Program edukacyjno - literacki "W świecie bajek i baśni''

W świecie bajek i baśni

Program edukacyjno - literacki
przeznaczony dla dzieci w wieku przedszkolnym

Katarzyna Wierzchowska

Spis treści

• Wstęp ........................................ 3
• Założenia programu ........................................ 4
• Cele programu........................................ 4
• Metody, formy i środki realizacji programu ........................................ 5
• Treści programowe........................................ 6
1. Książka – mój przyjaciel ........................................ 6
2. W bibliotece ........................................6
3. Nasze ulubione baśnie i bajki........................................ 7
4. Wokół bajki i baśni ........................................ 7
5. Jesteśmy widzami ........................................ 7
6. Sami tworzymy przedstawienia ........................................ 8
7. Bajki terapeutyczne ........................................ 8
8. Najpiękniej czyta moja mama i mój tata ........................................ 8
9. Z bajką i baśnią atrakcyjnie spędzam czas ........................................8
• Zakładane osiągnięcia dzieci ........................................ 9
• Ewaluacja programu ........................................ 10
• Bibliografia ........................................ 10

Wstęp

„Baśń to elementarz, z którego dziecko uczy się czytać we własnym umyśle, elementarz napisany w języku obrazów. Jest to jedyny język, dzięki któremu możemy zrozumieć siebie i innych, zanim dojrzejemy intelektualnie”. (B.Bettelheim „Cudowne i pożyteczne”...)

Wpływ bajek i baśni na rozwój dziecka ma ogromne znaczenie. Psychologowie twierdzą, że właśnie dzieci w wieku przedszkolnym wykazują największe zainteresowanie utworem bajkowym. Bajki i baśnie to najbliższe dziecku utwory, w których świat realny miesza się z fantastycznym i razem tworzą zrozumiałą rzeczywistość. W świecie bajek i baśni można spotkać przyjaciół, przeżyć wspaniałe przygody a przede wszystkim pozbyć się lęku. Rozwiązywanie trudnych emocjonalnie sytuacji może okazać się - dzięki bajkom - przyjemne a nawet radosne. Bajki są najczęściej zakończone morałem, dzięki czemu czytelnik jest jasno pouczony o pożądanych i szkodliwych sposobach zachowania. Bohaterowie bajek aktywnie pokonują trudności i przeszkody, są pełni samozaparcia, cierpliwi, wytrwali, wiedzą gdzie szukać w miarę potrzeby pomocy i jak korzystać ze wskazówek innych.
Baśń opowiada o sensie życia jednoznacznie rozstrzygając dylematy moralne, ukazuje sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach, pomaga poznać własne uczucia. Sięgając do emocji i ukrytych lęków, baśń pozwala dziecku poczuć je, poznać i oswoić się z nimi. Poprzez symboliczne obrazy prowadzi krok po kroku ku dojrzałości. Baśnie uczą radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych. Problemy egzystencjalne ukazują w sposób prosty i zwarty, ułatwiając ich zrozumienie. Baśniowe postacie reprezentują określony typ: dobry lub zły. Zło nie zostaje pozbawione atrakcyjności, lecz bohater pozytywny jest bardziej pociągający, przez co dziecko utożsamiając się z nim przejmuje jednocześnie zasady moralne.
Baśnie i bajki dają nadzieję, że nawet słaby może zwyciężyć, jeśli stawi czoło przeciwnościom losu. Skłaniają do rezygnacji z dziecięcej potrzeby zależności, dają poczucie bezpieczeństwa. Obok dostarczania przeżyć baśnie i bajki kształtują również cechy społeczne dzieci, umiejętność życia i działania wśród ludzi, współdziałania z otoczeniem przyrodniczym, roztaczania opieki nad słabszymi, podporządkowania się prawom rządzącym w zespole. Wyrabiają poczucie odpowiedzialności, zaufanie, przywiązanie i szacunek dla dorosłych. Kształcą i aktywizują wyobraźnię wpływając na procesy intelektualne oraz emocjonalne.
Wiek przedszkolny to ważny okres w życiu dziecka, okres tworzenia się nawyków, kształtowania procesów uczuciowych, umysłowych, charakteru oraz osobowości. Właśnie w tym wieku należy dostarczać dzieciom odpowiedniej lektury, a baśnie i bajki nadają się do tego wyśmienicie. Każde dziecko wykorzysta z bajek i baśni to co jest mu w danej chwili najpotrzebniejsze. Zadaniem dorosłych jest pomoc w pracy nad nurtującymi dzieci problemami.
Oczekuję, iż mój program przyczyni się do harmonijnego rozwoju oraz wspierania osobowości dzieci , umożliwi prawidłową adaptację i socjalizację w przedszkolu i poza nim, poszerzy zakres uczuć i przeżyć oraz nauczy skuteczności działania.

