Średniowieczny ideał ascety - Legenda o św. Aleksym. Konspekt lekcji języka polskiego

Szkoła średnia, klasa pierwsza, jedna jednostka lekcyjna

TEMAT: Średniowieczny ideał ascety – Legenda o św. Aleksym

CELE LEKCJI:
-OGÓLNY – refleksja nad średniowiecznym wzorcem ascety
-OPERACYJNE – uczeń:
-analizuje i interpretuje „Legendę o świętym Aleksym”
-charakteryzuje Aleksego jako ascetę, umieszcza ten ideał w kontekście pozostałych wzorców osobowych
-zna pojęcia: archaizm, asceza, hagiografia, teocentryzm
-bierze udział w dyskusji
METODY KSZTAŁCENIA:
-metoda problemowa, heureza, elementy wykładu, dyskusja
FORMY ORGANIZACYJNE:
- praca zbiorowa, praca indywidualna
ŚRODKI I MATERIAŁY DYDAKTYCZNE:
-tekst „Legendy o św. Aleksym”

PRZEBIEG LEKCJI

I WSTĘP

Nauczyciel inicjuje dyskusję o współczesnych idolach. Pyta uczniów kto dla nich jest wzorem i stawia problem, jaką idole pełnią rolę w społeczeństwie, możliwe odpowiedzi:
-są uosobieniem marzeń, naśladuje się ich wygląd, sposób bycia, myślenia, motywują do określonego zachowania itd...

Nauczyciel nawiązując do krótkiej dyskusji, przedstawia średniowieczne wzorce osobowe i krótko je charakteryzuje.
Trzy wzorce osobowe – pełniły różne role w społeczeństwie feudalnym i były predestynowane do innych zadań:
-Ideał władcy: np. Bolesław Chrobry
-Ideał rycerza: np. hrabia Roland
-Ideał ascety: np. św Aleksy

II OPRACOWANIE

Następnie nauczyciel informuje że lekcja będzie poświęcona ideałowi ascezy i przedstawia informacje o utworze i wstępnie wyjaśnia termin:
-Tekst anonimowy
-Odwołania do Złotej legendy (XIII wiek- Jakub de Voragine )
-Legenda pochodzi z XV wieku (kult świętych był bardzo popularny)

Następuje ciche przeczytanie tekstu i uczniowie analizują treść wskazując na wyrazy niezrozumiałe (przypomnienie pojęcia archaizmu) i odpowiadają na następujące pytania:

WYMIEŃ BOHATERÓW LEGENDY, KIM SĄ, UZASADNIJ ODPOWIEDŹ CYTATAMI
• Św Aleksy „Ten się w lepsze przygodził”
• Jego rodzice: Eufemijan i Aglijas „Eufamijan jemu dziano/ Wielkiemu temu panu,/A żenie jego dziano Aglijas/ Ta była ubostwu w czas”
• Żona Aleksego: Famijana „K<t>orej krolewnie Famijana dziano”

WYMIEŃ MIEJSCA AKCJI:
min:
• Rzym- pałac Eufamijana „w Rzymie jedno panię było”
• Zamorskie kraje „więc się na morze wezbrał”
• Kościół „więc sam pod kościołem siedział”
• Pod schodami pałacu „tu pod wschodem leżał”

ZREKONSTRUUJ FABUŁĘ I ŻYCIORYS ALEKSEGO:
1. Rodzice Aleksego- bogaci i mocno wierzący proszą Boga o dziecko- ich modlitwy zostają wysłuchane
2. Aleksy od dzieciństwa jest wyjątkowo pobożny i swoimi czynami oraz pobożnością znacznie przewyższa rodziców („ten był oćca barzo lepszy”)
3. Ślub Aleksego i Famijany- mężczyzna opuszcza żonę w dniu ślubu (nie konsumują małżeństwa) i wyrusza „służyć temu cożci jest w niebie”)
4. Aleksy zabiera ze sobą kosztowności, płynie za morze, rozdaje bogactwo biednym
5. Spędza czas pod kościołem jak żebrak
6. Powraca do Rzymu, mieszka 16 lat pod schodami pałacu („każdy nań pomyje, złą wodę lał”), przed śmiercią pisze list o sobie
7. W momencie śmierci same biją dzwony, ciało Aleksego wydobywa piękny zapach- ku niemu zmierzają papież, cesarz, kardynałowie, ale list z zamkniętej dłoni wydobywa żona (nagroda)

Nauczyciel zwraca uwagę na to, że żywot Aleksego zawiera typowe elementy dla biografii świętych średniowiecznych. Wprowadza termin LEGENDY HAGIOGRAFICZNEJ, zaliczana do LITERATURY PARENETYCZNEJ (wychowującej), opowiada o życiu świętych, jest tekstem schematycznym, zawsze ten sam szablon pod który podkładano inne imiona, miejsca itd

WYMIEŃ CECHY CHARAKTERYSTYCZNE POSTĘPOWANIA ALEKSEGO:
-Życie w skrajnym ubóstwie- wyrzeczenie się dóbr materialnych
-Życie w samotności, rezygnacja z bliskich
-Umartwianie ciała (głód, chłód, niewygoda)
-Przyjmowanie ze spokojem obelg od innych

Nauczyciel wprowadza pojęcie ASCEZY: rezygnacji z elementów życia doczesnego i umartwianie ciała dla wiecznego zbawienia (można wspomnieć o znanych ascetach np. św Szymonie Słupniku, św Kindze)

Nauczyciel podejmuje z uczniami rozmowę nt słuszności decyzji Aleksego: czy była sprawiedliwa wobec jego bliskich? Dlaczego dziś dla nas ten problem jest dyskusyjny a nie był taki w średniowieczu?( nawiązanie do światopoglądu, przypomnienie pojęcia teocentryzmu). Następnie prosi uczniów o zestawienie wzorca ascety z rycerzem i królem oraz o odpowiedź na pytanie: dlaczego te trzy wzorce były tak popularne w średniowieczu? (własne refleksje uczniów).

III PODSUMOWANIE
Uczniowie biorą udział w krótkiej dyskusji:Dlaczego w średniowieczu asceza cieszyła się tak wielką popularnością? a następnie piszą na ten temat notatkę.

mgr Karolina Orłowska