Opowieść o wiązaniu nici czyli edukacja dialogowa na lekcjach języka angielskiego sposobem na twórczego ucznia

Różnice między dialogiem a monologiem są oczywiste. Jakie jednak znaczenie ma to z punktu widzenia edukacji - zwłaszcza współczesnej? Ważne jest, aby nauczyciel dochodził w swojej pracy do refleksji, czy jego sposób prowadzenia zajęć jest jeszcze dialogiem z uczniem, czy też przekazuje on wiedzę poprzez monolog. Ja, jako obiorca tego drugiego sposobu, chcę pokazać różnicę, która może wpłynąć na dalsze życie człowieka. Dlaczego tak ważne jest konstruowanie wiedzy, a nie jej transmisja?

W edukacji monologowej wiedza postrzegana jest jako stały i obiektywny zbiór wiadomości i umiejętności, które uczeń powinien (często bezrefleksyjnie) nabyć w procesie edukacji. Znam ten system z autopsji. Wiedza rzeczywista ucznia jest natomiast bardziej systemem zachowywania się różnych znaczeń, niż ich zbiorem. Jej zdobywanie powinno być procesem dynamicznym polegającym na tworzeniu systemu wzajemnie ze sobą powiązanych nici nieustannie rekonstruowanych - „wiązanych” przez ucznia.

Transmisja wiedzy - w przeciwieństwie do jej konstruowania - zakłada pewność i jednoznaczność wiedzy, jedyne poprawne wersje odpowiedzi oraz ciągły spór o racje obiektywne. W podejściu dialogowym kluczowe jest stawianie problemu, pytanie o wielość interpretacji i możliwych rozwiązań. To znacznie zwiększa kreatywność ucznia i stwarzanie mu warunki do samodzielnego dochodzenia do wiedzy. Informacje zdobyte w ten sposób zostają zachowane w pamięci długotrwałej, ponieważ nie są jedynie dostarczone do mózgu, a przetworzone przez niego.

Co zatem powinien czynić nauczyciel na lekcjach angielskiego, by uniknąć bezpośredniego przekazywania wiedzy? Najważniejszym krokiem jest ograniczenie egzekwowania treści dokładnie reprodukowanych - warto rozwijać w uczniach umiejętność samodzielnego konstruowania definicji. Taka odpowiedź jest za każdym razem dowodem na zrozumienie danego zagadnienia gramatycznego przez ucznia, a nie tylko wyrazem jego bezrefleksyjnego odtwarzania nauczonych kwestii. Warto odejść zatem od kultu jednej poprawnej odpowiedzi i pozwolić dziecku na samodzielne formułowanie objaśnień. Jako nauczyciel z siedemnastoletnim stażem miałam okazję spróbować obu podejść i zdecydowanie polecam metodę „wiązania nici”, która jest potem przydatna w życiu i pozwala nie zagubić się we współczesnej szybko zmieniającej się rzeczywistości.

Powiem więcej - warto zatem odejść od monologowej hierarchii wywyższającej nauczyciela do roli niemal medium i pozwolić uczniom uczestniczyć w przekazywaniu wiedzy. Model dialogowy zakłada oczywiście istnienie autorytetu, który ostatecznie propozycje i wyjaśnienia uczniów osądza, ale który powinien właśnie to poszukiwanie im umożliwić. Aktywność ucznia jest tym większa, im bardziej jest on zainteresowany tym, co dzieje się na naszej lekcji, tym lepiej przecież dla nas – nauczycieli, którzy tak dużo chcemy im powiedzieć o gramatyce języka angielskiego i kulturze krajów anglojęzycznych....