Ćwiczenia śródlekcyjne - ważnym elementem profilaktyki wad postawy

Ruch jest przejawem życia. Aktywność fizyczna jest bardzo ważna dla dzieci, które znajdują się w fazie intensywnego rozwoju. Harmonijny rozwój młodego organizmu i jego zdrowie w dużej mierze zależy od prawidłowej postawy ciała.
Naszym zadaniem jest stworzenie pewnych warunków na lekcjach, które pozwolą zrelaksować uczniów, odprężyć nerwowo i psychicznie, ożywić układ wegetatywny oraz zmysłowy (oczy i uszy), pobudzić układ oddechowy i krążenia, a przede wszystkim skorygować postawę ciała. Cel ten można osiągnąć poprzez ćwiczenia śródlekcyjne, które są krótkim zestawem ćwiczeń trwającym od 2 do 4 minut. Ćwiczenia te powinny być stosowane na każdej lekcji i stanowić integralną część procesu nauczania i wychowania, mobilizować uczniów do pracy, by podnieść efekty lekcji. Sygnałem do rozpoczęcia ćwiczeń są zaobserwowane przez nauczyciela objawy zmęczenia i znużenia uczniów: spadek percepcji, gwar, oznaki niepokoju lub apatii. Odbywają się one w sali lekcyjnej i przy otwartych oknach. Należy stosować takie ustawienia, szyki i pozycje, by zapewnić ćwiczącym bezpieczeństwo i swobodę ruchu.

W klasach I – III ćwiczenia powinny być w formie zabawowo – zadaniowej, a w klasach IV – VI mogą być w formie ścisłej. Z uwagi na to, iż muzyka jest elementem ważnym, atrakcyjnym, wzbogacającym ćwiczenia, odprężającym psychicznie, wszelkie próby jej wprowadzenia zasługują na jak największe poparcie.

Ćwiczenia śródlekcyjne mają więc na celu:

• Przeciwdziałanie skutkom zmęczenia nagromadzonego w czasie pracy ucznia w szkole,

• Ożywienie funkcji wegetatywnych, zwłaszcza pobudzenie czynności płuc i serca,

• Korekcję postawy przez wszechstronne zaangażowanie układu kostno-stawowego i mięśniowego,

• Odciążenie analizatora wzrokowego i słuchowego,

• Kształtowanie nawyku stosowania aktywnego wypoczynku w trakcie pracy.

Ćwiczenia śródlekcyjne powinno się prowadzić według określonego toku:


* ćwiczenia mięśni szyi – wolne lub szybkie skłony, skręty i krążenia głowy.
Celem ich jest prawidłowe ustawienie głowy i kształtowanie naturalnych krzywizn kręgosłupa.

* ćwiczenia ramion – angażują przede wszystkim mięśnie obręczy barkowej, ramion, przedramion i dłoni. Są to skurcze, wymachy, przemachy, rzuty, wyprosty i krążenia jednorącz i oburącz, wykonywane w różnych kierunkach i tempie.

* ćwiczenia tułowia – pobudzają układ krążenia i oddychania, korygują postawę, zwiększają gibkość, elastyczność kręgosłupa. Są to skłony w przód, w tył, boczne, skręty, skrętoskłony i krążenia.

* ćwiczenia nóg – mają na celu rozruszanie stawów kończyn dolnych.
Są to : chody, biegi, podskoki jednonóż i obunóż wykonywane w miejscu i w różnych kierunkach po klasie, zeskoki,przechodzenia pod i nad przeszkodą, kroki taneczne, a także ćwiczenia przeciw płaskiej stopie.

* ćwiczenia oddechowe – celem ich jest zwiększenie pojemności życiowej i wentylacji płuc. Należy rozpocząć je od prawidłowego oddechu (wdech nosem, wydech ustami). Śpiew może być uatrakcyjnieniem ćwiczeń oddechowych.

Taka kolejność ćwiczeń pozwala na przećwiczenie poszczególnych grup mięśniowych i stawów, szczególnie tych elementów narządów ruchu, które na skutek monotonnej i często niewłaściwej pozycji ucznia podczas pracy szkolnej są narażone na różnego rodzaju deformacje (przykurcze, osłabienia, nadmierne rozciągnięcia itp.), co jest przyczyną powstawania i utrwalania się nieprawidłowej postawy ciała.

Przykłady ćwiczeń śródlekcyjnych

Klasy I-III

1 zestaw

"GIMNASTYKA”- dzieci maszerują w kole, mówią wiersz i ćwiczą zgodnie ze słowami:

"Gimnastyka to podstawa,
sport dla zdrowia ważna sprawa,
ręce w górę, w przód i w bok,
skłon do przodu, przysiad, skok” {wyskok w górę}.

2 zestaw

"IDĄ DZIECI...."

"Idą dzieci polną drogą,
po kamyczkach iść nie mogą (idą na palcach),
po kamyczkach hop, hop, hop (skaczą),
do dołeczka skok (skok do przysiadu kucznego).
Kto się znuży ten odpocznie po podróży,
nogi w ruch (biegną podnosząc wysoko kolana),
kto zwycięży? Zuch! (wyskok w górę)”

3 zestaw

Ręce do góry, nóżki prościutkie,
tak ładnie ćwiczą dzieci malutkie.
Teraz na ramię w dół opuszczamy
i kilka razy tak powtarzamy.

