Szkoła jako instytucja edukacyjna w przeciwieństwie do instytucji usługowej

„ Szkoła, jako instytucja edukacyjna w przeciwieństwie do szkoły jako instytucji usługowej.”
Szkołę Wincenty Okoń definiuje, jako "instytucję oświatowo - wychowawczą zajmującą się kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych, stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo - wychowawczych i programów; osiąganiu tych celów służy odpowiednio wykształcona kadra pedagogiczna, nadzór oświatowy, baza lokalowa i wyposażenie oraz zabezpieczenie budżetowe ze skarbu państwa, samorządów lokalnych lub innych źródeł ."
Irena Szybiak podaje, że „Szkoła jest jedną z najstarszych instytucji społecznych tworzoną w celu przygotowania młodego pokolenia do życia dorosłego”. Czesław Banach określa i precyzuje funkcję szkoły, która „jako instytucja społecznego kształcenia i wychowania ma zapewnić odpowiednie warunki rozwoju każdej jednostce, będąc nośnikiem wartości i doświadczeń oraz miejscem zaspokajania jej potrzeb, poznawania siebie i świata, aby lepiej mogła sobą kierować. Realizacja funkcji szkoły: dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej, orientacji szkolnej, zawodowej i życiowej służy przygotowaniu młodzieży do wielostronnego rozwoju i aktywności” .
Powyższe definicje nie oddają w pełni obrazu szkoły. Szkoła, jak wszystkie twory kultury jest elementem świata człowieka i służy zaspokajaniu określonych celów ludzkich. Pełni w społeczeństwie wiele funkcji. Głównie wymieniane są cztery jej podstawowe zadania: szkoła, jako instytucja kształcąca, wychowawcza, opiekuńcza i kulturowa. W mojej pracy skupię się na najważniejszej roli szkoły według literatury, czyli funkcji edukacyjnej. Postaram się również znaleźć odpowiedź na pytanie czy współczesna szkoła stała się instytucją usługową, świadczącą wysokiej, jakości ofertę dostosowaną do aktualnych potrzeb rynku, a funkcja dydaktyczna szkoły przekształciła się w dzisiejszych czasach w usługę edukacyjną?
Funkcja kształcąca jest bardzo istotna, bowiem w szkole, jak słusznie wskazuje Konarzewski (1995, s. 56-58), uczniom przekazywana jest wiedza naukowa i szkoła jest jedynym miejscem systematycznego zgłębienia tej wiedzy. To tutaj dziecko uczy się naukowej interpretacji swoich spostrzeżeń, doznań, doświadczeń życiowych, a wiedza naukowa wyniesiona ze szkoły pozostaje na całe życie, jako zbiór racjonalnych, logicznych zasad i metod myślenia o świecie i ludziach. Szkoła stara się dawać całościowy pogląd na wiedzę człowieka o świecie. Są to umiejętności niezbędne, aby umieć znaleźć się w świecie pełnym informacji, obrazów, coraz to nowych wynalazków, które zadziwiająco szybko przenikają do codziennego życia. Funkcję edukacyjną przypisuje szkole także Smarzyński (1987). Pod hasłem funkcji dydaktycznej rozumie wprowadzenie ucznia w prawidłowy, samodzielny proces poznawczy - trójstopniowy, który obejmuje poznanie: zmysłowe, myślowe i empiryczne. Jednocześnie dodaje, że aby proces ten przebiegał prawidłowo nauczyciela obowiązują podstawowe zasady nauczania (poglądowości, -aktywności, stopniowania trudności, zespołowego nauczania i indywidualizowania).

Czy współczesna szkoła spełnia wszystkie przypisywane jej zadania i cele? Przede wszystkim powinna być instytucją nastawioną na wszechstronny rozwój dzieci, przygotowującą jednostki do życia społecznego, co podkreśla hasło „uczyć się, aby żyć wspólnie” , sformułowane w raporcie UNESCO Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku.
Z tych założeń wyłania się jeszcze inna rola szkoły, jako organizacji mającej do spełnienia określoną misję wynikającą z polityki oświatowej państwa. Wykonuje ją poprzez świadczenie oczekiwanych przez społeczeństwo usług. Są to usługi specyficzne, bo w pewnym okresie życia korzystanie z nich jest obowiązkowe. Dotyczy to jednak tylko ściśle określonego wieku życia oraz typu szkoły. Szkoła jest postrzegana, jako organizacja oświatowa, świadcząca usługi skierowane do określonych grup społecznych..
Co to jest i na czym polega usługa edukacyjna? Jakie warunki należy spełnić, aby konsumpcja proponowanych usług spełniała oczekiwania instytucji oświatowych? Potocznie mówi się o usłudze edukacyjnej w kontekście nauczania, czyli przekazywania uczniom wiadomości, niekiedy pamięta się też o wyposażeniu w umiejętność ich stosowania. Jednakże zakres usług edukacyjnych musi być znacznie szerszy, szkoła ma, bowiem obowiązek kształtowania całej osobowości wychowanków, a nie wyłącznie ich funkcji poznawczych. We współczesnej pedagogice przeważa pogląd o ukierunkowaniu działalności szkoły na wspieranie rozwoju osobowości każdego ucznia, zgodnie z jego indywidualnymi cechami i predyspozycjami, determinującymi kierunki i możliwości rozwoju osobowości każdej jednostki we wszystkich jej sferach. Można, zatem przyjąć, że usługa edukacyjna to świadczenia profesjonalne, wykonywane przez odpowiednio przygotowanych nauczycieli i innych zaangażowanych w to osób, zmierzające do zintegrowanych, progresywnych zmian w osobowości wychowanka, adekwatnie do jego potrzeb i możliwości, wspierające jego wszechstronny rozwój.
Tak szeroka definicja pozwala objąć określeniem „usługa edukacyjna” wszystkie działania szkoły sprzyjające progresji osobowości uczniów.
Wzorem innych podmiotów gospodarczych szkoły są zmuszone swój produkt, czyli swoją ofertę edukacyjną umieć dobrze sprzedać, by tego jednak dokonać niezbędna jest umiejętnie prowadzona kampania promocyjna. To dzięki promocji wizerunek szkoły zostaje odpowiednio wykreowany, efektem tego jest z kolei fakt, że do szkoły trafiają najlepsi, wzmacnia się również motywacja pracowników i uczniów oraz wzrasta duma i poczucie przynależności do elity swego środowiska.

Według Turowskiego „Szkoła jest firmą. Owszem, specyficzną, ale jak. Dla przyzwoitego funkcjonowania, jak każde przedsiębiorstwo, potrzebuje promocji, w jakiejś mierze dla korzyści materialnych; lecz w pierwszej kolejności lub, lepiej powiedzieć wyłącznie w celu osiągania lepszych efektów wychowawczych i dydaktycznych”.
Chodzi tutaj m.in. o stworzenie możliwości skorzystania z jak najszerszej oferty edukacyjnej, a więc o realizację funkcji społecznej. Dobry marketing może przynieść bezpośrednie, wymierne skutki dla szkoły. Niż demograficzny powoduje, że wiele szkół przypomina „fabryki”, w których moce produkcyjne są znacznie większe niż popyt na ich wyroby. Mała liczba uczniów, powoduje zwiększenie kosztów utrzymania placówki. Czy szkoła jest tylko fabryką nauczania? Nie, jest żywym organizmem społecznym, który wchodzi w interakcję ze swoim otoczeniem. W obecnej dobie promocja szkoły w środowisku lokalnym oraz współpraca z tymże środowiskiem jest niezmiernie ważna. Szkoła nie może być oderwana od rzeczywistości, w której przyszło jej funkcjonować. Na szczęście w budowaniu jej pozytywnego wizerunku uczestniczy nie tylko dyrekcja i nauczyciele, ale również pozostali pracownicy, uczniowie i ich rodzice. Działania te uzyskują aprobatę i wsparcie władz miasta, lokalnych instytucji i zakładów pracy. Aby promocja była skuteczna musi być stale modyfikowana i aktualizowana. Rozwój szkoły może nastąpić tylko poprzez wzmocnienie jej pozycji na rynku usług edukacyjnych. Aby tak się stało, niezbędne są działania marketingowe, a zwłaszcza promocyjne, nieustannie podejmowane przez szkołę.
Szczegółowe cele promocji szkoły można określić następująco:
• budowanie wizerunku szkoły przyjaznej dla uczniów i rodziców oraz całego środowiska społecznego,
• wzmacnianie prestiżu i znaczenia szkoły w opinii władz samorządowych i oświatowych,
• zwiększenie liczby uczniów,
• pozyskiwanie najlepszych nauczycieli,
• pozyskiwanie sponsorów,
• wzmacnianie przekonania o trafności wyboru - dotyczy nie tylko uczniów i rodziców, ale także władz, sponsorów i innych podmiotów działających dla szkoły.

