Prawo wobec młodocianych matek

Terminem „młodociane ciężarne matki” lub „nieletnie matki” określa się młode dziewczyny, które zaszły w ciąże i (lub) urodziły przed ukończeniem 18 roku życia. Dziewczyna do 16 roku życia określana jest, jako „bardzo młoda nastolatka, od 16 do 19 roku życia, jako „starsza nastolatka”. Po uzyskaniu pełnoletniości „młodociana matka” może wystąpić o przyznanie jej praw rodzicielskich. Do uzyskania pełnoletniości pieczę nad dzieckiem sąd przekazuje opiekunowi. Brak władzy rodzicielskiej, z punktu widzenia prawa jest spowodowany tym, że nieletnia matka sama pozostaje pod władzą rodzicielską swoich rodziców. Takie dziecko pochodzi zwykle z nieformalnego związku, co dodatkowo komplikuje kwestie ojcostwa. Przeważnie są to przypadkowi partnerzy seksualni, którzy nie udzielają wsparcia oraz nie podejmują nowej roli społecznej, bycia ojcem. Ciąża nieletnich niejednokrotnie jest traktowana, jako brzemię i trud, które wydają się niemożliwe do pokonania a nienarodzone dziecko jest zagrożeniem dla wolności lub przeszkodą w realizacji życiowych planów. Tak wczesny okres rozwojowy, w którym młode dziewczyny rodzą, powoduje niemożność rozwiązywania zadań typowych dla okresu dojrzewania. Osoby te mają niską dojrzałość społeczną, emocjonalną jak również mogą mieć problemy ze sferą intelektualną. W obliczu ustawy antyaborcyjnej rzadko podkreśla się fakt, iż przedwczesne macierzyństwo może spowodować poważne konsekwencje zdrowotne u nieletnich dziewcząt.
Wiele ciąż nieletnich jest efektem przemocy seksualnej i związków kazirodczych. W świetle prawa każda ciąża do 15 roku życia to wynik przestępstwa, określa to Kodeks Karny: (Art.200): „Kto doprowadza małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10."
Według statystyk, jakie podaje GUS liczba urodzeń przez nieletnie matki w latach 1998-2000 wygląda następująco:
Urodzenia żywe u kobiet pomiędzy 12 a 19 rokiem życia
wiek matki liczba urodzeń żywych w 2000 r. liczba urodzeń żywych w 1999 r. liczba urodzeń żywych w 1998 r.
12 2 - 1
13 9 10 7
14 50 59 62
15 318 346 305
16 1425 1427 1365
17 4003 4011 4091
18 8105 8308 9041
19 13859 14608 15541
Informacja GUS, Departament Analiz i Udostępniania Informacji