Teraz się każdy robi malutki,
to proszę państwa są krasnoludki.
Następnie na jednej nodze stajemy,
bo jak bociany chodzić umiemy.

W górę, wysoko piłeczki skaczą,
takie piłeczki – chyba coś znaczą?
Powoli powietrze noskiem wdychamy
i delikatnie ustami wypuszczamy.

4 zestaw

„Gimnastyka” Andrzej Majewski

Gdy chcesz być silny, nie chcesz chorować,
Musisz się często gimnastykować.
Wstawaj więc wcześnie, otwieraj okno,
Nawet gdy drzewa na dworze mokną.
Stań w pół rozkroku, zacznij od skłonów –
W przód, w tył, na boki. Trzy razy ponów.
Wymachy ramion wzmacniają ręce,
Tym są sprawniejsze, im ćwiczysz więcej.
Teraz przysiady, potem podskoki,
Hop, hop jak zając – w przód, w tył, na boki.
Bardzo są ważne tułowia skręty,
Podśpiewuj sobie coś dla zachęty.
A jeśli będziesz w ćwiczeniach pilny,
Jak małpa zwinny, jak tygrys silny,
Zostaniesz mistrzem, więc ćwicz wytrwale.

Klasy IV – VI

1 zestaw

• Stanie w rozkroku z zeszytem na głowie – skłon głowy w przód i chwyt zeszytu przed sobą.

• W postawie zasadniczej – ramiona w bok – przekładanie zeszytu z ręki do ręki nad głową (ręce wyprostowane w stawach łokciowych).

• W lekkim rozkroku, skręt tułowia w prawo – położenie za sobą zeszytu prawą ręką, skręt w lewo – zabranie zeszytu lewą ręką.

• W postawie zasadniczej: zeszyt leży na głowie – powolny przysiad i powrót do postawy.

• Ćwiczenia oddechowe: głęboki wdech nosem, wydychając powietrze próba przewrócenia kartek w zeszycie.

2 zestaw

• W postawie zasadniczej: rysowanie głową litery, np.: I, O Z W.

• Siedząc w ławce dotknąć prawą ręką lewej łopatki, lewą ręką prawej łopatki.

• W lekkim rozkroku – ramiona w bok – skłony tułowia w lewą i prawą stronę.

• W postawie zasadniczej: wspięcie na palce – rytmiczne podskoki w miejscu.

• Ćwiczenia oddechowe: wspięcie na palcach z jednoczesnym wznosem ramion bokiem w gorę i wdechem przez nos, powrót do postawy z wydechem przez usta.

3 zestaw

• „Wypychanie sufitu”. Wyciąganie głowy w górę, następnie rozluźnianie mięśni szyi.
• „Malowanie ścian i sufitu”. Naśladowanie malowania.
• „Sufit – podłoga”. Na pierwsze hasło dzieci prostują ramiona w górę w skos, na drugie wykonują przysiad podparty.
• „Froterowanie podłogi”. Wysunięcie nogi w przód na palce i podskokiem zmiana nogi.
• „A...psik”. Ćwiczenia oddechowe. Głęboki wdech i wydech w formie kichnięcia z zasłonięciem ust dłońmi.

4 zestaw

• „Koń kiwa głową”. Skłony głowy w przód z lekkim przyciąganiem brody i w tył z wydłużeniem szyi.
• „Łapanie much”. Prawa ręka w skos „łapie muchę”, ten sam ruch wykonuje lewa ręka. Podskok i klaśnięcie nad głową
– mucha złapana, opuszczenie ramion bokiem w dół.
• „Koci grzbiet”. Przysiad podparty – prostowanie kolan z wysokim unoszeniem bioder w górę i powrót do przysiadu podpartego.
• „Konik grzebie nóżką”. Postawa – dwukrotny akcent o podłogę palcami lewej nogi w wykroku i powrót do postawy. To samo prawą nogą.
• Ćwiczenia oddechowe. Postawa zasadnicza – wspięcie na palce
(wdech), opust pięt (wydech).

Powyższe ćwiczenia to tylko nieliczne przykłady, które mają zachęcić nauczycieli do własnej twórczej inwencji. Każdy z nauczycieli potrafi wymyśleć fantastyczne ćwiczenia i poprowadzić je metodą zabawową ze swoimi uczniami.
Uczniowie klas starszych są przystosowani do ciągłego przebywania w ławkach i zdolni do przyswajania nauki przez ciągłe 45 minut. Owszem - ich możliwości percepcyjne, zdyscyplinowanie i umiejętność skoncentrowania się pozwalają nauczycielowi przeprowadzić lekcję bez jakiejkolwiek "mikropauzy". Tylko, czy cel lekcji zostaje zrealizowany? Czy uczniowie zmuszając się do ciągłej koncentracji nie są znużeni? I czy uświadomiłeś sobie, że uczniowie starsi, szczególnie w wieku dojrzewania są również narażeni na pojawienie się lub pogłębienie istniejących już wad kręgosłupa?

LITERATURA

• K. Wlaźnik, A. Złotkiewicz – „Ćwiczenia śródlekcyjne i międzylekcyjne w klasach początkowych”.
• „Atlas ćwiczeń korekcyjnych”- S. Owczarek, WSiP, Warszawa 1998.
• „Ćwiczenia oddechowe oraz gry i zabawy w korekcji wad postawy” - B. Kotowska, w „Wychowanie fizyczne i zdrowie” 8/9, AMOS 2001.