Założenia programu

Głównym założeniem programu jest wychodzenie naprzeciw potrzebom dziecka. Zakładam, iż program przyczyni się do wzbogacenia wiedzy dziecka o świecie, budowaniu pozytywnego obrazu własnego ,,ja’’, wyposaży w wiedze jak rozpoznawać swoje emocje oraz innych, zapozna dzieci określonymi powszechnie akceptowanymi zasadami moralnymi oraz wyposaży dzieci w umiejętności relaksacyjne.
Założeniem programu jest też umożliwienie dzieciom poznawanie utworów literatury dziecięcej i rozwijanie ich zainteresowań czytelniczych poprzez jak najczęstszy kontakt z książką oraz dobrowolny i spontaniczny udział w zabawach z tekstem. Realizacja programu opiera się na poznawaniu bajek i baśni, których tematyka wynika z planu wychowawczo – dydaktycznego, aktualnych potrzeb i zainteresowań dzieci oraz ich możliwości intelektualnych.
Program będzie realizowany w Przedszkolu Miejskim Nr 6 w Łukowie w grupie ,,Pszczółki’’ przez nauczycielki pracujące w grupie. Przewiduje współpracę z biblioteką szkolną i z rodzicami.

Cele programu

Głównym celem programu edukacyjno - literackiego „W świecie bajek i baśni” jest pomoc dziecku w realizacji jego indywidualnej drogi rozwojowej w relacjach z rówieśnikami i dorosłymi .

Cele ogólne:
• wprowadzenie dzieci w świat literatury,
• zainteresowanie dziecka książką,
• kształtowanie odpowiednich postaw moralnych,
• kształtowanie umiejętności współżycia i współdziałania w zespole,
• poszerzanie wiedzy ogólnej

Cele szczegółowe:
• kształcenie nawyków czytelniczych, nabywanie nawyku dbania o książki i ich szanowania,
• rozbudzanie aktywności czytelniczej poprzez pracę z książką i czasopismem,
• poznanie wybranych bajek i baśni,
• doskonalenie umiejętności słuchania ze zrozumieniem,
• rozwijanie i poszerzanie wiedzy o świecie, rozbudzanie ciekawości świata,
• rozbudzanie wyobraźni,
• ćwiczenie koncentracji i umiejętności słuchania,
• wspólne przeżywanie z bohaterami książek emocjonujących przygód,
• wzmacnianie poczucia własnej wartości dziecka,
• budowanie i pogłębianie więzi między rodzicem i dzieckiem,
• zachęcenie nauczycieli i rodziców do głośnego i systematycznego czytania dzieciom,
• przekazywanie za pośrednictwem literatury wartości moralnych - uczenie myślenia i wartości moralnych,
• uwrażliwianie na krzywdę ludzką,
• uczenie nieagresywnych sposobów rozwiązywania problemów i konfliktów,
• przygotowanie dzieci do późniejszego, już samodzielnego wyboru książek,
• nauka obcowania z literaturą w sposób samodzielny, refleksyjny i twórczy,
• rozwijanie mowy i myślenia,
• kształtowanie umiejętności współżycia i współdziałania.

Metody formy i środki realizacji programu

Metody pracy:
Aby osiągnąć założone cele wychowania i terapii przez baśń należy stosować różnorodne metody pracy:
• podające (informujące, oparte na słowie) – opowiadanie, wyjaśnianie, opis,
• problemowe (oparte na samodzielnym dochodzeniu do wiedzy) – dyskusja, burza mózgów, metoda sytuacyjna,
• eksponujące (oparte na obserwacji) – inscenizacje, dramy, impresje ruchowe i muzyczne, eksponowanie prac dzieci,
• praktyczne (działanie).

Formy pracy:
Wszelkie metody powinny być wspierane przez odpowiednio dobrane formy pracy inicjujące aktywność dzieci.
Dla potrzeb programu stosuje się wszystkie formy pracy:
• indywidualną,
• zespołową,
• zbiorową
w różnych proporcjach w zależności od potrzeb.

Środki dydaktyczne:
Do prawidłowej realizacji przedstawionego programu przydatne będą następujące środki dydaktyczne:
• baśnie, bajki, opowiadania, wiersze,
• różnorodne rekwizyty i eksponaty,
• pacynki, marionetki, kukiełki, maski, stroje do przebierania się,
• rysunki, ilustracje,
• różnorodne materiały i narzędzia do działalności plastycznej,
• zagadki, rebusy,
• „skrzynia skarbów”,
• sprzęt audio - odtwarzacz CD, DVD, telewizor,
• płyty z bajkami, słuchowiskami, muzyką relaksacyjną i ilustracyjną.

