Integracja grupy - opis i analiza przypadku

I. Analiza przypadku wychowawczego: integracja grupy świetlicowej

1. Identyfikacja problemu
W roku szkolnym 2013/2014 zostałam wychowawcą świetlicy szkolnej. Jest to bardzo trudna i wymagająca praca z uwagi na zróżnicowanie dzieci pod względem: wieku, zainteresowań czy też temperamentu, dlatego nie rzadko zdarzają się między nimi konflikty, kłótnie czy przezwiska. Zwykle jednak rozmowa z dzieckiem, zwrócenie uwagi na niewłaściwe zachowanie, odnosiły skutek. W roku szkolnym 2015/2016, zauważyłam pogorszenie sytuacji wraz z pojawieniem się na świetlicy kilku uczniów klasy pierwszej, nie stosujących się do regulaminu świetlicy i mających problem w odnalezieniu się w grupie starszych dzieci. Zatem celem moich działań stała się integracja tak zróżnicowanej grupy dzieci oraz budowanie pozytywnych relacji między nimi.

2. Geneza i dynamika zjawiska
Mając na uwadze zaistniałe problemy, zaczęłam uważniej przyglądać się postawie uczniów i obserwować ich zachowania. Zauważyłam że niektóre dzieci nie umieją się ze sobą grzecznie bawić a wszystkie próby wspólnej zabawy kończą się sporem, agresją słowną a nawet fizyczną. Często musiałam interweniować, gdy wymiana zdań zamieniała się w kłótnię i wzajemne oskarżenia. Dzieci nie potrafiły rozwiązywać problemów między sobą, często obrażały się i skarżyły na siebie. Zauważyłam również niepokojące zjawisko tworzenia grupek wśród starszych dziewczynek, które dokuczały rówieśnicom lub młodszym koleżankom. Te trudności w integracji grupy, miały wpływ na panującą na świetlicy atmosferę i wymagały podjęcia przez wychowawce odpowiednich działań.
I.
3. Znaczenie problemu
Dzieci uczęszczające na świetlicę szkolną po zajęciach lekcyjnych, spędzają w niej dużo czasu, często do późnych godzin popołudniowych. Tu często zawiązują się przyjaźnie oraz tworzy się szczególna więź między dziećmi a opiekunem. Dlatego też, właściwe kontakty dzieci z rówieśnikami są bardzo istotne dla ich prawidłowego rozwoju, gdyż kształtują umiejętność zgodnego życia w społeczeństwie. Funkcjonując w grupie dziecko uczy się współpracy, wymiany doświadczeń, informacji, obowiązujących w społeczeństwie norm zachowań. Właściwe relacje interpersonalne między uczniami, mają też wpływ na osiągane przez dziecko wyniki w nauce, stosunek do innych ludzi a także atmosferę w jakiej dzieci uczą się i bawią przebywając na świetlicy.

4. Prognoza

a) Prognoza negatywna
Jeśli zostaną zaniechane działania naprawcze, sytuacja w grupie nie poprawi się. Nastąpi pogorszenie stosunków między dziećmi, które stosować będą agresje słowną i przemoc fizyczną wobec kolegów i koleżanek. W psychice dzieci utrwalą się niewłaściwe schematy zachowań, które z czasem staną się dla nich normą. Dzieci utwierdza się w przekonaniu że kłótnie, przezwiska, skarżenie są jedyna metodą rozwiązywania problemów. Uczniowie nie będą tworzyć zgranej grupy, co w przyszłości może skutkować jeszcze większymi problemami psychospołecznymi.

b) Prognoza pozytywna
Podjęcie stosownych działań doprowadzi do integracji grupy. Wśród uczniów uczęszczających na świetlicę szkolną ukształtują się właściwe relacje interpersonalne. Każde dziecko odnajdzie swoje miejsce w grupie. Na świetlicy panować będzie miła i przyjazna atmosfera, sprzyjająca nauce i zabawie. Zwiększy się poczucie bezpieczeństwa a także akceptacji jednostki w grupie.

