Program edukacji zdrowotnej "Dzieci nie jedzą śmieci" przeznaczony dla uczniów I etapu edukacyjnego szkoły podstawowej

„ Dzieci nie jedzą śmieci”

przeznaczony dla uczniów I etapu edukacyjnego szkoły podstawowej

Opracowała:
mgr Małgorzata Chojnacka

Spis treści:

1. Wstęp........................................2
2. Cele: główny i szczegółowe........................................3
3. Metody i formy pracy........................................4
4. Treści programowe........................................
5. Procedura osiągania zamierzonych celów........................................
6. Ewaluacja........................................
7. Bibliografa........................................

Wstęp

Dietetycy ostrzegają, że już co czwarte polskie dziecko ma nadwagę albo otyłość, co prowadzi do skrócenia życia i toruje drogę do rozwoju cukrzycy, miażdżycy, chorób serca, raka, chorób stawów, depresji i wielu innych schorzeń. Dlatego polska szkoła powinna kształtować zdrowe wzorce żywieniowe.
1 września 2015 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach. Nowe przepisy pomagają szkołom w kształtowaniu właściwych nawyków żywieniowych u dzieci i młodzieży. Trzeba pokazać dzieciom i ich rodzicom, jak należy się odżywiać, aby być zdrowym przez całe życie. Należy tę profilaktykę rozpocząć jak najwcześniej, ponieważ dorosłym trudno jest zmienić nawyki żywieniowe, utrwalane przez lata w dzieciństwie i młodości.
Dostrzegając wpływ wczesnego dzieciństwa na późniejsze życie człowieka, należy brać pod uwagę fakt, że rozwój dziecka dokonuje się nie tylko na podstawie zadatków wrodzonych, ale dzięki jego własnej aktywności i różnorodnym oddziaływaniom środowiska społeczno – kulturowego, a także stanowi odzwierciedlenie celowych działań wychowawczych. Uwzględnienie w rozwoju dziecka specyfiki okresu wczesnoszkolnego pozwala na właściwe i wszechstronne przygotowanie go do dorosłego życia. Edukacja zdrowotna w wieku wczesnoszkolnym powinna być łącznikiem między wiedzą
i doświadczeniem dziecka wyniesionym z domu rodzinnego, a tym, co powinno znać i umieć oraz rozumieć, kiedy wkroczy w dorosłe życie, w którym jego zdrowie stanowić będzie określoną wartość i kapitał na przyszłość. W kształtowaniu u dzieci postaw sprzyjających zdrowiu ważną rolę odgrywa nie tylko nauczyciel, który występuje jako wzorzec zachowań, ale również środowisko szkolne wspierające działania prozdrowotne oraz specjaliści zajmujący się „zdrowiem” zapraszani do szkół. Duże znaczenie odgrywa też rodzina dziecka. Bardzo ważne jest, by to czego dziecko nauczyło się w szkole było wspierane przez jego rodzinę. Wspólne oddziaływania prozdrowotne domu rodzinnego i szkoły będą sprzyjać utrwalaniu właściwej postawy prozdrowotnej u dzieci. Dzieciństwo to okres w życiu człowieka, w którym kształtują się jego postawy determinujące aktualne i przyszłe zachowania dotyczące zdrowia. Utrwalone wówczas przyzwyczajenia i nawyki decydują
o jego późniejszym stylu życia.

Cele programu
Cel główny: kształtowanie właściwych nawyków żywieniowych u dzieci.
Cele szczegółowe:
• poznanie podstawowych zasad racjonalnego i zdrowego odżywiania,
• poprawa, kształtowanie i zmiana nawyków żywieniowych poprzez zwiększanie udziału zdrowych produktów w codziennej diecie uczniów,
• kształtowanie świadomości zabierania drugiego śniadania do szkoły,
• poznanie znaczenia picia wody na rzecz słodzonych napojów,
• kształtowanie wiedzy na temat szkodliwości tzw. śmieciowego jedzenia (np. chipsów, frytek, pizzy czy batoników) oraz zachęcenie uczniów i ich rodziców do zmian nawyków żywieniowych,
• umiejętność skomponowania zdrowego posiłku - drugiego śniadania,
• stosowanie zasad i nawyków związanych z kulturalnym jedzeniem i zachowaniem się przy stole,
• umiejętność wybrania zdrowych potraw – układanie jadłospisu.
Przewidywane efekty:
• rozumienie znaczenia i sensu kształtowania u dzieci i rodziców dobrych nawyków żywieniowych,
• odczuwanie potrzeby zdrowego odżywiania,
• zmiana nawyków żywieniowych,
• przewidywanie skutków niewłaściwej diety,
• poczucie odpowiedzialności za swoje zdrowie,
• zintegrowanie uczniów poprzez wspólne działania.