Treści programowe

Obszary edukacji prowadzące do osiągnięcia umiejętności dziecka w zakresie wymienionych form można przedstawić następująco:
1. Książka – mój przyjaciel
2. W bibliotece
3. Nasze ulubione baśnie i bajki
4. Wokół bajki i baśni
5. Jesteśmy widzami
6. Sami tworzymy przedstawienia
7. Bajki terapeutyczne
8. Najpiękniej czyta moja mama i mój tata
9. Z bajką i baśnią atrakcyjnie spędzam czas

1. Książka – mój przyjaciel

• wykazywanie zainteresowania książkami,
• samodzielne oglądanie książek ,
• rozumienie potrzeby szanowania książek,
• rozpoznawanie książek o różnym przeznaczeniu (służące do kolorowania, do czytania i oglądania, pozyskiwania informacji),
• swobodne wypowiedzi na temat książek i ilustracji w nich zawartych,
• zapoznanie z etapami powstawania książki,
• poznanie osób biorących udział w tworzeniu książki (autor, ilustrator, wydawca),
• założenie kącika książki.

2. W bibliotece

• poznawanie i rozumienie pojęć –księgozbiór, biblioteka, czytelnia, katalog, karta czytelnika,
• wycieczki do biblioteki szkolnej i do biblioteki miejskiej,
• właściwe zachowanie w bibliotece,
• nabywanie współodpowiedzialności za wspólne książki.

3. Nasze ulubione baśnie i bajki

• systematyczne czytanie wybranych pozycji książkowych – baśni i bajek np.Czerwony Kapturek, Kopciuszek, Królewna Śnieżka, Jaś i Małgosia, Brzydkie kaczątko, Bajka o rybaku i złotej rybce, Śpiąca Królewna,
• prezentowanie słuchowisk,
• wypowiedzi na temat wysłuchanego utworu, próby oceny zachowania
• porównywanie treści utworu czytanego i odtworzonego z płyty CD,

4. Wokół bajek i baśni

• próby ekspresji wrażeń z wysłuchanych bajek i baśni poprzez ruch, taniec, muzykę,
• wykonanie ilustracji do wysłuchanego utworu, kolorowanie obrazków,
• ćwiczenia dramowe, inscenizacje, posługiwanie się w zabawach parateatralnych mimiką, gestem, ruchem, rekwizytem,
• czytanie globalne wyrazów,
• nauka piosenki ,,Abrakadabra’’,
• wykorzystywanie fragmentów utworów do ćwiczeń ortofonicznych,
• rozwiązywanie zagadek i rebusów związanych z bajkami i baśniami,
• „Moja pierwsza książeczka” – udział w wykonaniu wspólnej książeczki dla dzieci,
• samodzielne układanie opowiastek i bajek na podstawie obrazów i ilustracji,
• udział w konkursach związanych tematycznie z bajkami i baśniami

5. Jesteśmy widzami

• udział w teatrzykach organizowanych na terenie przedszkola,
• wycieczki do Łukowskiego Ośrodka Kultury,
• poznawanie pracy ludzi teatru, wyrabianie kultury teatralnej- jak się zachowywać w teatrze np. metodą "burzy mózgów",
• oglądanie filmów nakręconych na podstawie baśni.

6. Sami tworzymy przedstawienia

• improwizowanie krótkich scenek – indywidualnie i w grupie,
• występowanie w rolach postaci bajkowych lub wymyślonych przez siebie postaci fikcyjnych,
• utożsamianie się z bohaterem – wcielanie się w dzielnych rycerzy i piękne królewny,
• inscenizowanie literatury z zastosowaniem gry aktorskiej, kukiełek, pacynek, sylwet,
• przygotowanie i udział w inscenizacji utworu literackiego dla kolegów lub rodziców,
• współudział w przygotowaniu uroczystości przedszkolnych.

7. Bajki terapeutyczne

• słuchanie bajek, baśni, opowieści ilustrowanych muzyką, nauka relaksu,
• redukowanie lęków i problemów emocjonalnych dzieci,
• zapewnianie dzieciom poczucia bezpieczeństwa,
• wartościowanie zachowań bohaterów,
• szukanie wskazówek do życia tkwiących w bajkach - metody aktywne,
• uspokojenie i aktywizacja przez identyfikację z bohaterami literackimi i przeżycia doznawane podczas kontaktu z wybranym utworem,
• porządkowanie świata dziecka, stawianie granic między tym co dobre a złem.

8. Najpiękniej czyta moja mama i mój tata

• współpraca z rodzicami pod hasłem ,, Rodzice czytają – dzieci słuchają’’ – tzn. organizowanie spotkań czytelniczych w przedszkolu.
• włączenie rodziców do aktywnej i systematycznej współpracy w realizację programu (zbieranie książek do kącika książki, wspólne czytanie dzieciom, wzajemna wymiana książek),
• zachęcanie rodziców do czytania dzieciom w domu, pedagogizacja rodziców – opracowanie referatu pt ,,Wielka moc bajek’’, rozmowy indywidualne, zebrania.

