Opis i analiza przypadku jako spełnienie wymagania §8 ust.2 pkt.5- uczennica z dysfunkcją wzroku

Beata Lentner
§8 ust.2 pkt.5
Umiejętność rozpoznawania i rozwiązywania problemów edukacyjnych, wychowawczych lub innych, z uwzględnieniem specyfiki, typu i rodzaju szkoły, w której nauczyciel jest zatrudniony

Opis i dogłębna analiza przypadku uczennicy z dysfunkcją wzroku

1.Identyfikacja problemu

We wrześniu 2013 roku rozpoczęłam nauczanie w klasie I gimnazjum z rozszerzonym językiem angielskim .Podczas lekcji spostrzegłam, że jedna z uczennic ma poważne problemy ze wzrokiem, wskazywała na to grubość soczewek i wysiłek , który podejmowała Pola starając się odczytać tekst z tablicy . Oczywiście zaniepokojona tym faktem zaproponowałam uczennicy zajęcie odpowiedniego miejsca , blisko tablicy. Po zapoznaniu się z problemem uczennicy, rozmowie z nią oraz jej mamą , miałam pełen obraz dysfunkcji niezwykle miłej i sympatycznej dziewczynki, która w niczym nie chciała różnić się od swoich kolegów i koleżanek z Poli inaczej niż pozostałe osoby w klasie, aby dziewczynka nie czuła się zakłopotana i zażenowana nadmierną opiekuńczością ze klasy. Mama uczennicy wyraźnie zakomunikowała, żeby nie traktować strony nauczycieli. Pola , która była raczej nieśmiałą osobą, życzyła sobie ewentualnie dyskretnej pomocy, nie chciała czuć się w jakikolwiek sposób „wyróżniona”. Po zapoznaniu się z orzeczeniem Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w Koszalinie postanowiłam zgłębić swoją wiedzę na temat uczniów słabo widzących i ich funkcjonowania w szkole. Pola zgodnie zaleceniami Poradni uczestniczyła także w zajęciach rewalidacyjnych w naszej placówce.

2. Geneza i dynamika zjawiska
Zgodnie z zaplanowanymi działaniami zapoznałam się z literaturą dotyczącą tego rodzaju niepełnosprawności. Według A. Adamowicz-Hummel niezależnie od obowiązujących klasyfikacji stopni niepełnosprawności należy przyjąć za A. Corn i A. Koenig następującą definicję funkcjonalną osoby słabowidzącej: jest to osoba, która mimo okularów korekcyjnych ma trudności z wykonywaniem czynności wzrokowych, ale która może poprawić swoją zdolność wykonywania tych czynności poprzez wykorzystanie wzrokowych metod kompensacyjnych, pomocy ułatwiających widzenie i innych pomocy rehabilitacyjnych oraz poprzez dostosowanie środowiska fizycznego. Najistotniejszą jednak sprawą dla mnie jako nauczyciela stała się znajomość funkcjonowania uczennicy w sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych, w czasie zajęć języka angielskiego, przyswajanie wiedzy, udział w życiu społeczności szkolnej. Osoby pełnosprawne wypracowały sobie sposoby funkcjonowania głównie na bazie wzroku. Zmysł wzroku bowiem odgrywa w życiu człowieka widzącego dominującą rolę. Ponad 80% informacji jest odbieranych właśnie za pośrednictwem wzroku. Podobnie przy wszelkiego rodzaju działaniach praktycznych wzrok pełni podstawową rolę dzięki tzw. koordynacji wzrokowo-ruchowej – współdziałaniu zmysłu ruchu i zmysłu wzroku. Moim nadrzędnym celem stało się zoptymalizowanie warunków funkcjonowania uczennicy na moich zajęciach, tak , aby czuła się na nich w pełni komfortowo. Zadbałam, aby Pola siedziała blisko tablicy, zaproponowałam korzystanie z lupy lub innych urządzeń wspomagających widzenie. Korzystając z tablicy multimedialnej miałam możliwość pisania w programie Word tematów i notatek dostosowując wielkość czcionki do wymagań uczennicy. Elektroniczna wersja naszego podręcznika i ćwiczeń pozwoliły również na prezentację materiału na dużej powierzchni interaktywnej tablicy i korzystanie z funkcji powiększania i przybliżania interesującej nas partii materiału. Dla uczennicy przygotowywałam również materiały lekcyjne oraz testy napisane większą czcionką z odpowiednią interlinią tak aby wzrok dziewczynki nie męczył się podczas pracy z tekstem. Dbałam także o właściwe oświetlenie miejsca pracy dziewczynki. Byłam świadoma tego, że u ludzi z zaburzonym widzeniem znacznie dłużej trwa proces dopasowania do innych warunków oświetleniowych. Wszystkie zmiany z daleka na blisko, z jasnego na ciemne i odwrotnie wymagają u ludzi z ograniczoną ostrością widzenia większych nakładów i koncentracji. Starałam się zminimalizować niedogodności, które mogłyby wpłynąć na osiągane przez uczennicę wyniki

