Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego

Program doradztwa zawodowego

WEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM DORADZTWA ZAWODOWEGO
W SP NR 2 W MOGILNIE

Opracowała:
mgr Emilia Jankowska-Banaś

Wstęp.

W sytuacji wciąż dużego bezrobocia w Polsce, pomoc doradców zawodowych lub innych osób zajmujących się doradztwem zawodowym powinna być dostępna na każdym etapie życia człowieka. Coraz częściej, bowiem będzie on zmuszony wielokrotnie zmieniać zawód, uzupełniać kwalifikacje oraz poszukiwać pracy. Ciągłe podnoszenie kwalifikacji i ich zmiana stają się czynnikami na trwale wpisanymi w życiorys zawodowy każdego pracownika. Stąd też ważnym elementem modernizacji systemu edukacji, w tym głównie systemu edukacji zawodowej, staje się wyposażenie uczniów w umiejętności przydatne w podejmowaniu racjonalnych decyzji dotyczących wyboru zawodu, które rzutować będą na dalszy przebieg kariery zawodowej młodego człowieka.
Oznacza to konieczność stworzenia takiego systemu doradztwa zawodowego, który zapewni uczniom nie tylko poznanie możliwości zdobycia zawodów oferowanych przez szkoły oraz wymagań, jakie stawiają one kandydatom, ale umożliwi także rozwijanie świadomości własnych uzdolnień, posiadanych umiejętności kwalifikacji i zainteresowań- w aspekcie życzeniowym i rzeczywistym. Ponadto tworzony system doradztwa winien zapewnić poznanie procesu aktywnego poszukiwania pracy, podejmowania decyzji oraz uświadomienie konsekwencji dokonywanych wyborów. Wreszcie powinien stworzyć możliwość kształcenia umiejętności radzenia sobie ze zmianami poprzez rozwijanie umiejętności adaptacyjnych oraz umiejętności wychodzenia naprzeciw nowym sytuacjom i nowym wyzwaniom. Tym wyzwaniom próbuje sprostać Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego (WSDZ) oraz zatrudnieni w szkole pedagodzy szkolni koordynujący jego działanie.
WSDZ stwarza uczniowi realną możliwość zdobycia wiedzy i umiejętności niezbędnych do odnalezienia swojego miejsca na drodze kariery zawodowej- poznania siebie i własnych predyspozycji zawodowych, zasad rządzących rynkiem pracy, uzyskania informacji o lokalnym rynku pracy, zaplanowania własnej kariery zawodowej.

Podstawowe pojęcia z zakresu doradztwa zawodowego.

DORADCA ZAWODOWY:
Osoba udzielająca pomocy, w formie grupowych i indywidualnych porad zawodowych, młodzieży i osobom dorosłym w wyborze zawodu, kierunku kształcenia i szkolenia, uwzględniając ich możliwości psychofizyczne i sytuację życiową a także potrzeby rynku pracy oraz możliwości systemu edukacyjnego, współpracując z rodzicami i nauczycielami w procesie orientacji zawodowej uczniów oraz wykorzystując w tym celu wiedzę o zawodach, znajomość psychologicznych i pedagogicznych technik, diagnozę rynku pracy oraz techniczne środki przekazywania informacji zawodowej. (por.:Klasyfikacja Zawodów i Specjalności. 1995. Wyd. MPiPS. Tom V, Zeszyt 2 cz. II.
s. 497)

DORADZTWO ZAWODOWE:
Świadczenie pomocy w dokonywaniu kolejnych decyzji wyboru zawodu lub pracy w formie indywidualnej porady zawodowej, poprzez analizę pola problemowego jednostki i udzielenie jej informacji zawodowych, podawanie wskazówek, sugestii oraz instrukcji. (por.: K. Lelińska: Założenia i kierunki rozwoju poradnictwa zawodowego w warunkach reformy edukacji, (1999) Problemy poradnictwa psychologiczno – pedagogicznego Nr 2/11. s. 29 ).

