Gotowi do szkoły - program zajęć korekcyjno - kompensacyjnych w przedszkolu

WSTĘP.
Wszystkie dzieci rozpoczynające naukę w szkole chcą być świetnymi uczniami i chcą sprostać wymaganiom nauczycieli i rodziców. Zgodnie z aktualną podstawą programową wychowania przedszkolnego. zadaniem nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci .
Z początkiem roku szkolnego poprzedzającego rozpoczęcie przez dziecko nauki w klasie I szkoły podstawowej należy przeprowadzić analizę gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna). Celem takiej analizy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc nauczycielowi przedszkola przy opracowaniu indywidualnego programu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka ,a także stworzeniu dziecku warunków przyjaznych i dostosowanych do jego potrzeb rozwojowych.
Badanie gotowości szkolnej dzieci nie jest egzaminem, jednak jest to rodzaj sprawdzianu sposobu rozumowania i oceny poziomu rozwoju tych umiejętności, które warunkują opanowanie umiejętności szkolnych.
M. Bogdanowicz, zgodnie z definicją S. Szumana, stwierdza, że gotowość szkolna obejmuje wszystkie sfery rozwoju dziecka w tym rozwój fizyczny, poznawczy, emocjonalny, społeczny i motoryczny. Brak dostatecznego przygotowania dziecka w zakresie wyżej wymienionych sfer, zagrażający możliwości osiągnięcia sukcesu w nauce w ostatnich latach określa się brakiem gotowości szkolnej.
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne organizowane systematycznie w przedszkolu, zgodnie z Rozporządzeniem MEN w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach
oświatowych , we współpracy z rodzicami mogą zmniejszyć lub zniwelować zaburzenia rozwojowe, wyrównać i ułatwić dzieciom szkolny start .

I ZAŁOŻENIA PROGRAMU
Pracując w roku szk.2016/17 jako nauczyciel w grupie dzieci 6-letnich realizujących roczne przygotowanie przedszkolne i dokonując wstępnej obserwacji pedagogicznej moich wychowanków, dostrzegłam dzieci zagrożone w przyszłości niepowodzeniami szkolnymi. Mając kwalifikacje do prowadzania zajęć korekcyjno- kompensacyjnych ( ukończone studia podyplomowe z zakresu diagnozy i terapii pedagogicznej), postanowiłam zorganizować zajęcia, nastawione na usprawnianie zaburzonych funkcji i wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach niezbędnych do osiągnięcia przez dzieci gotowości szkolnej przy wsparciu funkcji rozwiniętych prawidłowo. Celem w. w zajęć byłoby również pobudzanie ogólnego rozwoju dzieci(stymulacja), a także praca nad ich emocjami, moty-wacją, odzyskaniem (lub podtrzymaniem) wiary we własne siły i moż1iwości . Po konsultacji z dyrektorem przedszkola postanowiłam prowadzić proponowane zajęcia w przedszkolu w formie wolontariatu.
Do zajęć zakwalifikowałam 4 dzieci : 2 chłopców i 2 dziewczynki. Zanim przygotowałam program oceniłam, jakie są mocne, a jakie słabe strony każdego dziecka. Jako nauczyciel w grupie do której uczęszczają dzieci dokonałam wstępnej oceny gotowości szkolnej dzieci. Do diagnozy został wykorzystany arkusz wydawnictwa MAC „Ocena gotowości szkolnej dziecka” będący suplementem do programu edukacji przedszkolnej „Nasze Przedszkole.” .
Zajęcia będą odbywały się dwa razy w tygodniu, jednostka terapeutyczna trwa 30 minut. Ćwiczenia stosowane podczas zajęć dostosowane będą do możliwości i potrzeb dziecka oraz rodzaju trudności. Zajęcia dokumentowane zostaną zapisem w dzienniku zajęć. Forma pracy: grupowa, liczba uczestników 4 osoby.
Dzieci zakwalifikowane do zajęć (Imiona i nazwiska dzieci):
........................................
........................................
........................................
........................................
Data rozpoczęcia zajęć: 5.10.2016
Prowadząca: ...........
Proponowane w programie ćwiczenia na pewno przyniosą oczekiwane efekty, jeśli będą prowadzone systematycznie, w atmosferze akceptacji, bez stresu, który często towarzyszy dziecku z problemami rozwojowymi podczas zajęć z całą grupą przedszkolaków. Atrakcyjność i różnorodność metod pracy, ich dostosowanie do wieku dziecka i jego możliwości, pozwoli na osiągnięcie zamierzonych celów. Stwarzanie sytuacji dydaktyczno-wychowawczych dających poczucie zadowolenia, radości z osiągnięć w pracy, zaspokoi naturalną potrzeby sukcesu dzieci.