Metody pracy z dziećmi: obserwacje, metody słowne, metody badawcze, metody aktywizujące, praktyczne działanie.
Formy pracy z dziećmi: praca z całą grupą, praca indywidualna, praca zespołowa.
Treści – propozycje zabaw i zajęć promujących zdrowe nawyki żywieniowe (załącznik).

Procedury osiągania zamierzonych celów:
Program prozdrowotny zwiera w sobie szereg zamierzeń, które sprowadzają się do kształtowania wśród dzieci właściwych nawyków żywieniowych. Realizacja programu nie wymaga nadzwyczajnych środków. Proponowane metody i formy realizacji to propozycje przede wszystkim oparte na metodzie podającej, praktycznych ćwiczeniach i obserwacji oraz aktywizujące i zachęcające do udziału w zajęciach.
Pomocne w osiągnieciu zamierzonych celów będą pogadanki, pokazy, aktywna praca dzieci , włączanie ich do praktycznego działania i stosowanie zdobytej wiedzy oraz zaangażowanie rodziców. Procedury będą realizowane w ramach edukacji środowiskowej, zdrowotnej, technicznej i plastycznej.

Ewaluacja:
Istotnym elementem w pracy pedagogicznej jest ewaluacja. Współczesne rozumienie ewaluacji to nie tylko kontrola, ocena, zbieranie danych, to przede wszystkim refleksja własna ukierunkowana na rozwój.
Kryterium oceny nie jest stan wiedzy dziecka w danym momencie, ale jego praca, włożony wysiłek, zaangażowanie i postępy. To właśnie te walory będą podlegały kontroli
i ocenie, która będzie dokonywana poprzez obserwację dziecka.
Przedmiotem ewaluacji jest:
• obserwacja i analiza zachowań uczniów:
- Czy mają drugie śniadanie?
- Co jedzą na drugie śniadanie?
- Jak spożywają posiłki?
- Co najczęściej spożywają podczas wycieczek i uroczystości klasowych?
- Jakie napoje piją?
• przeprowadzenie ankiet wśród rodziców,
• analiza stopnia realizacji zaplanowanych działań.

Po zrealizowaniu programu uczniowie powinni:
• odróżnić zdrową żywność od niewartościowego, „śmieciowego” jedzenia,
• wybierać zdrowe produkty spożywcze,
• częściej spożywać owoce i warzywa oraz pić wodę,
• spożywać w szkole drugie śniadanie.

Głównym zadaniem ewaluacji będzie uzyskanie odpowiedzi na pytania:
• czy program umożliwił osiągniecie założonych celów?
• czy powinien być kontynuowany w następnych latach?
Informacje o realizacji programu będą zbierane poprzez:
• obserwacje zachowań dzieci w różnych codziennych sytuacjach oraz na wycieczkach,
• praktyczna działalność uczniów ( tworzenie plakatów, układanie jadłospisu, przygotowanie drugiego śniadania),
• aktywny udział w zajęciach.

Bibliografia
Cendrowski Z.: Dekalog zdrowego stylu życia. Warszawa, Agencja Pro-Lider, 1993.
Krzyżewska J.: Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej. Suwałki, AU Omega, 1998.
Lipińska M.: Promocja zdrowia w nowym systemie edukacji [w:] Edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży. Kraków, WN AP, 1999.
Skulisz D.: Zdrowie w edukacji elementarnej. Wprowadzenie do konstruowania programów autorskich. Kraków, Wyd. UJ, 2001.
Woynarowska B.: Podstawy teoretyczne i strategia edukacji zdrowotnej w szkole [w:]Lider 1999, nr 1, s. 14-19.
Woynarowska B.: Zdrowie i szkoła. Warszawa, PZWL, 2000.
Woynarowska B., Sokołowska M.: Szkoła promująca zdrowie. Doświadczenia dziesięciu lat. Warszawa, KOWEZ, 2000.

Załącznik

I zajęcia realizowane na edukacji wychowania fizycznego i edukacji zdrowotnej.

Cele ogólne:
-kształtowanie nawyków spożywania owoców, warzyw i nabiału i ograniczanie spożywania słodyczy;
-pogłębianie wiadomości na temat zdrowego odżywiania;
-ocenianie zachowań służących i zagrażających zdrowiu.
Cele operacyjne – dziecko:
-potrafi z uwagą wysłuchać tekstu literackiego;
-segreguje żywność na zdrową i niezdrową;
-podejmuje próby samodzielnego tworzenia jadłospisu;
-zna wartości odżywcze niektórych produktów.
1.Wysłuchanie wiersza S. Karaszewskiego pt. ,,Dla każdego coś zdrowego” oraz omówienie jego treści zwracając szczególną uwagę na produkty zdrowe i niezdrowe.

,,Jeśli chcesz się żywić zdrowo, jadaj zawsze kolorowo!
Jedz owoce i jarzyny, to najlepsze witaminy!
Jedz razowce z grubym ziarnem, zdrowe jest pieczywo czarne!
Na kanapkę, prócz wędliny, połóż listek zieleniny!
I kapusta, i sałata, w witaminy jest bogata!
Oprócz klusek i kotleta niech się z jarzyn składa dieta!
Jedz surówki i sałatki, będziesz za to piękny, gładki!
Gotowane lub duszone zawsze zdrowsze niż smażone!
Mleko, jogurt, ser, maślanka – to jest twoja wyliczanka.
Chude mięso, drób i ryba to najlepsze białko chyba!
Sok warzywny, owocowy, kolorowy jest i zdrowy!
Kto je tłusto i obficie ten sam sobie skraca życie!
Bób, fasola, groszek, soja – to potrawa będzie twoja.
Sosy lepsze są niż tłuszcze, niech się w tłuszczu nic nie pluszcze!
Zostaw smalec, dolej olej, niech na olej będzie kolej!
Dobra także jest oliwa, bo dla zdrowia sprawiedliwa!”

2.,,Piramida żywienia” – pokaz, omówienie.
3.Zabawa dydaktyczna: ,,Jak żyć zdrowo – prawda czy fałsz”. Nauczyciel czyta hasła, jeśli dzieci się z tym zgadzają – klaszczą w ręce i mówią: ,,tak, to prawda!”; jeśli się nie zgadzają – tupią nogami mówiąc: ,,nie, to nieprawda!”.

• należy jeść dużo owoców i warzyw;
• myjemy owoce i warzywa przed jedzeniem;
• spożywamy posiłki brudnymi rękami;
• jedzenie należy spożywać w spokoju;
• brak witamin sprzyja zdrowiu;
• myjemy ręce przed jedzeniem;
• posiłki należy jeść powoli i dokładnie rozgryzać spożywane potrawy;
• -słodycze należy jeść w małych ilościach;
• warzywa i owoce nie zawierają żadnych witamin;
• nie należy jeść dużo przed snem;
• pożywienie należy połykać w całości;
• wystarczy jeden posiłek dziennie;
• owoce i warzywa to bogate źródło witamin;
• należy codziennie pić mleko i jeść nabiał;
• słodycze dbają o ładny i zdrowy wygląd naszych zębów;
• warzywa, owoce i produkty mleczne niszczą nasze zdrowie;
• hamburgery są bardzo zdrowe;
• coca – cola niszczy zęby mleczne dzieci.

4. Zabawa ruchowa: ,,Zanieś śniadanie”.
Dzieci podzielone na dwie grupy: jedna to ,,kelnerzy”, którzy trzymają ,,tace ze śniadaniem” (papierowa tacka jednorazowa z woreczkiem) i stoją obok siebie szeregiem – płotkiem. naprzeciwko każdego ,,kelnera” siedzi po turecku w odległości 2 – 3 metrów jedno – gość. Na sygnał ,,kelnerzy” idą w stronę ,,gości” i wręczają im ,,tacę ze śniadaniem”, po czym wracają na swoje miejsca i siadają. Zmiana ról.

II zajęcia realizowane na edukacji plastycznej

1. Pogadanka z intendentem – układanie jadłospisu na jeden dzień żywieniowy.
2. Układanie jadłospisu w postaci plakatów – podział dzieci na pięć grup. Każda grupa tworzy jadłospis w postaci plakatu z wykorzystaniem ilustracji (można wykorzystać do wycinania zdjęcia z czasopism oraz z gazetek sklepowych) na jeden posiłek: śniadanie, drugie śniadanie, obiad, podwieczorek, kolacja, z uwzględnieniem zdrowych i niezbędnych dla zdrowia produktów. Prezentacja prac przed grupą.
3. Podział produktów na zdrowe i niezdrowe – dzieci wkładają do koszyczków z napisami: ,,zdrowa żywność” i ,,niezdrowa żywność” produkty, które znajdują się na środku dywanu (można wykorzystać ilustracje). Wybierając produkt dziecko argumentuje, dlaczego ma się znaleźć w danym koszyczku.
4. Taniec przy muzyce z papierowymi tackami i woreczkami – w parach trzymając tacki w jednej ręce a kolegę za drugą rękę; z tackami na głowach, na zgiętym łokciu pilnując, aby tacka z woreczkiem nie spadła.

III zajęcia w ramach edukacji technicznej: „Do szkoły wychodź po śniadaniu i ze śniadaniem”

Cele edukacyjne: przygotowanie drugiego śniadania
Środki i pomoce dydaktyczne: papierowe talerzyki, plastikowe kubeczki, serwetki, fartuszki, czepki ochronne lub chustki, produkty na drugie śniadanie.

