Adaptacja dziecka do warunków szkolnych

Rozwój dziecka dokonuje się w środowisku, w którym ono żyje i w którym wchodzi w różne złożone relacje. W wieku siedmiu lat przekracza próg szkoły. Warunkiem prawidłowego rozwoju takiego dziecka jest jego dobre przystosowanie do nowych warunków, nowego środowiska. Pojawia się więc pytanie - na czym polega to przystosowanie, jakie zjawiska i procesy obejmuje?

Dziecko pod wpływem środowiska uczy się odpowiedniego zachowania, zdobywa nawyki, gromadzi doświadczenia, kształtuje osobowość. Przyjmuje określone zachowania od osób, z którymi przebywa i które darzy szczególnym zaufaniem. Przyjęte od otoczenia gotowe formy zachowań i reakcji są wzbogacane własnymi działaniami i osobistymi doświadczeniami, które często opierają się na metodzie prób i błędów. Wpływ rodziny jest stopniowo uzupełniany przez oddziaływania instytucjonalne. Dobrze przystosowane dziecko wnosi do swojego szkolnego środowiska inicjatywę umożliwiającą pełny udział w działalności innych i optymalnym rozwoju własnej osobowości. Przystosowanie polega na poznawaniu i uczeniu się zasadniczych czynności wymaganych od ucznia. Jest to regulowanie swego zachowania oraz zgodne z potrzebami dostosowanie się do wymagań życia szkolnego. Dziecko napotyka wiele sytuacji wymagających dużego wysiłku przystosowawczego i mających wpływ na jego funkcjonowanie psychiczne i społeczne. Całe życie jest ciągłym procesem adaptacji, a okres od narodzin do osiągnięcia dojrzałości stanowi fazę najbardziej intensywnego przystosowania się. Okres ten obfituje w wiele momentów przełomowych, polegających na gwałtownej i wieloaspektowej zmianie warunków życia dziecka. Pierwsze lata pobytu w szkole dają dziecku zasób doświadczeń pozwalających stabilizować spostrzegane przez nie sytuacje. Pójście do szkoły jest sytuacją, w której dziecko zostaje samo z wieloma nowymi dla siebie osobami - dorosłymi i dziećmi. Jego całkowicie naturalną reakcją jest pełen rezerwy stosunek do wszystkiego, co się wokół dzieje, uważne przypatrywanie się, ostrożne wchodzenie w różnego typu interakcje z innymi dziećmi i nauczycielami. Ta rezerwa tym szybciej się kończy, im szybciej dziecko odzyskuje poczucie bezpieczeństwa.

Wyrazem dobrej adaptacji dziecka jest umiejętność zaspokajania w nowym środowisku potrzeb własnych oraz zdolność do realizacji stawianych mu wymagań. Adaptacja do szkoły wynika z podejmowanych procesów decyzyjnych, których rezultatem jest potraktowanie swojej sytuacji szkolnej jako zagrożenia lub wyzwania i poszukiwanie w niej właściwego dla siebie miejsca. Przystosowanie się polega na uzyskaniu poczucia bezpieczeństwa, głównie na skutek coraz lepszego orientowania się w prawidłowościach rządzących nowym środowiskiem.

Styl oddziaływań wychowawczych charakteryzujący się pozytywnym stosunkiem emocjonalnym rodziców do dziecka, połączony z wysokimi, ale dostosowanymi do możliwości dziecka wymaganiami i pozytywnym systemem wzmocnień, zwiększa szansę na dobre przystosowanie się dziecka do szkoły. Dziecko akceptowane przez rodziców ma lepiej wykształcone umiejętności nawiązywania trwałych więzi emocjonalnych z rówieśnikami i dorosłymi oraz zdolność do wyrażania swoich uczuć.

Bibliografia:
Klus - Stańska D. Adaptacja szkolna siedmiolatków, Olsztyn 2004, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2004.