PORADNICTWO ZAWODOWE:
Długofalowe i wieloetapowe działania wychowawcze, towarzyszące jednostce w trakcie jej rozwoju zawodowego. Obejmuje ono udzielanie pomocy uczniom i dorosłym w planowaniu, tworzeniu i rozwoju kariery zawodowej, przynoszącej jednostce satysfakcję i zawodowy sukces. (por.: Ogólne zasady funkcjonowania poradnictwa zawodowego w systemie urzędów pracy. (1996) Wyd. KUP. s. 4, maszynopis)

INFORMACJA ZAWODOWA:
Zbiory danych potrzebnych jednostce do podejmowania kolejnych decyzji zawodowych oraz związanych z zatrudnieniem. Zakres treści, metod i kanały przekazywanych informacji są dostosowane do etapu rozwoju zawodowego jednostki oraz rodzajów podejmowanych decyzji. (por.: K. Lelińska: Przygotowanie uczniów do wyboru zawodu metodą zajęć praktycznych. (1985). WSiP. s. 35)

ORIENTACJA ZAWODOWA:
Działania wychowawcze szkoły, rodziców, i innych osób, grup i instytucji - mające na celu przygotowanie młodzieży do planowania kariery zawodowej, których ważnym elementem jest podejmowanie kolejnych decyzji wyboru zawodu i szkoły. (por.: K. Lelińska: Założenia i kierunki rozwoju poradnictwa zawodowego w warunkach reformy edukacji (1999) s. 29)

INFORMACJA EDUKACYJNA:
Zbiory danych potrzebnych jednostce do podejmowania decyzji związanych z dalszym kształceniem. (opr. G. Sołtysińska).

ZAWÓD:
Wewnętrznie spójny system czynności wymagający określonych kwalifikacji, wykonywanych w uregulowany sposób i systematycznie, stanowiący podstawę utrzymania i zapewniający pozycję w społeczeństwie.(por.: J. Szczepański: Czynniki kształtujące zawód i strukturę zawodową. Socjologia zawodów. (1965) KiW.)

WEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM DORADZTWA:
Ogół działań podejmowanych przez szkołę w celu przygotowania uczniów do wyboru zawodu, poziomu i kierunku kształcenia. System powinien określać: role i zadania doradcy w ramach rocznego planu działań, czas i miejsce realizacji zadań, oczekiwane efekty, formy i metody pracy.(opr. A. Łukaszewicz).
Podstawowe przepisy prawa polskiego i unijnego dotyczące doradztwa zawodowego- regulujące kwestie udzielania pomocy w wyborze zawodu, kierunku kształcenia oraz wprowadzające doradztwo zawodowe do szkół:
• Memorandum dotyczące kształcenia ustawicznego, uchwalone przez Komisję Europejską w 2000 r. jako jedno z 6 głównych założeń wymienia zalecenie dotyczące profesjonalnej pomocy doradczej dla uczniów w zakresie planowania kariery zawodowej. Zdecydowana większość państw Unii Europejskiej już od dawna stosuje to zalecenie w praktyce.
• Rezolucja Rady Unii Europejskiej z 18 Maja 2004- 9286/04 jest to najważniejszy do tej pory dokument wydany przez Unię Europejską dotyczący poradnictwa zawodowego. „Wszyscy obywatele Europy powinni mieć dostęp do usług związanych z poradnictwem, informacją zawodową i planowaniem kariery na każdym etapie swojego życia”.
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U. z 1996 r., Nr 67, poz. 329 ze zm.) zobowiązuje placówki oświatowe do „przygotowania uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia”.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 11, poz. 114).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1487).
• Strategia Rozwoju Kształcenia Ustawicznego do roku 2010 przyjęta przez Radę Ministrów 8 lipca 2003 r. jako jeden z priorytetów uznaje tworzenie zasobów informacyjnych w zakresie kształcenia ustawicznego i rozwoju zasobów doradczych.

