Poradnik dla początkujących logopedów cz.2. Badanie warunków anatomiczno - czynnościowych

PORADNIK DLA POCZĄTKUJĄCYCH LOGOPEDÓW cz. 2

BADANIE WARUNKÓW ANATOMICZNO – CZYNNOŚCIOWYCH

Wszystkie omówione w poradnikach tematy wynikają z mojego warsztatu pracy, a wsparte są nierzadko wiedzą czerpaną z literatury przedmiotu.

Kiedy zrobiliśmy już wywiad z rodzicem, sprawdzamy słuch, budowę artykulatorów, oraz czy wszystkie przewidziane dla nich czynności są wykonywane, biorąc oczywiście pod uwagę wiek dziecka
i to , co wcześniej w wywiadzie zostało ustalone.

Sprawdzam:
1. Wędzidełko językowe – jeśli jest krótsze należy poinstruować rodzica o tym, że dobrze byłoby pójść na wizytę
do laryngologa na konsultację w sprawie podcięcia wędzidełka.
Uwaga: nie każdy laryngolog jest zwolennikiem zabiegu, dlatego kierujemy do takich lekarzy, którzy współpracują w tej kwestii
z logopedami.
Kiedy wędzidełko jest skrócone, wiemy, że nieunoszenie języka jest spowodowane najprawdopodobniej takimi właśnie warunkami anatomicznymi.Rodzaje ankyloglosji opisuje w literaturze przedmiotu
prof. B. Ostapiuk – proponuję odszukać i zapoznać się.

2. Podniebienie – jeśli jest zbyt wąskie i wysokie (gotyckie), wiemy już, że język trudniej będzie się na nim rozkładał, gdyż miejsca jest mniej, a zatem głoski szeregu szumiącego mogą mieć zmieniony dźwięk.

Jeśli dziecko ma zabarwienie nosowe wypowiedzi,
a wykluczyliśmy choroby, możemy w rękawiczce (jeśli dziecko
nam na to pozwoli) przesunąć palcem po szwie wzdłuż podniebienia
w celu wykluczenia rzekomego rozszczepu podniebienia. Taki rozszczep nazywany też podśluzówkowym wyczuwalny pod palcem
w formie miękkiego dołka pod śluzówką.Wówczas kierujemy do lekarza.

Przy nosowym zabarwieniu sprawdzamy też, czy podczas artykulacji samogłosek łuki podniebienne równo opadają, jeśli nie – kierujemy do lekarza.

Sprawdzamy też, czy języczek opadający z podniebienia jest cały czy rozdwojony. Jeśli rozdwojony wówczas podejrzewamy rozszczep – kierujemy do lekarza.
Tematyka rozszczepów zajmuje się dr hab. D. Pluta – Wojciechowska, proponuję poczytać.

3 Język – jeśli nie jest mniej ruchomy poprzez skrócenie wędzidełka, wówczas sprawdzam jego ruchomość we wszystkie możliwe strony.

4. Napięcie mięśniowe warg i policzków – jeśli dziecku trudno wykonać podstawowe ruchy napinania policzków i warg, będziemy musieli się za to wziąć, gdyż problem będzie z artykulacją np. głosek wargowych wybuchowych, ćwiczeń oddechowych i artykulacją.

5. Oddech - patrzymy jaki jest tor oddechowy : przez nos czy przez usta. Preferowany jest oczywiście przez nos. Temat sposobu oddychania poruszyłam w części 1. Zachęcam do lektury.