II CELE GŁÓWNE PROGRAMU:
1. Zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie umiejętności, które są ważne w edukacji szkolnej;
2. Kształtowanie u dzieci umiejętności czytania i przygotowanie dzieci do nabywania umiejętności pisania;

III CELE SZCZEGÓŁOWE:

1.Doskonalenie motoryki obu rąk, płynności ruchów ciała i rąk.
2.Doskonalenie orientacji w zakresie osi i schematu ciała.
3.Usprawnianie orientacji w przestrzeni.
4.Rozwijanie koordynacji wzrokowo- ruchowej.
5.Rozwijanie analizy i syntezy wzrokowej.
6.Usprawnianie w sferze słuchowo-językowej.
7.Wspomaganie rozwoju w zakresie kształtowania pojęć matematycznych
8.Doskonalenie umiejętności koncentracji uwagi.

IV METODY PRACY
Proponowany program zajęć korekcyjno– kompensacyjnych opracowany został z wykorzystaniem elementów poniższych metod terapeutycznych:
a)„Metoda dobrego startu” M. Bogdanowicz ,
b)Metoda M. Frostig i D. Horne ,
c)Metoda N. C. Kepharta ,
d)Metoda ćwiczeń graficznych H. Tymichowej ,
e)Metoda „Ruchu rozwijającego” Weroniki Sherborn ,
f) Metoda „Kinezjologii edukacyjnej” P. E. Dennisona .

Oprócz w/w metod terapeutycznych w programie wykorzystano następujące metody dy-daktyczne:
- metody czynnościowe (angażujące dziecko w działaniu) tj. metoda zadań stawia-nych do wykonania, metoda ćwiczeń utrwalających,
- metody oglądowe (pokaz, wzór, przykład),
- metody słowne (rozmowa, opowiadanie, instrukcja słowna),
- metody aktywizujące (gry i zabawy dydaktyczne integrujące funkcje percepcyjno – motoryczne)

