Organizacja terapii logopedycznej w szkole ogólnodostępnej

W związku z szeregiem obwarowań prawnych dotyczących wsparcia dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, w placówkach ogólnodostępnych organizowane są zajęcia specjalistyczne, organizowane w ramach bezpłatnej nauki gwarantowanej w Ustawie o sytemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. z późniejszymi zmianami. Sposób organizacji procesu terapeutycznego w szkole ogólnodostępnej precyzuje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.
W myśl obowiązujących przepisów zajęcia logopedyczne przeznaczone są dla uczniów z zaburzeniami mowy, u których problemy artykulacyjne w znaczący sposób powodują zaburzenia kompetencji komunikacyjnych, utrudniają porozumiewanie się z otoczeniem oraz naukę szkolną. Liczba uczestników biorących udział w danej jednostce zajęć nie może przekraczać 4. Czas trwania tego typu zajęć powinien wynosić 60 minut, nie jak w przypadku toku lekcyjnego czy zajęć dodatkowych innych niż specjalistyczne – 45 minut. Rozporządzenie dopuszcza w uzasadnionych przypadkach, skrócenie jednostki zajęciowej, jednakże musi zostać zachowany ustalony czas łączny tygodniowy tych zajęć. Należy pamiętać, że zajęcia specjalistyczne nie mogą kolidować z zajęciami obowiązującymi ucznia w ramach podstawy programowej ani innego typu zajęciami. Uczeń korzystający z zajęć specjalistycznych, w tym logopedycznych, objęty jest indywidualnym planem terapii.
Zajęcia logopedyczne dla dzieci z zaburzeniami rozwojowymi mogą być prowadzone w formie grupowej do 4 uczestników, lub indywidualnej. Szczegółowy rozkład i plan zajęć układa nauczyciel specjalista, logopeda. Plan terapii ma charakter zindywidualizowany, zgodny z postawioną diagnozą.
Terapia logopedyczna prowadzona w szkole ogólnodostępnej nie ogranicza się wyłącznie do pomocy dziecku w przezwyciężeniu jego problemów komunikacyjnych. Logopeda obowiązany jest bowiem do ścisłej współpracy z nauczycielami i rodzicami dziecka. Stały kontakt i przekazywane systematycznie porady i wskazówki do pracy poza godzinami zajęć specjalistycznych, dają większe szanse na pokonanie zaistaniałych trudności i mogą w znacznym stopniu skrócić czas trwania terapii logopedycznej. Logopeda, pracując z dzieckiem, powinien prowadzić stały monitoring postępów dziecka, pozwalający na bieżące modyfikacje powziętego planu terapii.
Organizacja pracy logopedy w szkole ogólnodostępnej przebiega wielotorowo i nie ogranicza się wyłącznie do pracy terapeutycznej z dzieckiem z zaburzeniami rozwoju mowy. Logopeda to przede wszystkim specjalista, współpracujący ściśle z nauczycielami, rodzicami i poradnią. Podstawowym zadaniem logopedy szkolnego jest wyłonienie dzieci do pracy terapeutycznej. W tym celu na początku danego roku szkolnego w szkołach i placówkach oświatowych prowadzone są badania przesiewowe. W ich wyniku logopeda zyskuje rozeznanie, jak wielu uczniów ma zaburzenia komunikacji językowej oraz jakiego typu. Zanim jednak dzieci zostaną zakwalifikowane do grup terapeutycznych, logopeda musi poznać też potrzeby edukacyjne dzieci wskazanych przez poradnię w przedstawionych przez rodziców opiniach i orzeczeniach.
Po przeprowadzeniu wstepnej selekcji uczniów z zaburzeniami mowy logopeda obowiązany jest do poinformawania rodziców lub opiekunów prawnych dzieci o spostrzeżonych trudnościach i uzyskać ich zgodę na prowadzenie zajęć terapeutycznych. Przez cały czas trwania terapii logopeda powinien być w stałym kontakcie z rodzicami lub opiekunami dziecka, przekazywać im wskazówki do dalszej pracy, informować o aktualnych postępach lub ich braku, w razie potrzeby skierować do specjalistów takich jak ortodonta, foniatra, laryngolog, otolaryngolog czy neurolog w celu przeprowadzenia wnikliwszych badań, umożliwiających skuteczniejsze zaplanowanie terapii.
Uzyskanie wymaganej zgody na terapię i ustalenie harmonogramu zajęć w grupach pozwala na przeprowadzenie kolejnego działania: pogłębionej diagnozy logopedycznej, ponieważ praca logopedyczna podlega ścisłej indywidualizacji. W pracy z każdym dzieckiem trzeba brać pod uwagę jego możliwości psychofizyczne i poznawcze, jak również ograniczenia rozwojowe. Właściwe poznanie dziecka pozwala na właściwy dobór metod i technik stosowanych w terapii. Prowadzony monitoring postępów pozwala na określenie rokowań a w związku z tym zaleceń, uwag i wniosków do dalszej pracy.
Poza diagnozą i terapią praca logopedy obejmuje także profilaktykę logopedyczną. Takim działaniom służą nie tylko prowadzone na terenie szkoły czy placówki edukacyjnej badania przesiewowe, ale także działalność informacyjna. Logopeda, jako specjalista, ma możliwość informować i szkolić zarówno rodziców (opiekunów dzieci), jak i grono pedagogiczne, co do postępowania profilaktycznego w celu ograniczenia występowania zaburzeń komunikacyjnych u dzieci. Logopedycznym działaniem profilaktycznym na terenie szkoły lub innej placówki są ćwiczenia prowadzone w oddziałach, szczególnie w oddziałach przedszkolnych. Zazwyczaj zajęcia tego typu obejmują ćwiczenia oddechowe, artykulacyjne, fonacyjne, słuchowe, koordynacyjno-ruchowe i koordynacyjno-słuchowo-ruchowo. Praca w takich grupach pozwala również logopedzie na monitoring zachowań komunikacyjnych uczniów w sytuacjach innych niż gabinet logopedy.

Literatura:
1. Gałkowski T., Jastrzębowska G. (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi, Uniwersytet Opolski, Opole 1999
2. Minczakiewicz E. M., Mowa: rozwój – zaburzenia – terapia, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 1997
3. Styczek I., Logopedia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. 2013.532)