Reasumując współczesna szkoła, funkcjonując na rynku usług edukacyjnych, musi podejmować działania marketingowe, których celem jest wejście na ten rynek, a potem umocnienie tam swojej pozycji. A „marketing szkoły to marketing relacji z otoczeniem. Szkoła nie służy tylko uczniom, chociaż to oni są ostatecznie głównymi jej beneficjantami, lecz także całemu gronu interesariuszy: rodzicom, nauczycielom, środowisku lokalnemu (Fazlagić, 2003). „

Według mnie współczesne realia życia do funkcji od dawna przypisywanych szkole dopisują jeszcze jedną równie ważną rolę, z którą musi się zmierzyć: szkoła XXI wieku jest instytucją usługową. W dobie szeroko pojętego konsumpcjonizmu, niżu demograficznego, dużej konkurencyjności na rynku i możliwości wyboru placówki, tylko wysokiej, jakości oferta edukacyjna dostosowana do potrzeb środowiska lokalnego może zapewnić szkole dobre funkcjonowanie. Zarządzający szkołą powinien być dobrym strategiem i menadżerem skutecznie promującym usługi swojej instytucji, współpracującym ze środowiskiem lokalnym i wychodzącym naprzeciw potrzebom swoich „klientów”: uczniów i rodziców. Musi nieustannie dbać o jakość usług edukacyjnych, kształtując i umacniając tym samym swoją pozycję na rynku i kreując pozytywny wizerunek szkoły.

Opracowała: Ewa Pindral

BIBLIOGRAFIA

1. Z. Kwieciński, Pedagogie postu Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012
2. K. Stępniak, 2012-05-28 Dąbrowa Górnicza Pedagogika, Artykuł: Szkoła, jako instytucja i jej funkcje.,
3. W. Okoń, Słownik pedagogiczny, Warszawa 1992,
4. I. Szybiak Z dziejów szkoły, t. II, Warszawa 1991,
5. Cz. Banach: Polska szkoła i system edukacji. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1995 r.,
6. S. Turowski.: Jak promuję moją szkołę? „Nowa Szkoła” nr 6/1997,
7. J. Fazlagić Marketingowe zarzadzanie szkołą Wydawca: CODN, Seria: Zarządzanie szkołą, Warszawa 2003
8. H. Smarzyński, Szkoła, jako środowisko wychowawcze, Warszawa 1987, PWN,
9. K. Konarzewski Sztuka nauczania, Warszawa 1991,
10. B Sack, O. Rudnicka Uniwersytet Szczeciński - Instytut Pedagogiki Promocja szkoły w nowej rzeczywistości edukacyjnej.
11. www.eksperciwoswiacie.pl Artykuł: Promocja szkoły na czym to polega?, 31.12.2010
12. S. Jabłoński, J. Wojciechowska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wizja szkoły XXI wieku: kluczowe kompetencje nauczyciela a nowa funkcja edukacji. Studia edukacyjne nr 27/2013