Liczby te mogą prowadzić do wniosków o braku dostępu do rzetelnej merytorycznie wiedzy z zakresu edukacji seksualnej. Przyczyna tego zjawiska może być brak wiedzy o antykoncepcji. Można stwierdzić, że istnieje duże zapotrzebowanie na wiedze z tego zakresu wśród młodych ludzi. Młodzi ludzie wykazują zainteresowanie pogłębieniem wiedzy z edukacji seksualnej, o czym mogą świadczyć pytania zadawane na portalach internetowych, w czasopismach w dziale „porady”, czy rozmowach telefonicznych w „telefonach zaufania”. Pytania są zaskakujące, wiele z nich brzmi:
"Czy to prawda, że w czasie miesiączki nie zachodzi się w ciążę?"
"Czy to prawda, że w czasie pierwszego stosunku w życiu, kiedy jestem jeszcze dziewicą, nie zachodzi się w ciążę?”
"Czy jeśli będę brała pigułki antykoncepcyjne po każdym stosunku, to nie zajdę w ciążę?” , „(...) Mam pewne pytanie i nie wiem, do kogo się skierować. Pomyślałam ż może u was znajdę odpowiedz!! Czy jest możliwe zapłodnienie kobiety nie drogą płciową?? Bo przeczytałam w jakimś piśmie, że tak i teraz nie wiem, gdyż mam objawy takie jak kobieta w ciąży, ale nie odbyłam żadnego stosunku!! I nie wiem czy jest to możliwe?? W tym piśmie przeczytałam ze można zajść w ciążę przez przenoszenie przez ubranie, jeśli w ubraniu znajdują się części nasienia to czy jest możliwe zapłodnienie?? Bo ja tylko siedziałam chłopakowi na kolanach i nie wiem czy przez takie cos można zajść w ciążę?? i nie wiem co ja mam teraz robić, gdyż mam dopiero 17lat. Proszę o jak najszybszy kontakt!!”
Pytania te mogą zaskoczyć, tak ich treść jak i to gdzie są one zadawane. Obniżenie wieku inicjacji jest kolejnym powodem na to, że profilaktyka jest potrzebna. Ważnym aspektem jest to, aby uświadamiać młodych ludzi a nie tylko promować abstynencję seksualną, która dość często nie przemawia do nich.
W internetowym wydaniu „Gazety Lubuskiej” dostępny jest artykuł „Lale trzeba nakarmić”. Dotyczy on gimnazjalistki, która chciała się przekonać jak to jest być matka niemowlaka i podjęła się opieki nad lalką, która jest komputerowym symulatorem dziecka. Symulator taki, jest świetną forma profilaktyki. Młode osoby mogą się przekonać, do czego może prowadzić młodzieńcza nieodpowiedzialność. Wiadome jest, że lalka nie jest w stanie zastąpić prawdziwego dziecka, ale jest w stanie ukazać jak wygląda życie z dzieckiem. „Lalka jest naszpikowana elektroniką i musi być w ciągłym kontakcie ze specjalną opaską na ręku "rodzica”. To zobowiązuje uczniów do opieki przez całą dobę. A sprawa nie taka prosta... Maluch płacze jak prawdziwe dziecko; należy szybko rozpoznać i zaspokoić jego potrzeby, prawidłowo zmienić pieluszkę, ukołysać, nakarmić, sprawić, żeby mu się odbiło. Nie można oszukać komputera umieszczonego w niemowlaku. Po zakończonej symulacji uczeń otrzymuje wynik opieki nad SyN-em. Zapisane jest każde zaniedbanie czy złe traktowanie, np. potrząsanie lalką, opuszczenie karmienia. Sam gimnazjalista notuje zaś, co się zmieniło, od kiedy stał się rodzicem, co było najtrudniejsze w pielęgnacji malucha.” Hasło przewodnie tej akcji brzmi: „Bądź odpowiedzialny – wychowanie do odpowiedzialności i partnerstwa w rodzinie”. Profilaktyka po przez takie działania może się sprawdzić. Jest to jeden z niewielu sposobów ukazania prawdziwej rzeczywistości, z jaka wiąże się macierzyństwo. Świadczyć o tym mogą wypowiedzi uczniów, którzy uczestniczyli w programie: „Ten program dużo mnie nauczył, przede wszystkim odpowiedzialności - uważa Kasia. - Wciąż jestem uwiązana, nigdzie nie mogę się ruszyć bez dziecka. Wychodzę na spacery z moją koleżanką Martą, która również zajęła się symulatorem, wymieniamy wówczas doświadczenia. Częściej też rozmawiam z rodzicami o sprawach damsko-męskich. Przestrzegają mnie przed zbyt wczesnym macierzyństwem. Teraz widzę, że dziecko to ogromny obowiązek.” Oczywiście poza takimi akcjami należy wprowadzić profilaktykę w programach nauczania z zakresu edukacji seksualnej. Sposób przekazywania wiedzy merytorycznej powinien oprzeć się na najnowszych osiągnięciach nauki, przekazany w sposób wolny od uprzedzeń i stereotypów. Młodzież powinna mieć większy dostęp do usług i porad z zakresu zdrowia seksualnego, na poziomie służby zdrowia w tym:
• „poradnictwo dla nastolatek w ciąży, ze szczególnym zwróceniem uwagi na fakt zagrożenia ich zdrowia poprzez ciążę w tak młodym wieku,
• zapewnienie dostępnej cenowo antykoncepcji, odpowiedniej dla młodych dziewcząt,
• wprowadzenie monitoringu zjawiska nastoletnich ciąż, który stałby się podstawą długofalowej polityki, dążącej w sposób kompleksowy i systemowy do zmniejszenia liczby ciąż wśród nastolatek,
• ponadto należy zbudować program pomocy socjalnej przeznaczony dla nastolatek w ciąży: umożliwiający godne życie im i ich dzieciom, oraz zapewniający możliwość kontynuacji nauki i uzyskania samodzielności ekonomicznej,
• traktujący samotną matkę mieszkającą z rodzicami, jako samodzielny podmiot pomocy państwa.”

Szkoła ma obowiązek udzielić ciężarnej uczennicy urlop oraz inną pomoc niezbędna do ukończenia edukacji, w miarę możliwości nie opóźniając zaliczenia przedmiotu. Jeżeli jednak ciąża poród lub połóg powoduje niemożność zaliczenia w terminie egzaminów ważnych dla ciągłości nauki, szkoła jest zobowiązana do wyznaczenia dodatkowego terminu, dogodnego dla uczennicy-matki, w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy.