Charakter liryku Cypriana Kamila Norwida pt. "Moja piosnka II" - konspekt lekcji otwartej

JĘZYK POLSKI – KLASA II gimnazjum ;
NAUCZYCIEL WIODĄCY – MAŁGORZATA MIZERA
NAUCZYCIEL WSPOMAGAJĄCY – KATARZYNA SUWAŁA

Klasa liczy 21 uczniów, w tym 4 osoby niepełnosprawne.

CELE OPERACYJNE:
UCZEŃ:
· łączy treść wiersza z tytułem rozdziału;
· dostrzega analogię pomiędzy idealizacją kraju i utopią;
· słucha ze zrozumieniem recytacji wiersza;
· dokonuje analizy filologicznej utworu literackiego;
· określa charakter liryku;
· wymienia cechy modlitwy, pieśni, skargi, wyznania;
· nazywa wizję świata zarysowaną w wierszu;
· posługuje się „językiem wartości”;
· wyszukuje w tekście cytaty potwierdzające wysuniętą tezę;
· wyciąga wnioski i formułuje je;
· sporządza notatkę pod kierunkiem nauczyciela;
· uzupełnia plakat plastyczną wizją utopii zarysowanej w utworze.

CELE TERAPEUTYCZNE:
· ułatwienie zrozumienia wyrazów użytych przez poetę w wierszu – ćwiczenia słownikowe;
· pomoc w definiowaniu pojęć;
· ukierunkowanie pracy w czasie określania charakteru liryku Norwida;
· mobilizowanie do aktywnego uczestnictwa w zajęciach;
· ułatwienie prezentacji sądów i opinii poprzez ćwiczenia artykulacyjne i ortofoniczne (umiejętność wyraźnego, poprawnego sposobu wypowiadania się).

METODY PRACY:
· ćwiczenia praktyczne z elementami heurezy;
· przekład intersemiotyczny.
FORMY PRACY:
· indywidualna;
· grupowa;
· zbiorowa.

POMOCE DYDAKTYCZNE:
1. Plakaty „Tęsknota do utopii”;
2. Referat – biografia Norwida;
3. Biografia poety – kartki wklejane do zeszytów przedmiotowych;
4. Szary papier, markery;
5. Słowniczek pojęć i notatka dla uczniów niepełnosprawnych;
6. Płyta z nagraniem piosenki w wykonaniu A. Rosiewicza.

OGÓLNY PLAN PRZEBIEGU ZAJĘĆ:
1. Krótka prezentacja grupowych prac uczniów – plakaty: „Tęsknota do utopii”
2. Biografia C. K. Norwida – referat przygotowany przez uczniów.
3. Recytacja utworu „Moja piosnka II”
4. Określenie charakteru liryku.
5. Próby nazwania wizji zaprezentowanego w utworze świata – określenie przedmiotów tęsknoty i wskazywanie wartości.
6. Uzupełnienie plakatów „Tęsknota do utopii” – praca w grupach.
7. Sporządzenie notatki.
8. Zadanie pracy domowej.
9. Odtworzenie z płyty utworu A. Rosiewicza „Pytasz mnie”. Wypisywanie argumentów przydatnych w czasie pisania rozprawki.
PRZEBIEG ZAJĘĆ

