Program teatralny. Terapia przez teatr - poznaję, odczuwam, działam

PROGRAM TEATRALNY

Terapia przez teatr- poznaję odczuwam, działam.

Wstęp........................................2
I. Założenia programu........................................ .4
II. Cele programu.................................. .7
III. Formy i metody pracy wykorzystane do realizacji programu........................................ 9
IV. Realizacja programu............................... 11
V. Oczekiwane efekty programu.......................19
VI. Przykłady rozwiązań metodycznych................20
VII. Tematyka koła teatralnego ................... .22
VII. Scenariusze....................................28
Ewaluacja programu..................................34
Bibliografia....................................... 36

Dzieci powinny mieć pełn?

możliwość wyrażania swoich
myśli i doświadczeń za pomoc?

różnych form teatralnych...
M. Richardson

Wstęp

Teatr był i jest częścią życia społecznego. Od początku swego istnienia jeszcze w czasach starożytnych, miał ścisły związek z życiem danej społeczności. Jako dziedzina sztuki na przełomie dziejów zmieniał i nadal zmienia swe oblicze, ale również funkcje jakie pełni w życiu człowieka. Teatr wyznacza sobie nowe zadania. W czasach współczesnych charakteryzuje się wielokierunkowością działań i różnorodnością form. Powoduje to wykorzystywanie go w różnych pozaartystycznych obszarach działalności człowieka. Jednym z takich obszarów jest terapia przez teatr osób z niepełnosprawnością, określana w literaturze mianem arteterapii. Terapia przez teatr stanowi ważny nurt tzw. nowego teatru, bardzo często określanego jako „teatr poza teatrem”,” teatr dla życia”. W takim ujęciu sztuki teatralnej, nie są istotne zadania artystyczne ani produkt finalny czyli spektakl ale rozwój człowieka, który dokonuje się w czasie tworzenia. W ten sposób, aktywność teatralna może stanowić najskuteczniejszą metodę i formę pracy dla osób z niepełnosprawnością. Pozwala zarówno rozwijać zdolności jak i korygować, kompensować i usprawniać zaburzone funkcje u dziecka. Przygotowuje dzieci do życia w społeczeństwie, dążąc do samorealizacji, samodoskonalenia i wzmocnienia poczucia własnej wartości. Elementy zabaw teatralnych takie jak drama, pantomima ,rytm, ruch mogą pomóc osobom niepełnosprawnym wyrazić bez słów to, co się dzieje w głębi ich samych i odzyskać harmonię w różnych sferach życia. Pozwala odreagować napięcia, daje możliwość radosnego i spontanicznego wyrażenia się, pobudza aktywność twórczą dziecka.
Mając na uwadze indywidualny, harmonijny rozwój ucznia, proponuję, zajęcia zawarte w trzech blokach programowych zwanych Krainami Teatralnymi: 1.Kraina Poznania 2.Kraina Ruchu Twórczego 3.Kraina Wyobraźni.
Podział na Krainy pozwala na zaangażowanie się w dzieło tworzenia uczniów o różnorodnych predyspozycjach i zdolnościach. To dziecko wybiera w jakiej krainie chce uczestniczyć. Dzieci o zdolnościach językowych mogą opracować dialogi oraz monologi, przygotować scenariusz przedstawienia, uczniowie o predyspozycjach muzycznych stworzą akompaniament, opracują oprawę dźwiękową sztuki, zaś zdolności plastyczne i konstruktorskie innych uczniów pozwolą na budowę scenografii oraz dekoracji, a także przygotowanie kostiumów i własnoręczne wykonanie rekwizytów. Dzieci pasjonujące się tańcem, ruchem mogą uatrakcyjnić przedstawienie tańcem, wyrazić swoje emocje poprzez ruch. Praca nad takim wspólnym projektem, który jest najważniejszym zadaniem programu,w naturalny sposób zintegruje grupę, da szansę na rozwijanie umiejętności społecznych, współpracy w zespole. Pozwoli odkryć rówieśnikom talent każdego dziecka. Pozwoli również pokonać zaburzone funkcje intelektualne i emocjonalne. Wystawienie sztuki dla społeczności szkolnej, czy też rodziców i przyjaciół motywuje do działania, pozwala na realizację potrzeby pokazania światu swoich umiejętności oraz osiągnięć.