3. Znaczenie problemu.

Uważam, że powyższe problemy mogły mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie uczennicy w szkole i grupie nastolatków. Subtelna pomoc , odpowiednie traktowanie Poli jako uczennicy z dysfunkcją, która przy współudziale rodziców i nauczycieli wypracowała odpowiednie dla siebie metody pracy, pozwoliły jej osiągnąć ogromny sukces jako uczennicy, a jednocześnie lubianej i sympatycznej koleżanki. Pola opanowała także swoją nieśmiałość i stała się osobą bardzo kreatywną i pełną ciekawych pomysłów, która zwieńczyła naukę w Gimnazjum nie tylko wspaniałymi wynikami, ale prezentując swoje umiejętności językowe i artystyczne w anglojęzycznym przedstawieniu. Wystąpienie przed licznie zgromadzoną publicznością, wymagało bowiem niezwykłej odwagi i śmiałości.
4. Prognoza
a) negatywna:
Stwierdzam, iż nie podejmując odpowiednich działań diagnostycznych i wspomagających w procesie edukacyjnym nastąpiłoby pogłębienie nieśmiałości i ukrywanie swojej dysfunkcji przez Polę. Wzrok dziewczynki mógłby się pogorszyć, jej dysfunkcja mogłaby wpłynąć znacząco na zdobywanie i przyswajanie wiedzy i umiejętności ze wszystkich przedmiotów oraz wynik egzaminu gimnazjalnego. Uczennica mogłaby stracić motywację do nauki i wiarę we własne możliwości.

b) pozytywna:
Po wdrożeniu działań wspomagających w szkole uczennica
- zdobyła nowe umiejętności i wiedzę stymulujące jej rozwój
- poszerzyła zakres materiału obowiązkowego dla III etapu edukacyjnego
- podniosła wiarę we własne możliwości i umiejętności
- pokonała nieśmiałość
- stała się osobą pewną siebie i nie skrępowaną
- jej relacje z kolegami z klasy były bardzo przyjazne i pełne szacunku

5. Propozycje rozwiązań
Rozpoczynając pracę z Polą opracowałam program wsparcia uczennicy , aby zapewnić jej odpowiednie warunki zewnętrzne ułatwiające funkcjonowanie na lekcji i w nowej grupie kolegów i koleżanek. Zaplanowałam takie formy pomocy, które będą dla uczennicy niekrępujące , ale w pełni poprawią jej komfort pracy na lekcjach. Jednym z zadań , które zamierzałam wdrożyć natychmiast było umożliwienie korzystania z pomocy optycznych i zadbanie o odpowiednie oświetlenie miejsca pracy. Założyłam również , że niezbędna jest także ścisła współpraca z rodzicami Poli i znajomość zaleceń lekarza okulisty w celu udzielania jej wszechstronnej pomocy. Priorytetem dla mnie było zminimalizowanie trudności , jakie może napotkać uczennica i umożliwienie jej , w jak najlepszym stopniu, opanowania materiału nauczania zgodnie z możliwościami rozwojowymi. Zadaniem bardzo istotnym było wykreowanie atmosfery życzliwości i sympatii, w której Pola poczuje się ważna i akceptowana. Akceptacja wzmacnia bowiem poczucie własnej wartości, zwiększa poczucie bezpieczeństwa oraz aktywizuje do działania. Spełnienie tych warunków może być szansą dla ucznia słabo widzącego
w przezwyciężaniu trudności i próbie adaptacji w nowym środowisku szkolnym. Założeniem ważnym z mojego punktu widzenia był także dobór odpowiednich metod pracy , opartych nie tylko na słowie, ale na działaniu , które rozwiną wyobraźnię, wyzwolą aktywność i pomogą w samoakceptacji.
Zaplanowałam także zajęcia indywidualne z Polą, aby pracować z nią nad zagadnieniami , które pozwolą pogłębić jej wiedzę i sprawią, że na lekcjach będzie czuła się pewnie.