V TREŚCI PROGRAMU. SPOSOBY REALIZACJI CELÓW.
1. Doskonalenie motoryki obu rąk, płynności ruchów ciała i rąk.
1)Rozwijanie motoryki dużej:
- ćwiczenia z elementami metody „Ruchu Rozwijającego” np. maszerowanie, biega-nie z wysokim unoszeniem kolan, w siedzeniu dotykanie łokciami kolan, ćwiczenia twórcze w formie tańca,
- rytmiczne ruchy zmienne obu ramion (piłowanie drzewa w parach, wiatraki),
- ćwiczenia np. „Orły na śniegu”, odtwarzanie rytmów obiema stronami ciała,
- ruchy naprzemienne wg .Dennisona,
- ćwiczenia ruchowe np. Chód bociana, Kulawy wróbel, Drzewa na wietrze.
2)Podnoszenie sprawności obu rąk:
- ćwiczenia kończyn górnych (wg M. Bogdanowicz): wymachy w różnych kierun-kach, krążenia kończyn, ruchy na przemian,
- kreślenie w powietrzu obu rękami dużych kształtów kulistych,
- ćwiczenia dłoni: wymachy, krążenia, klaskanie, ćwiczenia pięści, układanie modeli z dłoni-ptak, kwiat, piramida itp. (wg M. Bogdanowicz),
- zabawy paluszkowe ( Idzie rak..., Powitanie paluszków itp.),
- ćwiczenia ruchliwości palców w zabawach np. „Gra na fortepianie”, „Deszcz”, „Pi-sanie na maszynie”,
- lepienie z plasteliny, gliny, masy solnej,
- zbieranie drobnych elementów,
- ćwiczenia prostych układów ruchowo- słuchowych M. Bogdanowicz obiema ręka-mi na wałeczkach,
- ćwiczenia relaksacyjne: naprzemienne zaciskanie i rozwieranie pięści, zabawy naśla-dujące pryskanie wodą, otrzepywanie rąk z wody, strzepywanie nitki z rękawa.
3)Doskonalenie sprawności ręki prawej:
a) kształtowanie prawidłowej pozycji ciała podczas rysowania,
b) zwracanie uwagi na sposób trzymania ołówka lub flamastra podczas pisania,
c) ćwiczenia usprawniające umiejętność rysowania i pisania:
- gry zręcznościowe ( bierki, pchełki, skaczące czapeczki, kręgle),
- rozmachowe ćwiczenia przy tablicy ,rysowanie koła, linii poprzecznych, pionowych, leniwa ósemka-pozwala na opanowanie płynnej zmiany kierunku, rysowanie figur geometrycznych- koło, kwadrat, romb, trójkąt,
- ćwiczenia plastyczne: zamalowywanie dużych powierzchni,
malowanie na kartce palcami, pędzlem, rysowanie kredkami, rysowanie patykiem na podkładzie z farby klejowej,
- rysowanie w różnych pozycjach ciała po śladach wg szablonów H. Tymichowej,
- rysowanie szlaczków w liniach, z zachowaniem kierunku od strony lewej do prawej, najpierw po śladach, następnie bez.
-
2.Doskonalenie orientacji w zakresie osi i schematu ciała:
- zabawy z wykorzystaniem lustra, zabawy naśladowcze np. żywe posągi ,
- stemplowanie stopami i dłońmi umaczanymi w farbie, obrysowywanie swoich dło-ni, stóp, obrysowywanie całego ciała,
- zaznaczanie prawej dłoni np. P,
- ćwiczenia na wyczuwanie własnego ciała w siedzeniu na podłodze lub leżeniu wg W. Sherborne- przywieranie do podłoża określonymi częściami ciała, ślizganie się, przyciąganie nóg w siedzeniu z rękami opartymi wzdłuż boków, dotykanie łokciami kolan,
- ilustrowanie ruchem rymowanek i wierszyków,
- łączenie kropek na tablicy, a następnie na kartce,
3. Usprawnianie orientacji przestrzennej:
- zabawy konstrukcyjne, układanie klocków zgodnie z instrukcją,
- układanie przedmiotów na stoliku stosownie do polecenia,
- rysowanie figur po dyktando,
- poruszanie się zgodnie z komendą prosto, na lewo, na prawo,
- rysowanie drogi w labiryntach,
- określanie położenia przedmiotów względem siebie,
- układanki obrazkowe,
- mozaiki wg wzoru,
- gra „Czarny Piotruś”
- szlaczki , rytmy z figur geometrycznych,
- łączenie kropek na kartce - po prawej stronie kartki łączymy kropki wg wzoru po stronie lewej, z wykorzystaniem ćwiczeń A. Bali
- zaznaczanie lewej strony kartki kolorowym marginesem, górnego lewego rogu słoneczkiem, które wskazuje drogę pisania ( od strony lewej do prawej).
4.Rozwijanie koordynacji wzrokowo- ruchowej.
a) Podnoszenie ogólnej sprawności i koordynacji ciała:
- ćwiczenia w marszu i biegu,
- ćwiczenia na równoważni,
- zabawy skoczne np. Pajacyk,
- zabawy ze skakankami,
- ćwiczenia zręcznościowe: toczenie piłek, rzucanie i chwytanie woreczków, kółek sersa, przenoszenie piramidek ułożonych z klocków,
- tańce,
- gra „W klasy”.
b) Czynności samoobsługowe (sznurowanie butów, zapinanie guzików).
c) Usprawnianie manipulacji przedmiotami (koraliki do nawlekania, sortowania zgodnie z instrukcją, układanie kompozycji wg wzoru).
d) Ćwiczenia graficzne wg programu Frostig, Horne: rysowanie w ograniczonym polu, kolorowanie, rysowanie bez ograniczenia pola.
e) Usprawnianie celowych i precyzyjnych ruchów rąk oraz ich współdziałanie:
- zabawy plastyczne- wydzieranki, wyklejanki, ulepianki z mas plastycznych,
- wycinanie papieru: cięcie frędzli, ścinanie brzegów, wycinanie obrazków z gazet, wycinanie po liniach prostych, krzywych, zaokrąglonych,
- zabawy konstrukcyjne.
f) Ćwiczenie dokładnej kontroli nad ruchami graficznymi: kreślenie linii pionowych, poziomych, kół zgodnie z obowiązującym kierunkiem (ćw. wg Metody Dobrego Startu M. Bogdanowicz).
g) Rysowanie po śladach, kalkowanie szablonów H. Tymichowej.
h) Kreślenie kształtów litero podobnych w liniach najpierw o szerokości 2,5cm następ-nie na stronach zeszytu w linie.
5.Rozwijanie analizy i syntezy wzrokowej:
- gry w loteryjki obrazkowe, domino obrazkowe,
- wyszukiwanie różnic i podobieństw w obrazkach,
- układanie obrazków po uprzednim rozcięciu: na wzorze, wg wzoru, bez wzoru,
- odtwarzanie geometrycznych układów na podstawie wzoru ( z wyciętych figur, patyczków),
- układanie i opowiadanie historyjek obrazkowych,
- wyszukiwanie, naśladowanie, kontynuowanie, uzupełnianie sekwencji z wykorzystaniem ćwiczeń A. Bali,
- ćwiczenia na materiale litero podobnym: segregowanie liter, wyszukiwanie podanej litery wśród innych, szukanie takich samych sylab i wyrazów.
6.Usprawnianie w sferze słuchowo-językowej.
1) Kształtowanie wrażliwości słuchowej;
- naśladowanie , rozpoznawanie odgłosów otoczenia i odgłosów przyrody ;
- odtwarzanie przez dziecko rytmu (klaskanie, wystukiwanie);
- dobieranie w pary wyrazów tworzących rymy;
- Poruszam się według poleceń - poruszanie się po sali według polecenia nauczyciela.
- Raz, dwa, trzy Baba Jaga patrzy - reagowanie ruchem (zatrzymanie) na usłyszane hasło.
- Zabawa rytmiczna przy danej piosence
- Ćwiczenia pamięci słuchowej: Co grało? - określanie kolejności wysłuchanych brzmień instrumentów, nauka na pamięć wyliczanek, zapamiętanie ilości wyrazów w zdaniu, sylab w wyrazach
2) Ćwiczenia słuchu fonetycznego i fonemowego;
- Tyle kroków - ile słów - określanie liczby słów w zdaniach, robienie odpowiedniej licz-by kroków.
- Dokończ słowo - kończenie słów, których pierwszą sylabę podał nauczyciel.
- Imię na podaną sylabę - podawanie imion rozpoczynających się podaną sylabą.
- Wyklaskiwanie prostego rytmu wystukiwanego na bębenku przez nauczyciela.
- Tworzenie szeregów rytmicznych, np. obrazków, według podawanych przez nauczycie-la ich nazw, np.: lalka, auto, lalka, auto itd..
- Wyklaskiwanie rytmu poznanych piosenek.
- Uzupełnianie zdań brakującym słowem na podstawie obrazka, np. Adam je...(banana).
- Dzielenie prostych słów, znanych dziecku na sylaby (za nauczycielem).
- Samodzielne dzielenie prostych słów na sylaby.
- Synteza słów z sylab.
- Dzielenie słów na sylaby z jednoczesnym układaniem klocków (jedna sylaba - jeden klocek).
- Podawanie nazw przedmiotów, których nazwy rozpoczynają się daną sylabą.
- Podawanie nazw przedmiotów, które kończą się daną sylabą.
- Syntezowanie słów podzielonych na głoski ze wskazywaniem obrazka
- Co okręt wiezie? - podawanie słów rozpoczynających się określoną głoską.
- Analiza głoskowa słów o prostej budowie fonetycznej
3)Rozwijanie zainteresowania procesem czytania
- Utrwalanie liter drukowanych wielkich i małych
- Dokonywanie syntezy i analizy wzrokowo- słuchowej prostych wyrazów
- Układanie wyrazów z liter , krótkich zdań z wyrazów.

