w ich organizmie i psychice, będzie im łatwiej uniknąć negatywnych cech tego rozwoju, będzie w stanie radzić sobie z samym sobą i problemami, jakie przynosi im życie.

VII. Literatura przedmiotu

Adamski F. (red.), Wychowanie w rodzinie, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1991
Król T. (red.), Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dl uczniów klas I-III gimnazjum, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2001
Rajwa E., Marynowicz S. (red.), Współczesna rodzina. Funkcjonowanie, zagrożenia, terapia, Wydawnictwo MCDN, Kraków 2002
Ziemska M. (red.), Rodzina i dziecko, PWN, Warszawa 1979