1. Wyjaśnienie dzieciom przez nauczyciela, jak ważne jest śniadanie – jest najważniejszym posiłkiem oraz drugie śniadanie, które powinny zjeść w szkole.
2. Przygotowanie wspólnego drugiego śniadania. Ustawienie ławek, w jeden duży stół – tak aby wszyscy mogli swobodnie usiąść wokół niego. Ułożenie papierowych talerzyków, plastikowych kubeczków, serwetek oraz ozdobienie stołu.
3.Umycie rąk, założenie fartuszków i czepków ochronnych.
4. Z pomocą nauczyciela i rodziców przygotowanie kanapek, przekąsek na drugie śniadanie spośród różnych produktów, które rodzice wraz z nauczycielem wcześniej przygotowali.
5. Kulturalne spożycie śniadania.
6. Uporządkowanie sali.

IV zajęcia realizowane w ramach edukacji technicznej „Dbamy o zdrowie”.

1 .Wysłuchanie baki o Królewnie.

„ Bajka o Królewnie”
Całkiem nie dawno i całkiem nie daleko mieszkała królewna z mamą i tatą.
Jeść nie chciała, humory miała, tylko słodycze i chipsy przy komputerze wcinała.
Prosiła mama i prosił tato , żeby na dwór wyszła czasem, by na skakance poskakała i żeby owoce i warzywa zjeść zechciała. Królewna tylko zmieniała sukienki, bo nie mieściła się już w spodenki.
Pewnego razu, dnia pewnego zachorowała królewna na całego.
Nie było lekarstwa, ani pomocy, by królewna nabrała znów siły i mocy.
Niespodziewanie, ogrodnik w drzwiach stanął.
Przyniósł marchew, jabłka, śliwki, ogórki, gruszki i pomidory. Umył to wszystko pod bieżącą wodą .
Zamienił wszystko w surówki, sałatki, szaszłyki, soki i kompociki.
Podał królewnie wierzcie lub nie, zabrał na rolki, oraz na basen i zdrowie samo przyszło tym czasem.
Morał jest krótki, każdy to wie, że zdrowe jedzenie oraz ruch może uczynić po prostu cud.

2. Rozmowa na temat wysłuchanej bajki : wskazanie produktów sprzyjających zdrowiu
i niekorzystnych dla zdrowia.
3. Rozpoznawanie i nazywanie przyniesionych owoców i warzyw. Rozmowa nt. co można przygotować z owoców i warzyw bez gotowania ich.
4. Zapoznanie dzieci z urządzeniem do wyciskania soków – sokowirówka. Uwrażliwienie na właściwą obsługę tego elektrycznego urządzenia, jedynie dorośli mogą go obsługiwać.
5.Przygotowanie soków przez zaproszoną mamę: owocowego, warzywnego, owocowo-warzywnego.
6. Degustacja soków. Dzielenie się wrażeniami.
7. Uporządkowanie sali.

IV zajęcia w ramach edukacji polonistycznej

Cele ogólne:
-kształtowanie nawyków zdrowego odżywiania się;
-wyrabianie świadomości wpływu owoców i warzyw na utrzymanie dobrego zdrowia;
-promocja zasad racjonalnego odżywiania się i stosowanie ich w życiu codziennym.

1. Słuchanie utworu J. Brzechwy: ,,na straganie” ilustrowanego sylwetami warzyw; omawianie treści, nazywanie występujących warzyw.
2. Zabawa: ,,Gotujemy zupę warzywną”.
Dzieci siedzą w kole, każde ma emblemat z warzywem. Gdy nauczyciel wywoła dwie nazwy warzyw, np. pietruszka i kalarepa – te dzieci zamieniają się miejscami. Na hasło: ,,Zupa warzywna!” – wszyscy zamieniają się miejscami.
3. Zabawa z tekstem rymowanki: ,,Kiszenie kapusty” – naśladowanie czynności, o których opowiada rymowanka.

,,Najpierw kapustę szatkujemy: rach, ciach, ciach, rach, ciach, ciach.
Potem przyprawy dodajemy: rach, ciach, ciach, rach, ciach, ciach.
Mocno deską przydusimy i kapustę ukisimy: rach, ciach, ciach, rach, ciach, ciach.
Jeść ją trzeba na surowo, na surowo, bo to zdrowo: mniam, mniam, mniam, mniam, mniam, mniam.
4. Zabawa: ,,garnek na zupę” (pomoce – garnek z pokrywką).
Rozpoznawanie warzyw po dotyku – na zasadzie ,,czarodziejskiego worka”.
5. Rysowanie obiema rękami symetrycznie – w powietrzu, na dywanie i na kartkach (przy użyciu dwóch ołówków) – jabłka, gruszki i marchewki.
6. Pomidorowy krąg” – podajemy sobie z rąk do rąk pomidora bardzo ostrożnie, aby nie upadł na podłogę.