7.Wspomaganie rozwoju w zakresie kształtowania pojęć matematycznych.
1) Posługiwanie się liczebnikami głównymi i porządkowymi.
2) Kojarzenie liczby z cyfrą.
3) Doskonalenie rozpoznawania i nazywania figur geometrycznych.
4) Porównywanie liczebności zbiorów.
5) Grupowanie obiektów wg. określonych kryteriów.
6) Porównywanie obiektów i określanie ich długości, ciężaru.
7) Kształtowanie umiejętności w zakresie dodawania i odejmowania na konkretach.
8) Dostrzeganie rytmu i stałego następstwa pór roku, dni tygodnia, miesięcy.
9) Rozwijanie procesów myślowych: wnioskowania, uogólniania, klasyfikowania
( rozwiązywanie zagadek, układanie zagadek, historyjek obrazkowych, klasyfikowanie przedmiotów, figur geometrycznych, wykorzystanie klocków logicznego myślenia).

8. Doskonalenie umiejętności koncentracji uwagi:
1) stosowanie ćwiczeń wyciszających i relaksacyjnych;
2) wysłuchiwanie opowiadań i bajek;
3) zabawy ruchowe wymagające szybkiej rekcji na sygnał.

VI. FORMA PRACY
1.Zajęcia w grupie do 5 dzieci.
2.Praca grupowa oraz indywidualna.
3.Przebieg zajęć zgodny ze schematem:
1) Nawiązanie kontaktu emocjonalnego z dzieckiem
2) Sprawdzenie stopnia opanowania materiału powtórka tego, co już dziecko utrwaliło
3) Wprowadzenie nowego materiału
4) Elementy relaksacji, odprężenia
5) Ćwiczenia usprawniające i utrwalające nowe umiejętności
6) Zabawa pożegnalna dająca poczucie zadowolenia, spełnienia.

VII WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI:
1. Spotkania i wspólne omawianie postępów dziecka;
2. Przekazywanie kart pracy, materiałów dydaktycznych;
3. Kierowanie do specjalistów, jeżeli zachodzi taka potrzeba;
4. Wdrażanie opiekunów do systematycznej pracy z dzieckiem.