IV. Funkcjonowanie wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego w SP nr ... w Mogilnie

1. Osoby odpowiedzialne za realizację WSDZ:
mgr Aleksandra Zielińska - Duda- dyrektor szkoły
mgr Emilia Jankowska – Banaś - szkolny doradca zawodowy

2. Osoby współuczestniczące
· Wychowawcy klas
· Pedagog szkolny
· Nauczyciele
· Instytucje zajmujące się kształtowaniem kariery zawodowej (Powiatowa Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna w Mogilnie, Powiatowy Urząd Pracy w Mogilnie).

3. Potrzeba Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa w szkole.
Stworzenie Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego, w ramach którego zatrudniony doradca zawodowy pomaga uczniom w samopoznaniu własnych predyspozycji zawodowych /osobowości, potrzeb, uzdolnień, zainteresowań, możliwości/, w przygotowaniu do wejścia na rynek pracy i w złagodzeniu startu zawodowego, to cel którego realizacja niesie wiele korzyści. Uczeń i jego rodzic w każdej chwili mieliby zapewniony dostęp do usług doradczych, nie byliby osamotnieni w rozwiązywaniu problemów edukacyjno-zawodowych. U podstaw wprowadzenia WSDZ w szkołach leży przekonanie, że środowisko szkolne odgrywa szczególną rolę w kształtowaniu decyzji zawodowych uczniów w szkole podstawowej, a także w trakcie uczenia się zawodu w wybranych szkołach w okresie późniejszym.
Bazując na koncepcji rozwoju zawodowego E. Ginzburga, który na podstawie badań empirycznych wyróżnił trzy okresy w procesie wyboru zawodu, tj.:
• okres wyboru na podstawie fantazji, występujący przed okresem dojrzewania płciowego /do 11 roku życia/,
• okres wyboru próbnego, występujący w okresie adolescencji /11 – 17 rok życia/, a w nim podokresy: zainteresowań, zdolności, wartości, przejściowy.
• okres realistycznego wyboru, trwający do wczesnej dorosłości /od 17 roku życia/ z następującymi podokresami: eksploracji, krystalizacji, specyfikacji.
Ważnym wydaje się stworzenie realnych możliwości, by właśnie doradca zawodowy wraz pedagogiem szklonym i innymi nauczycielami, w ramach Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego, wspierał uczniów w przechodzeniu przez te okresy, dostarczał mu niezbędnych informacji, kształtował przydatne umiejętności i cechy zachowania.

4. Założenia Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa:
• wybór zawodu nie jest pojedynczym, świadomym aktem decyzyjnym, ale procesem rozwojowym i stanowi sekwencję decyzji podejmowanych na przestrzeni wielu lat życia,
• preferencje zawodowe wywodzą się z doświadczeń dzieciństwa i rozwijają się wraz z upływem czasu,
• na wybór zawodu wpływają głównie wartości, czynniki emocjonalne, rodzaj i poziom wykształcenia oraz wpływ środowiska.
5. Formy adresowane do uczniów klasy VII:

L.p. Temat Cele lekcji ujęte w postaci wymagań edukacyjnych Uwagi
1 Moje uzdolnienia i predyspozycje. Określanie własnych zainteresowań. - uczeń potrafi określić swoje zainteresowania
- uczeń wymienia swoje mocne i słabe strony
2 Typy osobowości i rodzaje zachowań. Asertywność. - uczeń wyjaśni definicję osobowości
- uczeń wymieni typy osobowości i rodzaje zachowań
- uczeń zna definicję asertywności
- uczeń podaje przykłady asertywnego zachowania

3 Kształcenie umiejętności pracy w zespole. - uczeń zna definicje negocjacji
- uczeń wymienia plusy i minusy pracy w grupie