6.Wdrażanie oddziaływań
Nauczyciele, koleżanki i koledzy z klasy zostali poinformowani o dysfunkcji uczennicy, aby mieć pełną świadomość trudności, na które napotyka Pola. Dziewczynka mogła zawsze korzystać z pomocy osoby siedzącej z nią w ławce, kiedy napotykała na jakiekolwiek trudności związane z odczytywaniem tekstu zapisanego w sposób skomplikowany , np. tzw. wąż językowy itp., wyszukiwanie słów w wykreślance.
Uświadomiłam także uczennicę, że warto korzystać z pomocy instytucji wspierających osoby niedowidzące, które służą swoim wsparciem i doradztwem. Poinformowałam ją także , że na stronie WWW.ore.pl dostępne są podręczniki napisane drukiem powiększonym. Zwracałam także baczną uwagę na przerwy podczas pracy, aby zrelaksować wzrok Poli, stosowałam zmienne rodzaje zajęć , aby nie angażować receptorów wzrokowych dłużej niż 15 min, systematycznie wplatałam w tok lekcji ćwiczenia rozwijające umiejętność rozumienia ze słuchu, mówienia, scenki dramowe w parach, kalambury itp., aby nie obciążać zmysłu wzroku podczas intensywnej pracy z podręcznikiem. Testy i karty pracy przygotowane specjalnie dla Poli ułatwiły jej pracę , odpowiednia czcionka , jej kształt i rozmiar pozwalały na sprawne czytanie i szybkie wykonywanie zadań.

6. Efekty oddziaływań.
1. Pola doskonale funkcjonowała w klasie i grupie rówieśniczej
2. Uczennica czuła się swobodnie, nie czuła się skrępowana specjalnie dla niej przygotowanymi materiałami lekcyjnymi, aktywnie uczestniczyła w zajęciach i była zaangażowana we wszystkie działania . Pola reprezentowała szkołę w licznych konkursach szkolnych , rejonowych i kuratoryjnych.
3. Dodatkowe zajęcia z uczennicą pozwoliły nie tylko na nawiązanie przyjaznych relacji ale przede wszystkim pomogły na zindywidualizowanie procesu nauczania i opracowanie ścieżki jej rozwoju w obszarze języka angielskiego.
4. Pola stała się liderką podczas pracy w grupach, była osobą z którą każdy chciał współpracować, ponieważ posiadała ogromną , usystematyzowaną wiedzę a jednocześnie była pełna optymizmu i pogody ducha.
5. Dziewczynka nie poddawała się przeciwnościom losu, doskonale pracowała na zajęciach języka angielskiego , osiągała najwyższe wyniki w nauce języka i zdała egzamin gimnazjalny z najwyższym 100% wynikiem i zdobyła międzynarodowy certyfikat TELC potwierdzający znajomość języka angielskiego na poziomie B2.

Literatura
1. Adamowicz-Hummel A. (2001) Posługiwanie się wzrokiem przez dzieci słabo widzące (W:) Jakubowski S. (red.)
2. Poradnik dydaktyczny dla nauczycieli realizujących podstawę programową w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum z uczniami niewidomymi i słabo widzącymi. MEN, Warszawa, s. 15 – 34.