I. Założenia programu

Program ,,Terapia przez teatr -” poznaję, odczuwam, działam”, został opracowany w związku z realizacją zadań istniejącego zespołu teatralnego „Koszałki” oraz w celu wzbogacenia i urozmaicenia procesu nauczania.
Program oparty jest o podstawę programową kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym dla szkoły podstawowej i gimnazjum ( Rozporządzenie MEN z dnia 26 lutego 2002 r., Dz U Nr 51,poz 458).
Program kierowany jest do wszystkich uczniów SOSW w Trzciance. Realizowany będzie jeden raz w tygodniu. Rozpoczęcie programu przewidziane jest na rok szkolny 2015/2016r. i może być powtarzane corocznie.
Program skonstruowany został w oparciu o model hermeneutyczny. Jego podstawą jest uczenie się przez: poznanie, odczuwanie doświadczanie i wielozmysłowe poznanie świata. Model ten koncentruje się na odpowiedzi na pytanie: jak porozumiewać się ze sobą, współtworząc świat. W programie przyjęto strategię kształcenia opartą na konstruktywizmie. Wedle tej teorii uczeń , jako osoba niepowtarzalna znajduje się w centrum kształcenia. Odkrywa, rozwiązuje problemy, bada i doświadcza ,odczuwa, współdziała i współpracuje.
Program opiera się na czterech podstawowych filarach: dziecko jako podmiot, diagnoza, indywidualizacja, środowisko edukacyjne, dialog.
Pierwszy filar programu podkreśla podmiotowe znaczenie dziecka w procesie edukacji teatralnej.
Zamierzeniem było opracowanie takiego programu, który pozwoli wszystkim podmiotom aktywnie uczestniczyć w procesie edukacyjnym. Dlatego program ten jest kierowany do wszystkich uczniów naszej placówki. Program opiera się na założeniu, że każde dziecko jest zdolne i wyjątkowe. Rolą nauczyciela jest rozpoznanie możliwości ucznia, wspieranie go w rozwoju, motywowanie uczniów do wykorzystywania własnego potencjału. Nauczyciel pracujący z uczniami na podstawie programu powinien postrzegać każdego ucznia, jako istotę niepowtarzalną, która dysponuje wieloma różnymi mocnymi stronami. Właśnie na tych mocnych stronach dziecka powinny opierać się wszelkie działania wspierające jego rozwój, czy też niwelujące deficyty rozwojowe.
Drugi filar koncepcji, na której oparty został program, stanowi szeroko rozumiana diagnoza. Jest ona niezwykle istotnym elementem prowadzonego w szkole procesu dydaktyczno-wychowawczego. Diagnoza stanowi podstawę każdej praktycznej działalności pedagogicznej, a także warunek poprawnego i racjonalnego oddziaływania. Diagnoza umożliwia wnikliwe poznawanie dziecka, jego warunków rodzinnych i środowiskowych. Pozwala określić stan rozwoju dziecka, jego umiejętności, podstawowe cechy zachowania. Proces diagnozy powinien być prowadzony przy współudziale rodziców/opiekunów uczniów.
Kolejnym filarem koncepcji, a jednocześnie niezbędnym elementem realizacji programu jest indywidualizacja, czyli kształcenie, oddziaływanie , dostosowane do zróżnicowanych potrzeb oraz możliwości ucznia. „Indywidualizacja polega na tym, że dane dziecko odróżnia się od innych sposobem i stylem wykonywania różnych czynności zgodnie z jego swoistymi cechami osobowości”. Praca oparta na indywidualizacji musi bazować na dogłębnie przemyślanym, całościowym programie oddziaływań, opartym o rzetelną diagnozę. Program ten kładzie nacisk na kreatywne działania nauczyciela, który wnikliwie obserwuje dziecko, jego rozwój oraz postępy indywidualne, porównuje osiągnięcia aktualne z wcześniejszymi. Kreatywność nauczyciela oraz wyniki diagnozy pedagogicznej stanowią podstawę do planowania indywidualnego postępowania z każdym wychowankiem. Indywidualizacji służy praca w grupach przygotowywanie pracy z, wykorzystywaniem wszystkich zmysłów, emocji, a