Emisja głosu

Nauczycielu powinieneś dbać o głos, ponieważ:
• Głos to podstawowe narządzie pracy.
• Bez niego nie przekażesz swojej wiedzy uczniowi, nie zainteresujesz
tematem, nie nawiążesz relacji.
• Jeśli narząd głosowy choruje lub niedomaga praca, w której obciążenie głosu jest i tak ogromne, przestaje być komfortowa lub nie jest możliwa.
• Specyficzne warunki pracy nauczycieli silnie wpływają narząd głosowy nauczyciela.

Podstawowe zasady higieny głosu dla nauczycieli:
• Znajdź swój własny sposób odreagowania stresów. Stosuj ćwiczenia relaksacyjne.
• Używaj głosu zgodnie z twoim nastrojem.
• Rozgrzej narząd głosowy (np. przez delikatne mruczenie, ćwiczenia narządów artykulacyjnych i łamańce językowe) oraz rozluźnij całe ciało przed rozpoczęciem pracy.
• Stosuj nawilżacze powietrza, a jeśli nie masz możliwości umieszczaj na kaloryferze zbiorniki z wodą lub mokre ręczniki.
• Unikaj zakładania zasłon i firan, w których gromadzi się pył i kurz.
• Nie przegrzewaj sal lekcyjnych; wietrz je często (krótko i intensywnie), ale nie wyziębiaj ich.
• Unikaj przeciągów.
• Wypijaj w ciągu dnia minimum 1,5 l niegazowanej wody mineralnej; popijaj ją często w czasie pracy.
• Nie odchrząkuj nawykowo przed rozpoczęciem wypowiedzi; zamiast tego
przełknij kilka razy ślinę, napij się wody; jeśli musisz odkrztusić nadmiar
wydzieliny zrób to delikatnie i cicho.
• Unikaj krzyku; naucz się mówić głośno bez nadmiernego obciążania narządu głosowego.
• Mów wyraźniej, a nie głośniej. Naucz dzieci mówić wyraźnie, ale niezbyt głośno.
• Nie przekrzykuj dzieci; wykonaj jakiś gest (np. klaśnięcie), stuknij kilka razy w ławkę,.
• Unikaj ostro przyprawionych potraw oraz dań i napojów bardzo gorących i bardzo zimnych.

Należy zgłosić się do lekarza (najlepiej foniatry), jeżeli występują u nas takie
objawy chorobowe głosu, jak:

• okresowa lub stała chrypka,
• załamywanie się głosu,
• zmęczenie głosowe po dłuższym mówieniu,
• uczucie suchości w gardle i krtani,
• uczucie drapania, zalegania i dyskomfortu w gardle i krtani,
• kaszel,
• chrząkanie,
• mowa nosowa,
• zmniejszona drożność nosa.

Ćwiczenia emisyjne są niezbędne dla wszystkich tych, którzy posługują się głosem jako narzędziem pracy. Do grupy tej należą przede wszystkim nauczyciele. Warto wspomnieć, że tzw. „Choroby zawodowe” gardła, np. wśród nauczycieli, spowodowane są niestety niewłaściwym korzystaniem z aparatu mowy.

Wskazówki podczas korzystania
z głosu:
Podczas wydobywania i wysyłania głosu
w przestrzeń bardzo istotne jest zachowanie odpowiedniej postawy ciała w trakcie mówienia. Przyjmowanie właściwej pozycji ciała ma na celu wykorzystać anatomiczne
i fizjologiczne możliwości mówienia, bez zmęczenia, uciskania przepony. Należy zwracać uwagę na sposób siedzenia i pozycję ciała podczas mówienia. Linia pleców powinna być wyprostowana; dopuszczalne jest jedynie lekkie przechylenie ich do przodu. W żadnym wypadku nie można pozwolić na
opieranie górnej części pleców (łopatki, barki) o krzesło lub ławkę, z jednoczesnym wysunięciem bioder do przodu. Pozycja kręgosłupa ma znaczący wpływ na emisję głosu. Stopy mają być przy tym lekko rozsunięte. w celu lepszego „osadzenia” miednicy.