4 Źródła stresu. Techniki relaksacyjne. - uczeń zna źródła stresu
- uczeń wymienia sposoby zapobiegania stresowi
5 Charakterystyka i rodzaje poszczególnych zawodów: wymagania, zadania, szanse zatrudnienia. - uczeń zna podstawowe podziały zawodów,
- uczeń dopasuje kwalifikacje i umiejętności potrzebne do pełnienia określonego zawodu
- uczeń charakteryzuje poszczególne zawody
- uczeń wymieni podstawowe zadania charakteryzujące określony zawód
- uczeń zna wymagania i szanse zatrudnienia w określonym zawodzie
6 Źródła informacji o dalszym kształceniu. -uczeń wie gdzie się kształcić, aby wykonywać dany zawód
- uczeń orientuje się jaka jest oferta dalszego kształcenia w regionie
7 Rynek pracy i jego charakterystyka. - uczeń orientuje się w szansach zatrudnienia w poszczególnych zawodach w regionie, kraju, za granicą
8 Testy predyspozycji zawodowych. - uczeń potrafi określić własne predyspozycje zawodowe

9. Rodzaje dokumentów aplikacyjnych. - uczeń wymienia dokumenty aplikacyjne
- uczeń zna zasady tworzenia CV i listu motywacyjnego
- uczeń tworzy własne dokumenty aplikacyjne
10. Rozmowa kwalifikacyjna - uczeń bierze udział w symulacji rozmowy kwalifikacyjnej
- uczeń potrafi określić na czym polega przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej

6. Realizacja zadań doradcy zawodowego w ramach WSDZ:

6.1. Podstawa
Szkolny doradca zawodowy realizuje zadania na podstawie, zatwierdzonego przez Dyrektora szkoły WSDZ na dany rok szkolny.

6. 2. Formy działań realizowanych w ramach WSDZ.
• Informacja edukacyjno – zawodowa (gromadzenie i udostępnianie informacji edukacyjno-zawodowej), krzewienie samodzielnego pozyskiwania informacji (korzystanie z portali dotyczących rynku pracy, programów multimedialnych do samobadania, informatorów, ulotek, broszur, itp.).
• Poradnictwo indywidualne (porady i informacje zawodowe, diagnoza zdolności i predyspozycji).
• Rynek pracy - wycieczki, obserwacje, targi pracy, targi edukacyjne, zakłady pracy, instytucje rynku pracy i inne.

6.3. Sposoby realizacji działań doradczych
Działania doradcze, w ramach WSDZ, realizowane są w ramach:
· Lekcji wychowawczych.
· Lekcji przedmiotowych.
· Zastępstw na lekcjach przedmiotowych.
· Zajęć pozalekcyjnych (warsztaty).
· Wycieczek.
· Indywidualnych porad.

6.4. Ewaluacja
1. Propozycje uczniów klas siódmych w wyborze przyszłej szkoły.
2. Ewaluacja ustna programu, na podstawie informacji zwrotnej przekazanej przez uczniów i rodziców swoim wychowawcom – ocena przydatności zajęć z zakresu orientacji i doradztwa zawodowego.

6.5. Przewidywane efekty podejmowanych działań

Realizacja założonego programu doradztwa zawodowego uświadomi uczniom potrzebę rozpoznawania własnych zainteresowań i predyspozycji do wykonywania określonych zawodów. Umożliwi uczniom prawidłowy wybór kierunku dalszego kształcenia i drogi zawodowej.

W związku z powyższym, absolwent szkoły:
• Dokona właściwej samooceny własnych możliwości psychofizycznych celem podjęcia prawidłowej decyzji zawodowej
• Potrafi opisać różne zawody, ścieżki kształcenia i rynek pracy
• Z pomocą rodziców i nauczycieli rozwiązuje problemy edukacyjno-zawodowe.

Efektem końcowym realizacji szkolnego programu doradztwa zawodowego jest przygotowanie ucznia do podejmowania trafnych decyzji w wyborze dalszego kształcenia oraz przygotowanie absolwenta do ukształtowania orientacji zawodowej, umożliwiającej mu aktywne funkcjonowanie na krajowym i unijnym rynku pracy.