Profilaktyka środowisk wychowawczych

Profilaktyka środowisk wychowawczych.

Temat: Struktura i cele profilaktyki oraz współpraca szkoły ze środowiskiem.

autor: Agnieszka Drożdżowska

SPIS TREŚCI.

Rozdział I.
1.Pojęcie profilaktyki........................................4
1.1. Przegląd definicji profilaktyki. 4
1.2. Szkolny program profilaktyki 5
Rozdział II.
1. Struktura i cele profilaktyki........................................6
1.1. Struktura programu profilaktycznego w szkole 6
1.2. Cele współczesnej profilaktyki 7
Bibliografia. 9

Wstęp.

Temat profilaktyki szkolnej jest obecnie bardzo ważnym tematem, bowiem coraz częściej spotykamy się z agresją wśród dzieci i młodzieży szkolnej, ma ona również coraz szerszy dostęp do alkoholu i narkotyków, które sprzyjają powstawaniu tej agresji. Jak się okazuje z roku na rok spada również średnia wieku osób, które po te używki sięgają.
Dlatego tak ważna jest tu kwestia profilaktyki, która ma za zadanie nie tylko minimalizowanie skutków takich działań, ale co bardzo ważne chronić przed czynnikami ryzyka, tak aby do tych problemów w ogóle nie dochodziło.
Poniżej przedstawiłam i opisałam w skrócie co to jest profilaktyka, na czym ona polega, w jaki sposób działa, jakie są jej cele i jak zapobiega powstawaniu sytuacji zagrażających dzieciom i młodzieży.

Rozdział I.

1. Pojęcie profilaktyki.
1.1. Przegląd definicji profilaktyki.
Ogólnie ujmując profilaktyka to „proces, który wspiera zdrowie przez umożliwienie ludziom uzyskania pomocy potrzebnej do konfrontacji ze złożonymi, stresującymi warunkami życia oraz przez umożliwienie jednostkom osiągania subiektywnie satysfakcjonującego, społecznie akceptowanego bogatego życia”
A. Kamiński określa profilaktykę jako działalność „...polegającą na zapobieganiu tym wszystkim sytuacjom, które powodują wyłanianie się potrzeb
z zakresu opieki społecznej, a więc kompensacji społecznej. Działalność profilaktyczna winna być skupiona na redukowaniu ilości przypadków niedostosowania społecznego, patologii społecznej oraz uprzedzaniu stanów zagrożenia moralnego, zdrowotnego, społecznego, aby uchronić jednostki i grupy danej populacji przed niepożądanymi odchyleniami od stanów normalnych” .
Programy profilaktyki należy konstruować w odniesieniu do realnych uwarunkowań i kierować do konkretnych odbiorców. Powinny one zawierać dominujące hasło w danym roku lub na określony czas. W ramach szkolnego programu profilaktyki można sięgnąć do gotowych już programów, ponieważ posiadamy bardzo dobre programy profilaktyczne. Znacznie gorzej wygląda ich realizacja.
Aby programy były skuteczne, muszą być przygotowane i zrealizowane w sposób profesjonalny. Muszą pojawić się trzy elementy: konsekwencja w działaniu, otwarta komunikacja i system wsparcia.
Jak wiemy nowoczesna szkoła to taka, która zajmuje się nie tylko dydaktyką i wychowaniem, ale również profilaktyką, która ma na celu zapobieganie patologiom społecznym, głównie przez opóźnienie inicjacji zachowań patologicznych.
Powyższy rozdział oprócz tego, iż wskazuje co to jest profilaktyka i na czym ona polega, uświadamia również, że ważne jest aby stosowana była zanim powstanie problem, z którym przyjdzie nam się zmierzyć. Bowiem gdy już dojdzie do sytuacji patologicznej, trudniej sobie z nią poradzić.
Musimy jednak pamiętać, aby taki program profilaktyczny był profesjonalnie przygotowany, aby nie zdarzyło się, że zamiast pomagać, będzie szkodził oraz o tym aby był dobrze dobrany do konkretnej grupy odbiorców.

