Obraz przeżyć pokoleniowych w poezji K. K. Baczyńskego - konspekt zajęć języka polskiego w klasie III gimnazjum

(dwie jednostki lekcyjne)

Cele lekcji:
Cel główny: poznanie tematyki twórczości K.K. Baczyńskiego, kształtowanie umiejętności dostrzegania związku między przeżyciami podmiotu lirycznego a doświadczeniami poety.
Cele operacyjne:
uczeń zna: biografię poety K.K Baczyńskiego, wydarzenia historyczne przypadające na czas jego życia, treści omawianych utworów,
uczeń umie: analizować i interpretować utwór poetycki, dostrzegać związek między przeżyciami podmiotu lirycznego a doświadczeniami poety, dostrzegać artyzm utworu poetyckiego,
uczeń rozumie :wartość patriotyzmu i miłości do ojczyzny, uczucia i przeżycia ludzi
w różnych momentach życiowych i historycznych-na podstawie przekazu podmiotu lirycznego z wiersza .

Forma pracy uczniów:
- praca zbiorowa, praca grupowa
Metoda nauczania:
-heureza
Środki artystyczne:
-K.K.Baczyński, ”Poezje”, „Słownik terminów Literackich”.

II Przebieg lekcji:
Wprowadzenie do tematu:
1.Przypomnienie wiadomości z poprzedniej lekcji: losy literatury polskiej w latach1939-1945, tytuły utworów omówionych i ich autorzy
2.Zapisanie tematu lekcji.
3.Podanie przez nauczyciela informacji o K.K.Baczyńskim

(K.K.Baczyński 1921-1944, urodzony w Warszawie, poległ w pierwszych dniach powstania warszawskiego- 4 sierpnia na Placu Teatralnym, najwybitniejszy poeta pokolenia wojennego, debiutował już jako uczeń Gimnazjum im. S.Batorego, gdzie w 1939r. zdał maturę. Wywodził się z rodziny o tradycjach patriotycznych. W czasie okupacji ogłosił podziemnie dwa zbiory poezji: „Wiersze wybrane” (1942) i „Arkusz poetycki” 1944, wysoko ocenione w konspiracyjnym „Miesięczniku literackim” w Krakowie.
4.Debiut poety przypada na rok1942 ; w rękopisie przetrwała całą spuścizna poetycka (ok. 500 wierszy). Pierwszy powojenny zbiór jego poezji ukazał się pt. „Śpiew z pożogi” w 1947r.. Poeta wyraził postawę typową dla swej generacji: zrozumienie historycznej chwili, patriotyczny nakaz z walki z okupantem, katastroficzne poczucie zagrożenia sensu historii i przeżycia religijne. Pisał również subtelne liryki miłosne do żony Barbary.
5.Przypomnienie( jeżeli uczniowie już znają ze szkoły podstawowej, treść wiersza
„Z głową na karabinie”, jeśli nie- należy poświęcić jedną lekcję na jego omówienie)
6.Głośne czytanie utworu pt. „Pokolenie” (1941).
7. Analiza utworu:
Pytania( można pracować wspólnie i ocenić uczniów aktywnych lub też zastosować pracę w grupach):
-Z jakimi realiami historycznymi wiążesz wiersz? (zwróć uwagę na datę powstania).
- Jaka jest atmosfera „mroźnego czasu” przedstawionego w wierszu ,gdybyś miał ją namalować, jaką tonację miałby obraz?
- W jaki sposób jest ukazana groza – wprost czy aluzyjnie? Wskaż w wierszu poszczególne obrazy rzeczywistości okupacyjnej wyłaniające się z owej lawiny metafor .
-Czym jest dla podmiotu mówiącego wojna? ( zagrożenie)
-Jaki zespół poglądów znamy ze sztuki dwudziestolecia międzywojennego, przypomina ci nagromadzenie obrazów ukazujących zagładę świata?
_W czym tkwi różnica między katastrofizmem międzywojennym a katastrofizmem „czasu pogardy”
-Kim jest postać mówiąca w wierszu?
Z kim można ją utożsamić i na jakiej podstawie? (z autorem)
-W czyim imieniu się wypowiada?
(zwróć uwagę na tytuł utworu i na czasownik w liczbie mnogiej).
-Jakie przeżycia typowe dla pokolenia poety znalazły wyraz w tym utworze?
O czym świadczą słowa: „Tak się dorasta do trumny, jakeśmy w czasie dorośli”.
_Jakie są marzenia „Kolumbów”, a jaka rzeczywistość? Jak rozumiesz ostatnie wersy trzeciej i czwartej strofy?
-Czym są „włosy blasku” przeciwstawione śmierci?
-Co jest przeznaczeniem całego pokolenia?
- Do kogo skierowane są słowa: „Każdy – kolumną jesteś”?
-Kim jest każdy”?
-Co symbolizuje kolumna? (zastyganie w kolumnę- zmienianie)
- Zwróć uwagę na czasownik „jesteś „ – dlaczego poeta nie użył tu czasownika w czasie przeszłym?
(poczucie nieuchronności śmierci, zatrata odczuwania czasu).
- Z jakich obrazów wiersz jest zbudowany- płynnych czy zastygłych? Wskaż słowa obrazujące owo zamarzniecie ( związek ze srogą zimą 1941r. – silne mrozy trwały od 10 listopada).
- Wskaż tu podobieństwo miedzy przyrodą, historią i człowiekiem (naturę zatrzymuje mróz , bieg historii- wojna , a człowieka- śmierć)
Uwaga : można wiersz ten zestawić z fragmentami „Apokalipsy” św. Jana:
„I drugi anioł zatrąbił i jakby wielka góra płynąca ogniem została w morze rzucona, a trzecia część morza stałą się krwią i wyginęła w morzu , trzecia część stworzeń” )(8,8,9)
„I mają władzę nad wodami, by w krew ją przemienić, i wszelką plagą uderzyć w ziemię ilekroć zechcą” (11,6)
- Uzasadnij w tym kontekście trafność wypowiedzi J.Kwiatkowskiego nazywającego Baczyńskiego „Poetą Apokalipsy spełnionej”