DZIAŁANIA UCZNIÓW I NAUCZYCIELA WIODĄCEGO

1.Zapoznanie z tematem i celami lekcji.
2.Nawiązanie do tytułu rozdziału „Tęsknimy do utopii” (prezentacja prac plastycznych uczniów z poprzednich zajęć).
3.Prośba o prezentację biografii Cypriana Kamila Norwida [zał.nr1a].
Wklejenie krótkiej noty biograficznej do zeszytów przedmiotowych [zał. nr 2].
4.Recytacja wiersza „Moja piosnka(II)”przez ucznia.
5.Analiza filologiczna utworu – praca z tekstem (podręcznik, s.139).
6.Nadanie kierunku refleksjom uczniów – próba określenia charakteru liryku.
W jakim stopniu można uznać,
· że wiersz Norwida to:
- piosnka ? (refreniczność apostrofy zamykającej każdą z sześciu czterowersowych zwrotek: „Tęskno mi Panie...”);
- modlitwa ? (sześciokrotne „Panie...” i zaznaczenie rozstrzelonym drukiem nawiązania do treści religijnych i ewangelicznych);
- skarga ? (osiem razy powtórzone „tęskno mi”, stwierdzenie
w retorycznym pytaniu – „któż o mnie stoi?”, przeniknięta retoryczną rezygnacją zgoda na los samotnika – „I tak być musi...”;
- wyznanie ? („Moja piosnka”, „tęskno mi”, „nie wiem”(ja), „o mnie”, „przyjaźni mojej”).
Wniosek: Utwór posiada cechy pieśni, modlitwy. Ma charakter skargi
i wyznania. Każda z wymienionych kwalifikacji daje się uzasadnić.
7. Uczniowie wskazują obiekty tęsknoty, by na podstawie ich poetyckiej prezentacji (głównie wykorzystanego słownictwa) nazwać wizję zarysowanego świata, posługując się „językiem wartości”. W tym celu uzupełnią tabelkę.
8.Praca w grupach: Uzupełnianie plakatów plastyczną wizją utopii zaprezentowaną w wierszu.
9.Notatka formułowana przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela:
Wiersz wyznacza obszar utopijnych złudzeń poety. W trzech pierwszych zwrotkach podmiot liryczny wyraża przekonanie, że w dalekiej, utraconej, idealnej ojczyźnie jest szacunek dla życia, świata, Boga. Panuje harmonia między ludźmi, między człowiekiem, a naturą, między mieszkańcami „kraju tego” a Bogiem, zachowana dzięki kultywowaniu starych obyczajów i odwiecznej, ludowej tradycji.
W strofach 4-6 zaprezentowany jest kraj, w którym poeta aktualnie żyje, a w którym brakuje niewinności, spokoju, prawdy i przyjaźni,
W nostalgicznie przywołanej Polsce panuje bezwzględne dobro (IDEALIZACJA). W krajach, które przywołuje, gdzie realizuje się los samotnego, niedocenionego przez otoczenie artysty, dominuje zło (RZECZYWISTOŚĆ). Stąd marzenie o kraju, którego nie sposób zlokalizować – „nie wiem gdzie leży mieszkanie” (UTOPIA)..
10.Praca domowa:
Czy współcześni ludzie tęsknią do utopii? Rozprawka.
11.Wysłuchanie utworu „Pytasz mnie” w wykonaniu A. Rosiewicza (wypisywanie przez uczniów argumentów, potwierdzających tezę rozprawki).

DZIAŁANIA NAUCZYCIELA WSPOMAGAJĄCEGO I UCZNIÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH

1.Wyjaśnienie tematu i celów lekcji poprzez sprawdzenie, czy jest to dla nich zrozumiałe.
2.Nawiązanie do tytułu rozdziału „Tęsknimy do utopii” (prezentacja prac plastycznych uczniów z poprzednich zajęć).
3.Rozdanie karteczek z życiorysem C. K. Norwida [zał. nr 1.b] Wklejenie do zeszytu biografii poety[zał. nr 2].
4.Ciche czytanie utworu przez uczniów[podręcznik, s.139].
5.Wyjaśnienie niezrozumiałych wyrazów (przygotowanie słowniczka pojęć) [zał. nr 3].
6.Próba określenia charakteru wiersza (praca z tekstem literackim). Włączenie uczniów do pracy z klasą poprzez pytania naprowadzające:
- Czy w utworze występuje refren, czyli powtarzające się po każdej zwrotce słowa? (Wskazanie refrenu: „Tęskno mi Panie”; refren zawierają piosenki);
- Kiedy wypowiadamy słowa: „Panie” ; „Bądź pochwalony”? (W czasie modlitwy);
- Co robimy mówiąc: „tęskno mi”; „kto się o mnie martwi”? skarżymy się (rzeczownik skarga);
- Poszukajmy w tekście wyrazów, świadczących o tym, że podmiot liryczny mówi o sobie („moja”, „mi”, „o mnie”, „mojej”)
- Co robi podmiot liryczny? (Wyznaje, to co czuje, wyznaje –rzeczownik: wyznanie)
Wniosek: Utwór posiada cechy pieśni, modlitwy, skargi, wyznania.
7.Do czego tęskni osoba mówiąca w wierszu?
Uczniowie zaznaczają ołówkiem w tekście zwroty i wyrażenia, będące przedmiotem tęsknoty podmiotu lirycznego, a następnie włączają się do pracy z pozostałymi uczniami klasy, uzupełniając tabelkę. (Nauczyciel zwraca uwagę na poprawność artykulacyjną głosek).
8.Uczniowie włączają się do pracy w grupach.
9.Notatka dla uczniów [zał. nr 4] (chłopcy wklejają ją do zeszytu, dziewczynki piszą notatkę dyktowaną przez nauczyciela).
Poeta przebywa z dala od rodzinnego kraju. Wspomina ludzi, którzy szanują chleb, bocianie gniazda, pozdrawiają się serdecznie, zawsze mówią prawdę, przyjaźnią się ze sobą.
Miejsce, w którym przebywa jest zupełnie inne. Brakuje w nim spokoju,
prawdy i przyjaźni. W ojczyźnie panuje więc DOBRO, w obcych krajach – ZŁO.
Podmiot liryczny tęskni do miejsca, które zapamiętał jako SZCZĘŚLIWĄ
KRAINĘ, KRAJ IDEALNY, ale nie wie, gdzie ono jest, a tęsknotę za miejscem, którego nie ma nazywamy UTOPIĄ.
10.Praca domowa:
Do czego byś tęsknił, jeśli przebywałbyś poza granicami kraju? – wypowiedź pisemna.