1.2. Szkolny program profilaktyki.

Do tej pory profilaktyka stosowana była jako działania wyłącznie doraźne, a więc podejmowane w chwili, kiedy problem zaistniał, jednak w tej chwili „profilaktyka zaczyna się wtedy, kiedy nie ma jeszcze problemu. Dlatego należy położyć nacisk na treści profilaktyczne w procesie wychowania. Temu celowi ma służyć nabycie następujących umiejętności przez ucznia:
Umiejętność mówienia Nie i przyjmowania odmowy.
Umiejętność poznawania własnych potrzeb.
Umiejętność zaspokajania własnych potrzeb.
Umiejętność funkcjonowania w sytuacjach konfliktowych.
Umiejętność znoszenia stresu i napięcia.
Umiejętność poznania celu życia i dążenia do jego realizacji.
Umiejętność poznania swego środowiska i wartości w nim obowiązujących.”
Bardzo ważne jest aby szkolny program profilaktyczny zawierał zestaw działań profilaktycznych dla całej placówki. Ważne jest również, aby był on skorelowany z programem wychowawczym jaki obowiązuje w placówce, a to dlatego, iż działania dotyczące uczniów muszą być spójne.
W zależności od placówki, możemy w niej zauważyć różne problemy, dlatego musimy pamiętać aby program profilaktyki był odpowiednio dostosowany do problemów, jakie zaistniały na terenie placówki oraz do potrzeb rozwojowych ucznia.

Kolejną kwestią jaką starałam się uświadomić jest wyposażenie ucznia w odpowiednie cechy, które pomogą mu „opóźnić czas inicjacji patologicznych” lub w ogóle do nich nie dopuścić. Chodzi tu bowiem o umiejętność mówienia Nie, a więc tzw. asertywność, umiejętność radzenia sobie ze stresem itp.

Rozdział II.

1. Struktura i cele profilaktyki.
1.1. Struktura programu profilaktycznego w szkole.

Według Z. Gasia proces profilaktyki i wychowania zazębia się. Pisze on, iż „profilaktyka jest to proces wspierania dziecka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi rozwojowi oraz eliminacji czynników zagrażających zdrowiu.
Dlatego dla szkolnego programu profilaktyki wartościowa jest procedura zaproponowana przez Z. B. Gasia, która składa się z trzech faz, obejmujących
w sumie trzynaście kroków. Każda faza jest nastawiona na realizację innego celu związanego z programem.
„Proces konstruowania programu rozpoczyna faza wstępnej identyfikacji, której celem jest ustalenie listy niepokojących objawów, nazwanie ich oraz określenie kontekstu teoretycznego – ułatwi to zrozumienie dysfunkcji, jej etiologii oraz znalezienie możliwości rozwiązania.
Drugi etap to faza diagnozy, której celem jest ustalenie, kogo badać, czym
i jak badać, a następnie analiza wyników i opracowanie zaleceń do programu.
Celem trzeciego etapu – fazy konceptualizacji – jest skonstruowanie programu oddziaływań. Faza ta obejmuje pięć kroków: określenie celu, zadań, struktury, zawartości oraz sposobu realizacji programu, a także określenie strategii ewaluacyjnych” .
Jak pisze Z. Grabowska nauczyciel wobec trudnego ucznia wykorzystuje w swojej pracy pedagogicznej:
profilaktykę pedagogiczną (zapobieganie opóźnieniom),
diagnozę pedagogiczną (wykrycie luk w wiadomościach),
terapię pedagogiczną (likwidację luk w wiadomościach).
Profilaktyka pedagogiczna powinna być realizowana przez nauczyciela jako:
1) nauczanie problemowo-grupowe: w tym nauczaniu uczniowie pracują w 3-5-osobowych grupach nad rozwiązaniem problemów. Ucznia słabego nauczyciel łączy z uczniami lepszymi w nauce. Uczniowie zdolniejsi pomagają w pracy uczniom słabszym. W ten sposób uczeń z trudnościami w nauce nabiera wiarę we własne możliwości i uzupełnia brakujące wiadomości;
2) systematyczna kontrola wykonywanych przez uczniów prac domowych,
3) racjonalne organizowanie lekcji powtórzeniowych,
4) jawne ocenianie wyników nauczania,
5) włączanie organizacji uczniowskich do walki z niepowodzeniami,
6) współpraca z rodzicami, opiekunami ucznia.

