Wstęp do architektury awangardowej pierwszej połowy XX w. Konspekt zajęć

Konspekt kierowany głównie do nauczycieli historii sztuki średnich szkół plastycznych, ale też nauczycieli innych typów szkół przygotowujących Uczniów do egzaminu maturalnego z historii sztuki.

Temat lekcji: Wstęp do architektury awangardowej pierwszej połowy XX w.
Zapis w dzienniku lekcyjnym: Wstęp do architektury awangardowej pierwszej polowy XX. Praca z materiałem ilustracyjnym. Analiza dzieł.

CEL OGÓLNY:

- zapoznanie uczniów z kształtem i charakterem architektury awangardowej 1 poł. XX w., nazwiskami najwybitniejszych artystów i wybranymi dziełami
- powtórzenie wiadomości

CELE OPERACYJNE:

Uczeń pamięta:
- pojęcia: funkcjonalizm, konstruktywizm, architektura „skóry i kości”, słupy-piloty;
- pięć tez wg Le Corbusiera (na razie w sposób ogólny);
- nazwiska artystów i wybrane dzieła

Uczeń rozumie:
- znaczenie poznanych pojęć

Uczeń potrafi:
- wskazać przykłady budowli konstruktywistycznych;
- zanalizować proces rozwoju architektury nowoczesnej na podstawie materiału ilustracyjnego;
- dokonać analizy porównawczej architektury eklektycznej, secesyjnej i awangardowej;
- dokonać oceny działalności artystów-architektów i ich nowatorstwa w dziedzinie architektury

ŚRODKI I POMOCE DYDAKTYCZNE:

- przygotowane przez nauczyciela papierowe plansze prezentujące wybrane zabytki architektury 1 poł. XX w., zamieszczone w kolejności chronologicznej (spis zabytków – patrz poniżej, punkt: Realizacja nowego tematu), mogą to być wydrukowane komplety luźnych zdjęć (ewentualnie prezentacja w formacie Power Point), można także zaangażować w proces przygotowania pomocy chętnego Ucznia; ilość gotowych zestawów zależy od możliwości organizacyjnych i technicznych (np. po komplecie na ławkę)

METODY PRACY:

- praca pod kierunkiem nauczyciela z przygotowanymi planszami, rozmowa nauczająca ukierunkowana, dyskusja, krótka informacja wspomagana materiałem ilustracyjnym, zespołowa analiza i ocena

FORMY PRACY:

- praca zbiorowa (z całą grupą), indywidualna

PRZEBIEG LEKCJI

Rekapitulacja wtórna

1. Przypominamy, jakie cele stawiali artyści konstruktywizmu rosyjskiego i holenderscy neoplastycy. Podajemy najważniejsze nazwiska i tytuły dzieł. Jak jest zbudowane dzieło konstruktywizmu i neoplastycyzmu?

Wprowadzenie do nowego tematu

1. Przypominamy, jaki charakter miała architektura końca XIX w. (Powstawały budowle o zabarwieniu eklektycznym, a także pierwsze architektoniczne owoce rewolucji przemysłowej. Wspominamy wieżę Eiffla i opisujemy jej konstrukcję. Zahaczamy o epokę secesji i budowle powstałe na przełomie wieków. Konstruujemy definicję pojęcia: architektura konstruktywistyczna, funkcjonalna, awangardowa).

Realizacja nowego tematu

1. Mamy już opanowane podstawowe wiadomości dotyczące architektury końca XIX w. i przełomu wieków. Teraz, na podstawie przygotowanych plansz zapoznamy się z najwybitniejszymi zabytkami 1 poł. XX w. i wspólnie ustalimy, jaki charakter nosi budownictwo nowej epoki.

Uczniowie powinni wyjąć brudnopisy i dokonywać samodzielnych, krótkich notatek (hasłowych) w trakcie wspólnej dyskusji.

Rozdajemy uczniom plansze z przedstawionymi 14 budowlami (np. 1 zestaw na ławkę).

Przyjrzyjmy się krótko planszom: czy zaprezentowanym budowlom można przypisać wspólny mianownik? Czy coś je łączy? A może się różnią?
(Elementy łączące to przede wszystkim geometryzacja form, kubiczność brył, akcenty poziome, np. w postaci pasów okien, duże przeszklone powierzchnie.
Elementy różniące: niektóre budowle mają bardziej fantazyjne kształty, są mniej kubiczne od pozostałych)