6. Zgryz – musimy go ogólnie ocenić. Dobrze jest wiedzieć, że:

zęby mleczne:
do 9 m.ż wyrastają wszystkie siekacze
do 23 m.ż wyrastają pierwsze trzonowce i kły
do 35 m.ż wyrastają drugie trzonowce

zęby stałe:
do 6 r.ż pierwsze trzonowce (szóstki)
do 8 r.ż. siekacze
do 13 r.ż kły, przedtrzonowce i trzonowce drugie (siódemki)
od 18 r.ż do 25 r.ż. pojawiają się trzecie trzonowce (ósemki)

Sprawdzamy, czy w zwarciu centralnym zachowana jest równo linia pośrodkowa uzębienia.
Patrzymy, czy zgryz jest prawidłowy, czy nie jest to zgryz: krzyżowy, otwarty, przodozgryz, tyłozgryz,zgryz przewieszony.
Jeżeli mamy jakiekolwiek wątpliwości prosimy rodzica, aby udał się do ortodonty po diagnozę.
Tematyką zgryzu zajmuje się dr hab. L. Konopska,
zachęcam do lektury.

7. Żuchwa – przypatrujemy się jej budowie (przodożuchwie, tyłożuchwie), oraz jej ruchomości.
Żuchwa odpowiedzialna jest za ruchy związane z żuciem i mówieniem. Odpowiada też za otwieranie i zamykanie ust.
Temat żuchwy poruszyłam w części 1. Zachęcam do czytania.
W przypadku, gdy mamy wątpliwości, co do prawidłowej budowy czy ruchomości kierujemy do dobrego ortodonty.

8. Słuch - każde dziecko raz do roku powinno przejść profilaktyczne badanie słuchu !
Kwestia słuchu w dzisiejszych czasach jest niezmiernie istotna. Dziś dużo jest dzieci, do których mówimy, a które wydają się jakby nie słyszały nas, reagują inaczej niż tego oczekujemy, są niesforne, mamy wrażenie nierzadko, że nie rozumieją co się do nich mówi. Nauka pozwala nam na rozpoznanie zaburzeń, ale jest jeden warunek: musimy wykluczyć jakikolwiek fizyczny niedosłuch.
Jeśli wykluczony jest niedosłuch, a dziecko ma ok. 5 r.ż kierujemy dziecko na badanie zaburzeń centralnego przetwarzania słuchowego. Takim badaniem darmowym objęte w niektórych poradniach niepublicznych są dzieci , które mają przyznane wczesne wspomaganie rozwoju (wwr do 7 r.ż), w przeciwnym razie badanie jest płatne (ok. 250 zł), robią to terapeuci ( metoda Johansena).

9. Przyglądamy się również ruchom dziecka czy nie są niezborne, jego wrażliwości na faktury, dotyk, reakcje. Jeżeli mamy jakiekolwiek wątpliwości co do napięcia mięśniowego i zborności ruchów odsyłamy do rehabilitanta ruchu, w przypadku, gdy dziecko jest wrażliwe czy podwrażliwe na cokolwiek odsyłamy do terapeuty integracji sensorycznej.

Każde dziecko, które jest zagrożone dysleksją powinno przejść badanie w kierunku zaburzeń centralnego przetwarzania słuchowego, oraz badanie wzroku u specjalisty ortoptyka (ortoptyk – bada ruchy gałek ocznych i fiksację wzroku na literze) !!!
Ciekawy artykuł o tym napisała mgr B. Odowska – Szlachcic.

W następnej części poradnika zaproponuję zabawę dla dzieci przedszkolnych. Będzie to propozycja i podpowiedź niemal półgodzinnych ćwiczeń artykulacyjno - ruchowych w formie zabawy dla całej grup.y
Małgorzata Pysiewicz Neurologopeda

Literatura:
1. Bożenna Odowska-Szlachcic; Znaczenie diagnozy i rehabilitacji ortoptycznej w trudnościach w czytaniu i w nauce języków obcych.

2. Warsztaty dla nauczycieli: „Praca z dzieckiem z niedosłuchem centralnym" Skuteczny nauczyciel Materiały dydaktyczne dla uczestników kursów doskonalących, http://kompetencjenauczyciela.womkat.edu.pl/wp-content/uploads/2015/05/KURS-N.CENTRALNY-druk.pdf

3. L. Konopska: Wymowa osób z wada zgryzu

4. B. Ostapiuk: Dyslalia ankyloglosyjna ocena ruchomości

5. D. Pluta-Wojciechowska: Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia,