Praca z dzieckiem o zaburzonym rozwoju emocjonalnym

Dziecko przeżywa szereg prostych emocji, dodatnich lub ujemnych, związanych z konkretną sytuacją, w jakiej znajduje się. Objawy emocji szybko pojawiają się i zanikają . Im dziecko starsze , tym bardziej jego reakcje uczuciowe wiążą się z kontaktami z ludźmi.
Rozszerzający się świat dziecka wprowadza je w coraz liczniejsze kontakty z ludźmi, w coraz bardziej urozmaiconych sytuacjach . Każde z tych doświadczeń wywołuje jakieś uczucia dziecka pozostawiając ślad w jego psychice . Dziecko w wieku wczesnoszkolnym charakteryzuje się znaczną równowagą uczuciową w porównaniu do lat poprzednich . Jest na ogół pogodne , pozytywnie ustosunkowane do otoczenia, nie obserwuje się zmienności nastrojów przy jednocześnie dużym angażowaniu się emocjonalnym w to , co się dzieje dookoła . Dziecko wchodzi w coraz bardziej skomplikowane sytuacje społeczne, w których musi podporządkować swoje chęci i pragnienia oczekiwaniom i wymaganiom otoczenia. Dzieci są zdolne do współbrzmienia uczuciowego . Umie rozpoznać stany uczuciowe innych i nie rozumiejąc nawet przyczyny , dostosować się do nich . Pomimo pewnej stabilizacji uczuciowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym wykazują znaczną drażliwość i wrażliwość na ocenę ich osoby . Nagłe przejście do środowiska, w którym dziecko spotyka się z krytyką, może powodować szereg emocji negatywnych , które niezrównoważone sukcesem i aprobatą mogą wpływać na zachwianie równowagi uczuciowej dziecka . Te zaburzenia emocjonalne mogą rzutować na w przyszłości na ogólną aktywność dziecka i jego przystosowanie społeczne .
Dla właściwego rozwoju uczuć dziecka największe znaczenie ma autentyczne zainteresowanie się jego odczuciami, aprobata dla jego osoby , pozytywnego stosunki do jego starań , wysiłków i uczuć z tym związanych .
Niezbędnym warunkiem osiągnięcia pozytywnych rezultatów w pracy z dzieckiem o zaburzonym rozwoju emocjonalnym jest gruntowne i systematyczne poznawanie wychowanka. Umiejętność zbierania informacji na temat dziecka i poprawne wyciąganie wniosków z poczynionych obserwacji jest wielką sztuką . Rozpoznanie dziecka to zadanie bardzo trudne i odpowiedzialne . Nauczyciel nie może sobie pozwolić na bierną obserwację , umożliwiającą w pełni obiektywny rejestr faktów , bez ingerencji w zachowanie się dziecka .
Właściwa organizacja warsztatu pracy badawczej ; dobór odpowiednich technik i metod poznawania , przemyślenie treści i kierunku obserwacji, sposobów „ narzędzi" dokumentowania danych o dziecku - oto zadanie , którego prawidłowe rozwiązanie decyduje o powodzeniu pracy nauczycielskiej.
Odpowiedzialność za sformułowanie opinii o wychowanku , jego umiejętności i nawyków -jest ogromna . Niezbędna jest tu ostrożność w formułowaniu uogólnień , liczenie się z faktem , iż zachowanie się dziecka jest wypadkową wielu zmiennych dotyczących zarówno ogólnego rozwoju jego poziomu psychomotorycznego , jak i aktualnego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego , warunków w jakich żyje , interakcji jednostki na tle określonych kręgów społecznych , a także wpływu wydarzeń zachodzących w środowisku .
Celem poznawania dziecka jest stwierdzenie "jakie ono być może" , gdy zastosujemy środki stymulujące , kompensujące , czy korygujące jego rozwój .
Do zabiegów wychowawczych o charakterze indywidualnym typujemy dzieci wymagające pracy wyrównawczej oraz dzieci o przyśpieszonym rozwoju , wykazujące szczególne uzdolnienia czy zainteresowania , których właściwe ukierunkowanie jest również niezwykle ważnym problemem .
Praca wyrównawcza dotyczy wszystkich dzieci, których rozwój jest opóźniony lub nieharmonijny w zakresie różnych sfer rozwoju fizycznego, umysłowego czy społeczno-emocjonalnego. Braki, niedobory, defekty wynikać mogą z różnorodnych przyczyn i najczęściej są wynikiem współdziałanie wielu czynników Jak predyspozycje wrodzone , stan zdrowia i psychofizyczny rozwój dziecka , dotychczasowe doświadczenia, charakter środowiska rodzinnego, jego wychowawcze oddziaływanie .