1. Omawiamy kolejno, ale w sposób ogólny zaprezentowane reprodukcje, przeprowadzamy krótką dyskusję:

nr 1
F. L. Wright, Warren Hickox House w Kankakee, Illinois, 1900 r.:
Z jakimi terenami kojarzy się budowla? Jakie formy w niej przeważają? Czy zastosowano tutaj zdobnictwo? Czy pasuje do budownictwa końca XIX w.? Jaki ma rzut?
(Budowla pasuje do terenów zielonych, a nie do miejskiego zgiełku – stąd nazwa domu: „preriowy”. Nie posiada ozdób typowych dla eklektyzmu, nie pasuje też do epoki rewolucji przemysłowej. Jej forma jest „czysta”, konstrukcja czytelna, a ozdobą są plastycznie eksponowane proste dachy. Rzut jest rozczłonkowany: L, T, X.)

nr 2
A. Gaudi, Casa Batllo w Barcelonie, 1902-07
Czy te dwie budowle może coś łączyć? (Tak, łączy je tzw. organiczność, lecz inaczej rozumiana.)

nr 3
W. Tatlin, projekt pomnika III Międzynarodówki, 1919:
Dlaczego dzieło znalazło się w naszym zestawie? Co wnosi do sztuki XX wieku?

nr 4
W. Gropius i A. Meyer, Hala warsztatów fabryki „Fogus” w Afeld an der Leine w Niemczech, 1910-14
Czy w przypadku prezentowanego obiektu widać jakiś związek z poprzednim? (Tak, uwidoczniona jest konstrukcja dzieła, siatka poszczególnych kondygnacji.)

nr 5
G. Rietvield, Willa w Utrechcie, 1924
Czy zaprezentowane dzieło typowe dla neoplastycyzmu pasuje swoim charakterem do konstruktywizmu niemieckiej fabryki?

nr 6
F. L. Wright, Dom Charlesa Ennisa w Los Angeles, 1924
Czy zauważacie cechę odróżniającą budynek od pozostałych? (Do form czysto kubicznych dodano ornament ze sztuki Majów i Azteków, co świadczy, że artysta-konstruktywista interesuje się przeszłością, sztuką dawną, lokalną.)

nr 7
W. Gropius, Bauhaus, 1925-26
Dlaczego budynek znalazł się w zestawie obiektów?

nr 8
Le Corbusier, willa Savoye w Poissy, 1929-31
Jakie są wasze pierwsze odczucia rodzące się podczas oglądania dzieła? Czy odpowiada swoim charakterem budowlom już omówionym? (Linie są bardziej płynne. Nauczyciel przekazuje informacje dotyczące tzw. 5 tez Le Corbusiera).

nr 9
F. L. Wright, Dom Nad Wodospadem, Bear Run, Pensylwania, 1935-39
Czy zabytek pasuje swoją formą do któregoś z poprzednich? Jakie cechy reprezentuje?
(Ma formy kubiczne, ale jest organicznie zespolony z otaczającą zielenią. Pasuje do domu w Kankakee.)

nr 10
F.L.Wright, zakłady Johnson Wax w Madison, Wisconsin, 1935-39
Porównajcie budowlę do wcześniej prezentowanych. (Ma charakter kubiczny, jednak posiada zaokrąglone naroża – dzięki temu odcina się od otoczenia, jakby izoluje od miejskiego zgiełku.)

nr 11
L.M.van der Rohe, dom Edith Farnsworth w Plano, Illinois, 1946-51
Porównajcie obiekt z Willą Nad Wodospadem. (Oba zabytki są ściśle powiązane z przyrodą, ale charakteryzuje je konstruktywizm.)

nr 12
Le Corbusier, blok mieszkalny w Marsylii, 1947-52
Czy zauważacie tutaj tzw. 5 tez le Corbusiera? Wymieńcie.

nr 13
L. M. van der Rohe, apartamenty w Chicago, 1948-51
Porównajcie obiekty.

nr 14
Le Corbusier, kaplica pielgrzymkowa Nôtre Dame du Haut w Ronchamp, 1950-55
Zabytek jest podsumowaniem naszych rozważań. Czym się charakteryzuje? (Jest najbardziej „rzeźbiarski” spośród pozostałych w kwestii ukształtowania bryły i nowatorski. Wprowadza nas tym samym do sztuki 2 poł. XX wieku i zapowiada jej odmienność)

Rekapitulacja pierwotna

Jaki charakter nosi architektura 1 poł. XX w. Jakie cechy przeważają?
- przewaga brył kubicznych;
- zastosowanie konstrukcji szkieletowej, która zastępuje dźwigającą rolę ścian;
- swobodne plany;
- rezygnacja z fasad i dekoracji;
- zerwanie z naśladownictwem dawnych stylów;
- dostosowanie architektury do ludzkiej skali;
- elementy prefabrykowane;

po wojnie:
- tęsknota za większą oryginalnością – linia krzywa, asymetria, otwarte i luźne bryły

Praca domowa
Na podstawie uzyskanych informacji zbuduj notatkę lekcyjną

Ocena uczniów
Wspólnie ustalamy, kto otrzymuje ocenę za aktywność i trafność spostrzeżeń, określamy jej wysokość.