Ćwiczenia oddechowe

Ćwiczenia, zwłaszcza na początku, nie powinny trwać dłużej niż 10-15 minut.

Pozycja wyjściowa- leżenie na plecach; nogi wyprostowane, oczy zamknięte, całe ciało rozluźnione. Przez ok. 20 sekund reguluj oddech. W pozycji leżącej przeciągnij się, głośno ziewając wypowiedz głoskę aaa... Leżąc z podkurczonymi nogami zrób głęboki wdech i wydychając gwiżdż najpierw na jednym tonie, a potem przerywając. W tej samej pozycji weź wdech i półgłosem odliczaj: raz, dwa, trzy....(na jednej fali wydechowej). Leżąc unieś w górę wyprostowane nogi i bierz głęboki wdech,
a przy wydechu opuszczaj nogi wymawiając jednocześnie głoskę sss....(płynnie) oraz s...s...s...(przerywając). W pozycji stojącej zrób głęboki wdech i wymawiaj samogłoski a, e, i, o, u, y na jednym tonie. Na koniec wykonaj kilka wdechów i wydechów całym nosem przy zamkniętych ustach.

Ćwiczenie fonacyjne

Stajemy swobodnie w niewielkim rozkroku, ręce luźno zwisają wzdłuż ciała, głowo lekko pochylona do przodu. Unosząc z wolna głowę swobodnie nabieramy głęboko powietrza
i gwałtownie je wypuszczamy parskając jak koń. Przy tym pozwalamy całemu ciału poddać się temu parsknięciu. Głowa powinna opaść luźno ku przodowi, grzbiet pochyla się, brzuch się zapada, a ręce luźno wiszą. Parskanie powtarzamy kilkakrotnie.

Ćwiczenie artykulacyjne ćwiczenia wyrazistej artykulacji samogłosek

-Wypowiadamy 10-krotnie najpierw półgłosem, a potem szeptem samogłoski: a, e, o, i, y, u.
-Artykułujemy samogłoski w następującej kolejności: u-o-a-e-i. Staramy się by stanowiły one jeden długi dźwięk -uuooaaeeii.
- z dodatkiem głoski -k-: kuu-koo-kaa-kee-kii.
- to samo ćwiczenie wykonujemy z głoską -m-: muu-moo-maa- mee-mii.
- do podstawowych sylab dodajemy w środku głoskę -r-: - mrrru - mrrro - mrrra - mrrre – mrrri.
- na zakończenie tej serii ćwiczeń przechodzimy do mówienia tekstu: Siaałaa baabaa mmaak, ńniee wieedziaaałaa jaak, aaa dziaad wieedziaaał, ńniee poowieedziaał aaa too byyłoo taak.

Ćwiczenia wyrazistej artykulacji spółgłosek

Półgłosem, a potem szeptem artykułujemy poniższe słowa, dbając o poprawną artykulację wyszczególnionych obok głosek:
P – papa, papier, pompa, papuga, popadać
B – baba, bęben, bomba, Barbara, bambino, bidula
T – tata, teatr, tutaj, tętent, tamten
D – dudek, dudni, dodawać
K – kaczka, kąkol, kukułka, kukurydza
G – gęgać, gagatek, gałgan, gigant, głogi.

Ćwiczenia dykcji

1.Rewolwerowiec wyrewolwerowany na wyrewolwerowanej górze rozrewolwerował się
2. Drgawki kawki wśród trawki – sprawką czkawki te drgawki
3. Tracz tarł tarcicę tak, takt w takt, jak takt
w takt tarcicę ratak tarł
4. Stół z powyłamywanymi nogami, drabina
z powyłamywanymi szczeblami.
5. Kurkiem kranu kręci kruk, kroplą tranu brudząc bruk, a przy kranie, robiąc pranie, królik gra na fortepianie.
6. W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi
w trzcinie.