VIII EWALUACJA PROGRAMU
Ewaluacja programu nastąpi poprzez następujące działania.
1) Obserwację dziecka na zajęciach
2) Analizę zebranych prac plastycznych oraz kart pracy.
3) Badanie gotowości szkolnej dziecka przy pomocy arkusza „Ocena gotowości szkolnej dziecka” MAC, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zadania dotyczące:
- motoryki dużej i małej (w szczególności czy chętniej podejmuje próby związane z rysowaniem i pisaniem oraz wykonywaniem prac plastycznych, czy został utrwalony nawyk prawidłowego ułożenia ręki oraz sposób trzymania ołówka),
- umiejętności związane z odwzorowywaniem kształtów, szlaczków, figur geometrycznych, posługiwania się pojęciami związanymi ze schematem własnego ciała oraz orientacją w przestrzeni ( w szczególności czy została w pełni wykształcona prawidłowa orientacja lewej i prawej strony ciała, a także nawyki ruchowe związane z pisaniem, takie jak: kreślenie linii pionowych z góry na dół, poziomych od lewej do prawej, okręgów w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara)
- spostrzegania wzrokowego, umiejętności układania obrazków z części, rozumienia związków przyczynowo- skutkowych w historyjkach obrazkowych, spostrzegania elementów na obrazku, naśladowania układów ruchowych,
- umiejętności matematycznych (liczenie , dodawanie i odejmowanie w zakresie 10 na konkretach , znajomość cyfr od 0 do 9 i tworzenie z nich liczb od 0 do 10 , zna-jomość kolejności pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku)
- umiejętności czytania (dokonywania analizy wzrokowo- słuchowej wyrazów, ukła-dania wyrazów z liter, zdań z wyrazów),
- umiejętności koncentracji uwagi w trakcie wykonywania zadania.
4) Rozmowy z rodzicami. Badanie ankietowe dla rodziców dzieci uczestniczących w zajęciach.

BIBLIOGRAFIA:

1.Bala A., Dysleksja. Ćwiczenia funkcji poznawczych dla dzieci zagrożonych dysleksją w wieku 5-6 lat, Wydawnictwo ARSON, Kraków
2.Bala A., Stymulacja prawej i lewej półkuli mózgu. Planowanie ruchu ręki. Wydawnictwo ARSON, Kraków
3.Bala A., Stymulacja prawej i lewej półkuli mózgu. Sekwencje, Wydawnictwo AR-SON, Kraków
4.Bogdanowicz M., Ćwiczenia grafomotoryczne przygotowujące do nauki pisania według Hany Tymichowej. Wydawnictwo Fokus, Gdańsk 1997
5.Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnyska M., Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, WSiP, Warszawa 1992
6.Bogdanowicz M., Metoda Dobrego Startu, WSiP, Warszawa 1985,
7.Bogdanowicz M., Ryzyko specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu: dysleksji, dysortografii i dysgrafii, Harmonia, Gdańsk, 2011
8. Frostig M., Horne D., Wzory i obrazki. Program Rozwijajacy percepcję wzrokową, Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Warszawa 2012,
9.Gruszczyk – Kolczyńska E., Dzieci ze specyficznymi trudnościami
w uczeniu się matematyki WSiP, Warszawa 1997
10. Kephart N. C., Dziecko opóźnione w nauce szkolnej, PWN, Warszawa 1970,
11.Kwaśniewska M., Żaba – Żabińska W. „Nasze przedszkole. Program edukacji przedszkolnej wspomagający rozwój aktywności dzieci”. GRUPA MAC S.A.2016
12.Mańkowska I., Kreowanie rozwoju dziecka. Kinezjologia edukacyjna i inne nowo-czesne metody terapeutyczne w praktyce, OPERON, Gdynia 2005
13.Micorek M., Materiały pomocnicze do zajęć korekcyjno- kompensacyjnych z dziećmi sześcioletnimi i siedmioletnimi, WOM, Bielsko- Biała 1985
14.Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 30 IV 2013 w sprawie zasad udzie-lania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oświatowych (Dz. U. z 2013, poz. 532)
15.Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 czerwca 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, Dz. U. z 23.06.2016 poz. 895
16.Szłapa K., Tomasik I., Wrzesiński S., Historyjki słuchowe i dźwięki, Wydawnictwo HARMONIA
17.Terapia pedagogiczna. Scenariusze zajęć, red. V. Florkiewicz, Wyższa Szkoła Humanistyczno- Ekonomiczna w Łodzi. Łódź 2007