Pracy wyrównawczej nie można ograniczyć do zabiegów koncentrujących się jedynie na dziecku i ujętych w ramy zajęć korektywnych.
Zajęcia te stanowią bowiem tylko jeden z elementów naprawy , leczenia czy wyrównywania.
Do całego procesu pracy wyrównawczej zaliczyć należy :
· Odnajdywanie przyczyn zauważonych trudności, więc poznawanie dziecka i jego sytuacji w rodzinie , warunków domowych. Służą do tego rozmowy prowadzone z rodzicami oraz pogłębione wywiady środowiskowe .
· Współdziałanie z rodzicami lub opiekunami dziecka . w celu ujednolicenia kierunku zabiegów wychowawczych i wzajemnego ich uzupełnienia .
· Nawiązywanie jak najbliższej współpracy z lekarzem i pracownikami poradni wychowawczych, zarówno w czasie rozpoznawania przyczyn zaobserwowanych zaburzeń rozwojowych Jak i ustalania form zabiegów reedukacyjnych .
· Planowanie i prowadzenie na tej podstawie zabiegów, zabaw i zajęć indywidualnie lub w dobranych zespołach , mających na celu wyrównywanie braków , opóźnień czy defektów .
· Elementy pracy wyrównawczej powinny występować również podczas wszystkich rodzajów zajęć , przez zróżnicowanie i dobieranie odpowiednich zadań dla poszczególnych dzieci, powtarzanie z nimi trudniejszych działań , odpowiedniego stosowania pochwał i słów zachęty .
Prawidłowe dobieranie i stosowanie technik oddziaływania , mających na celu złagodzenie , a często nawet zupełne wyeliminowanie określonych zaburzeń i ich skutków składa się na pracę wyrównawczą .
Dobór odpowiednich metod i form stosowanych zabiegów powinien odbywać się według następującego schematu :
· zarejestrowanie objawów świadczących o nieprawidłowości rozwoju,
· określenie rodzaju zaburzenia ,
· ustalenie kierunku oddziaływania,
· dobór sposobów postępowania z dzieckiem i kompleksu zajęć wyrównawczych , realizowanych w formie zabaw , zadań , rozmów i ćwiczeń .
Czynnikami w głównej mierze decydującymi o powodzeniu zabiegów wyrównawczych są:
· możliwie pełne i wczesne rozpoznanie niedoborów rozwojowych dzieci,
· właściwa organizacja zajęć wyrównawczych ,
· nawiązanie ścisłej współpracy z domem rodzinnym ,
· korzystanie z pomocy pracowników służby zdrowia i poradni psychologicznych .
Organizacja pracy wyrównawczej wymaga od nauczyciela wielkiej „mobilizacji sił" , przemyślanej ekonomiki działań , stałej i optymalnej modyfikacji .
Nauczyciel nie może i nie powinien stać się 'omnibusem" w zakresie działań korektywnych o jakże szerokim wachlarzu . Nie jest w stanie wyspecjalizować się równocześnie w korekcji mowy i postawy , być reedukatorem deficytów w zakresie zaburzeń analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej - wreszcie terapeutą dzieci psychoruchowo-nadpobudliwych . Pomoc specjalistów jest tu nieodzowna .
Objawy występujące u dzieci infantylnych i zahamowanych
· dziecko reaguje nieadekwatnie do sytuacji oraz nie umie opanować emocji zarówno pozytywnych Jak i negatywnych . Łatwo płacze lub obraża się. Przejawia agresję z błahych powodów . Jest mało samodzielne , uporczywie żąda pomocy , chcąc na siebie zwrócić uwagę. Zainteresowania są krótkotrwałe i powierzchowne . Nadmierna
wrażliwość w kontaktach społecznych, nadmierna wstydliwość, unikanie kontaktu z innymi dziećmi, łatwo dochodzi do obniżenia aktywności nawet pod wpływem bodźców pozornie obojętnych .
Dzieci są bardzo wrażliwe na oceny wychowawców i innych dzieci. Dezaprobata lub najmniejsze niepowodzenie powoduje wycofywanie się, obniżenie aktywności i nastroju. Wykazują znaczną męczliwość .
Wskazówki do pracy wyrównawczej
· stwarzanie sytuacji, w których dziecko doznaje emocji pozytywnych
( powodzenie, wygrana , aprobata nauczyciela),
· dostarczanie wzorców właściwego postępowania w sytuacjach negatywnych (przegrana , niepowodzenia ) , następnie stopniowe przyzwyczajanie do znoszenia niepowodzeń z regulowaniem własnych reakcji,
· usamodzielnianie dziecka , powierzanie zadań indywidualnych i w ramach pracy zespołowej