5. Propozycje rozwiązania
Korzystając z różnych źródeł wiedzy oraz własnych doświadczeń wyznaczyłam sobie do realizacji następujące działania:
obserwacja uczniów i badanie stosunków panujących w grupie
dążenie do ograniczenia niewłaściwych zachowań uczniów
angażowanie wszystkich dzieci w gry i zabawy integrujące grupę
angażowanie dzieci w zajęcia zgodne z planem pracy świetlicy a w szczególności w prace plastyczno-techniczne
częste zajęcia ruchowe na sali gimnastycznej lub podwórku szkolnym

6. Wdrażanie oddziaływań
Działania służące integracji grupy rozpoczęłam od wnikliwej obserwacji zachowań dzieci i badania stosunków panujących w grupie. Prowadząc liczne rozmowy i pogadanki z dziećmi, starałam się poznać ich zainteresowania i potrzeby. Na tej podstawie doszłam do wniosku, że zajęcia na świetlicy szkolnej muszą być tak zorganizowane, aby były atrakcyjne dla dzieci, które przebywając w niej nawet kilka godzin dziennie nie mogą się nudzić. Wnioski te uwzględniłam tworząc własny Plan Pracy świetlicy szkolnej, a także dokonując zakupu klocków, gier i innych pomocy pod kątem zainteresowań dzieci.
Biorąc udział w szkoleniu „Uczeń trudny”, nauczyłam się terapeutycznego wydawania poleceń dzieciom oraz właściwego sposobu chwalenia ich za osiągnięcia.
Nie przeszłam obojętnie wobec każdego negatywnego zachowania, starając się uzmysławiać dzieciom, że istnieją inne sposoby na dogadanie się ze sobą, nie koniecznie kończące się kłótnią, agresją słowną czy fizyczną. Często byłam rozjemcą w spornych sytuacjach i prowadziłam liczne indywidualne rozmowy z rodzicami uczniów sprawiających najwięcej problemów wychowawczych. Korzystając z informacji zdobytych na jednym ze szkoleń- „ Gry i zabawy integrujące grupę”, starałam się wykorzystać je na zajęciach świetlicowych.
Gry i zabawy pozwalają uczestnikom grupy na rozwój w atmosferze akceptacji i zaufania bez względu na wiek i umiejętności. Zabawa ułatwia kontakty między ludźmi, wyzwala aktywność twórczą, stymuluje do podejmowania działań ale tylko wtedy, gdy respektowane są następujące zasady:
a) dobrowolność uczestnictwa
b) rezygnacja z rywalizacji
c) uznawanie przeżyć innych osób za ważne
W celu integracji grupy świetlicowej stosowałam następujące metody:
„Proporczyk”- na którym dzieci wpisywały swoje imię oraz rysowały swoje logo
„Dłoń”- dzieci odrysowywały swoje dłonie, na których wpisywały swoje imię; dłonie były wykorzystywane do tworzenia dekoracji świetlicowej, na przykład drzewa w jesiennej szacie czy wieńca bożonarodzeniowego
„ Kontrakt”- ustalenie zasad obowiązujących na zajęciach ale bez użycia słowa „nie”
„ Sałatka owocowa”
„Cebula”
„Moje prawe miejsce jest puste”
„Życiorys na literę”
„Kareta”
Szczególnym zainteresowaniem wśród dzieci, cieszyły się przygotowywane przeze mnie zajęcia o charakterze plastyczno-technicznym. W wykonywanie tego typu prac, starałam się angażować wszystkie dzieci uczęszczające na świetlicę a w szczególności te, które sprawiały problemy wychowawcze. Wkrótce okazało się, że wiele spośród tych dzieci jest uzdolnionych artystycznie a czas jaki spędzają na wykonywaniu powierzonych im zadań, jest dla nich momentem wyciszenia.
Po kilku godzinach spędzonych na świetlicy, dzieci bardzo chętnie brały również udział w zajęciach ruchowych na sali gimnastycznej lub podwórku szkolnym. Starałam się je organizować jak najczęściej, ponieważ gry i zabawy zespołowe były formą integracji grupy.

7. Efekty oddziaływań
Dzięki podjętym przeze mnie działaniom, grupa dzieci świetlicowych stała się bardziej zintegrowana. Dzieci bardzo chętnie brały udział w proponowanych im formach spędzania wolnego czasu. Dzięki temu stały się bardziej otwarte i koleżeńskie. Z czasem coraz rzadziej interweniowałam w spornych sytuacjach. Częste rozmowy z uczniami sprawiającymi najwięcej problemów wychowawczych a także ich rodzicami lub opiekunami sprawiły, że dzieci zaczęły kontrolować swój sposób wyrażania się i zachowania. Na świetlicy zaczęła panować bardziej przyjazna atmosfera, sprzyjająca nauce i zabawie.