Wniosek z analizy:
Wyrażony jest tragizm młodeg0 pokolenia, któremu przyszło żyć w czasie wojny. Poeta zastanawia się, czy młodzi ludzie urodzili się po to, by zginąć.
„czy ziemia tak bólem dojrzewa „jakeśmy w czasie dorośli”
Dramatyczne pytanie o sens cierpienia łączy się z refleksją nad cierpieniem istnienia.

8. Odczytanie wiersza pt. „Pokolenie” (1943)
9. Analiza utworu.

Pytania:
-Kto jest podmiotem mówiącym w wierszu?
-W czyim imieniu się wypowiada?
-Zwróć uwagę tylko na opisy przyrody .
W jaki sposób przedstawiona jest przyroda w tym wierszu?
- Z czym zestawiony został obraz dostatniej ziemi?
- Co zawiera druga część wiersza?
-Jakie uczucia towarzyszą podmiotowi lirycznemu?
-Interpretacja ostatnich wersów.

Wnioski z analizy:
Zestawiony został obraz ziemi dostatniej z grozą, strachem, śmiercią. Ukazany tragizm młodego polonia , które musi skreślić wszelkie uczucia, musi stać się nieczułym głazem, musi zapomnieć. „Czy my karty Iliady rzeźbione ogniem w błyszczącym złocie, czy nam postawią z litości chociaż, nosal grobem krzyż”
Pojawia się pytanie o sens cierpienia, pytanie czy przetrwa pamięć o tych, którzy musieli przetrwać tę tragedię, pytanie o ocenę tych współczesnych mu ludzi, u których wojna powoduje zanik wszelkich uczuć moralnych.
10.Odczytanie i analiza utworu pt. „Bez imienia”.

11.Pytania:
–Jak wygląda „chwila bez imienia” opisana w tym wierszu?
– Czym właściwie jest ta chwila?
- Jak rozumiesz ostatnia strofę?

Wniosek:
Powtarza się w tym wierszu motyw płynności.
Zawarty jest tragizm pokolenia, które ginie niezauważone przez innych.
12.Wyodrębnienie cech wspólnych omówionych utworów, ich znaczenie w pamięci młodego pokolenia.
Praca domowa
Zastanów się nad sensem pytania „czegóż ty jeszcze?” z „Pokolenia” (1941) Jak można to pytanie dokończyć, jak to dokończone pytanie modyfikowałoby sens utworu?