1.2. Cele współczesnej profilaktyki.

W profilaktyce odnajdujemy takie terminy jak: czynniki ryzyka oraz czynniki chroniące. Bardzo ważną rzeczą jest aby dokładnie poznać jakie czynniki ryzyka nam zagrażają, gdyż wtedy możemy określić co należy zrobić aby wychowanków przed tym ryzykiem uchronić. A więc za czynniki ryzyka rozumiemy cechy, sytuacje, warunki, które sprzyjają powstawaniu zachowań ryzykownych, natomiast czynniki chroniące są to: cechy, sytuacje, warunki zwiększające odporność na działanie czynników ryzyka.
Czynniki ryzyka i czynniki chroniące występują we wszystkich sytuacjach i warunkach w jakich przebywa uczeń (dziecko). Rodzina, szkoła, środowisko rówieśnicze.
Dużą rolę odgrywają też cechy osobowościowe danego dziecka, one są także chroniące albo sprzyjające powstawaniu zachowań ryzykownych.
A więc jak wynika z powyższego, głównym celem profilaktyki jest:
• Eliminacja lub redukcja czynników ryzyka
• Wzmacnianie czynników chroniących.
Współczesna profilaktyka ukierunkowana jest na:
• Opóźnienie czasu inicjacji. Jest to profilaktyka pierwszorzędowa, wczesna, skierowana do grup niskiego ryzyka. Tą grupą ma właśnie zajmować się szkoła.
• Skierowana do grup podwyższonego ryzyka, jest to profilaktyka drugorzędowa, która ma na celu ograniczenie głębokości i czasu trwania zachowań ryzykownych tj. uzależnienie w rodzinie, eksperymentowanie, okres dojrzewania, podatność na wpływy itp.
• Skierowana do grup podwyższonego ryzyka profilaktyka trzeciorzędowa, która zajmuje się osobami uzależnionymi, wymagającymi specjalistycznej opieki i leczenia.
Mówiąc o wzmacnianiu czynników chroniących, bardzo ważną sprawą jest, aby wyposażyć ucznia w wiedzę oraz umiejętności niezbędne do dokonywania właściwych wyborów w życiu, umożliwiające dobre samopoczucie oraz właściwe relacje z innymi.
Do celów bardziej szczegółowych możemy więc zaliczyć:
• Zdrowy styl życia
• Rozwój społeczny
• Świadomość konsekwencji uzależnień
• Rozwój moralny
• Umiejętności życiowe
• Motywacja osiągnięć

Rozdział ten uświadamia nam co to są czynniki ryzyka i czynniki chroniące, podkreślając przy tym ogromną wagę czynników chroniących, które wyposażają nas w cechy wartościowe i w znacznej mierze pomagają przeciwdziałaniu powstawania sytuacji ryzykownych.

Bibliografia:

1) Gwizdek B., Sołtys E.; Gimnazjalny projekt profilaktyczno – wychowawczy; WSiP, Warszawa 2002r.
2) Zajączkowski K.; Profilaktyka zachowań dewiacyjnych dzieci i młodzieży, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 1998r.
3) Gwarecka I.; Agresja i przemoc w gimnazjum. „Dyrektor szkoły” nr3/2004, s.48
4) Grabowska Z.; Drugoroczność – problem czy wyzwanie? „Opieka, Wychowanie, Terapia nr 2/ 2001, s.35
5) http://www.sosw.oeiizk.waw.pl/publik/program_profilaktyki.htm