9. Z bajką atrakcyjnie spędzam czas

• zorganizowanie i świętowanie ,,Dnia postaci z bajki’’
• świętowanie ,,Międzynarodowego dnia książki dla dzieci’’
• zorganizowanie zajęć otwartych dla dzieci i ich rodziców pt. ,,W świecie bajki i baśni’’
• udział w ogólnopolskim projekcie ,,Wędrująca książka’’
• zorganizowanie akcji ,,Wędrująca książka’’ – wymiana książek w przedszkolu,

Zakładane osiągnięcia dzieci

Dzięki realizacji treści przedstawionych w programie dziecko:
• wykaże zainteresowanie książką,
• rozwinie umiejętność słuchania ze zrozumieniem,
• poprawi koncentrację, wydłuży swój przedział uwagi,
• podniesie poziom wiedzy i kultury ogólnej,
• będzie dbać o własne książki oraz udostępnione pozycje z księgozbioru i chronić je przed zniszczeniem,
• pozna terminy i pojęcia związane z biblioteką i książką,
• będzie umiało właściwie zachowywać się podczas korzystania z wizyt w bibliotece,
• pozna wybranych autorów literatury dziecięcej,
• pozna wybrane bajki i baśnie polskie i innych narodów,
• wymieni głównych bohaterów baśni,
• ciekawie opowie utwór, bądź wybrany jego fragment,
• zaprezentuje ulubioną bajkę lub baśń,
• nabędzie umiejętność swobodnego wypowiadania się, prawidłowej wymowy, poprawnego budowania zdań, wyrażania nastrojów i uczuć,
• dokona oceny postępowania bohatera literackiego,
• dopowie zgodnie z własną wyobraźnią inny niż w książce koniec baśni,
• właściwie odczyta przesłanie baśni, zrozumie morał,
• wykona prace plastyczne do tekstu,
• wczuje się w rolę bohaterów utworów i przedstawi ich za pomocą mowy, mimiki, ruchu i gestu,
• przygotuje i przedstawi inscenizacje wybranego utworu literackiego,
• odróżni dobro od zła, będzie bronić dobra, opowiadać się za lepszym, dobry światem,
•pozna reguły życia w grupie, rodzinie, szerszym otoczeniu społecznym i przyrodniczym
• nauczy się działać w zespole
• weźmie udział w przedsięwzięciach i uroczystościach przedszkolnych tematycznie związanych z bajkami i baśniami
•rozwinie wiarę we własne możliwości,
•odczuje radość i satysfakcję z pozytywnych efektów własnych działań.

Ewaluacja programu

Aby przekonać się, czy cele wychowawcze i edukacyjne zostały zrealizowane, a dzieci opanowały wymagane umiejętności i poszerzyły swoją wiedzę konieczne jest przeprowadzenie ewaluacji. W wyniku tego procesu powstaną niezbędne informacje do oceny wartości merytorycznej i metodycznej programu i wskazówki do jego modyfikacji i udoskonalenia.
Ewaluacji będzie podlegać:
• atrakcyjność programu dla dzieci,
• użyteczność – czego nauczyły się dzieci podczas zajęć,
• strategia – czy stosowane metody są skuteczne,
Zostaną zastosowane różnorodne formy ewaluacyjne.
Narzędziami zbierania informacji będą:
• anonimowe ankiety dla rodziców
• kwestionariusz wywiadu z dzieckiem,
• obserwacje,
• analiza wytworów dziecięcych

Mam nadzieję, iż program ,,W świecie bajek i baśni’’ przyczyni się do harmonijnego rozwoju oraz wspierania osobowości dzieci , nauczy ich skuteczności działania, pomoże stać się bardziej otwartymi i wrażliwymi. Oczekuję, że dzieci polubią czytanie książek, które sprawi im wiele radości i przyjemności i z czasem świadomie sięgną po trudniejszą pozycję książkową.

Bibliografia

1. Bettelheim B. Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni. t. 1–2, PIW , Warszawa 1996.
2. Brett D. Bajki, które leczą, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.
3. Cybulska J. ( i in.) Inscenizowanie zabaw na podstawie literatury dziecięce,. WSiP, Warszawa 1991.
4. Ługowska J. Bajka w literaturze dziecięcej, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1988.
5. Megrier D. Zabawy teatralne w przedszkolu, Wyd. Cyklady, Warszawa 2000.
6. Molicka M., Bajki terapeutyczne, Media Rodzina, Poznań 1999.
7. Molicka M. Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Media Rodzina, Poznań 2002.
8. Och K. Rola bajki w edukacji w „Wychowanie w Przedszkolu” nr 10/2003.
9. Ortner G. Bajki na dobry sen., Wyd. Świat Książki 1996.