także zainteresowań dzieci. Koncepcja, na której bazuje program, przewiduje stworzenie w miejscach dziecięcej zabawy i nauki inspirującego środowiska edukacyjnego. Jest to koleiny filar programu. Środowisko edukacyjne jest miejscem w której dziecko realizuje swoje potrzeby i podejmuje różnorodne wyzwania. Stworzenie trzech Krain Teatralnych na bazie celowo dobranych i stale dostępnych środków dydaktycznych inspirujących do twórczego działania, wspierających zainteresowania oraz zdolności uczniów, pozwoli dzieciom na odkrywanie własnych możliwości, rozwijanie pasji i talentów, odkrywanie świata, poznawanie. Realizacja programu jest możliwa m.in. dzięki wykorzystaniu specjalnie dobranych propozycji zabaw oraz zajęć stymulujących wszechstronny rozwój dziecka
Bardzo istotną sprawą w edukacji jest dialog wszystkich podmiotów procesu edukacyjnego, a szczególnie rodziców/opiekunów i nauczycieli dziecka, a także wykorzystanie potencjału instytucji oraz osób, działających na terenie najbliższego środowiska. Jest to kolejny filar programu. Dialog to sposób komunikacji, który oparty jest na zrozumieniu, zbliżeniu partnerów dialogu oraz ich współdziałaniu. Każdy człowiek może rozwinąć swój potencjał zdolności, choć oczywiście nie znaczy to, że ma on nieograniczone możliwości w każdej dziedzinie. Jednakże dążyć powinien do możliwie pełnego rozwoju wszystkich sfer. Wszechstronna stymulacja ma na celu wsparcie zarówno mocnych, jak i słabszych stron ucznia. Niektóre dzieci mają w wysokim stopniu rozwinięte zdolności ruchowe lub muzyczne, inne kreatywnie rozwiązują problemy, posiadają talent aktorski, czy też umiejętności interpersonalne. Rolą dorosłych jest poznać układ mocnych i słabych stron dziecka, a następnie wykorzystać wiedzę o nich do rozwijania zdolności specjalnych, nie zapominając jednakże o wspieraniu sfer słabiej rozwiniętych. Najlepsze efekty daje wykorzystanie mocnych strona dziecka kierując się do wzmacniania mniej rozwiniętych sfer .Zajęcia stają się wtedy atrakcyjne, przynoszą satysfakcję. Buduje to motywację wewnętrzną, wzmacnia chęć uczenia się i samorozwoju. Daje to poczucie sukcesu, inspiruje do pracy nad doskonaleniem słabszych stron. Dostosowanie realizacji programu do indywidualnych potrzeb uczniów bazuje na znajomości dziecka. Każdy człowiek odbiera świat w sposób wielozmysłowy, posiada indywidualny system sensoryczny.Dziecko najczęściej podświadomie wykorzystuje zmysł dominujący w procesie uczenia się. Dominujący sposób percepcji występuje bardzo często w połączeniu z innym, nieco słabszym. Niektóre dzieci wykorzystują głównie zmysł wzroku, inne zapamiętują słuchając informacji, jeszcze inne potrzebują ruchu do efektywnego zapamiętywania. Istnieją także liczne kombinacje między zmysłami tworzące tzw. systemy mieszane, np. ruchowo-wzrokowy, czuciowo-słuchowy, słuchowo-wzrokowo -ruchowy Poznają one świat i uczą się głównie poprzez obraz, ruch, muzykę, kolory, emocje, wyobraźnię. Diagnoza przeprowadzona przez nauczyciela przy współudziale rodziców/opiekunów ucznia pomoże we właściwej, sprzyjającej każdemu dziecku organizacji jego kształcenia. Na bazie prowadzonej obserwacji uwzględniamy następujące aspekty:
· mocne strony i zainteresowania dziecka oraz sposób, w jaki się manifestują;
· słabsze strony funkcjonowania;
· zalecane sposoby rozwijania specjalnych zdolności oraz wykorzystywania mocnych stron do wspierania słabszych obszarów; propozycje kierunków dalszej pracy z dzieckiem.

II. Cele programu

Głównym celem programu jest rozbudzanie u dzieci zainteresowań poprzez stworzenie odpowiednich warunków do poznania, działania, doświadczania oraz świadomego odbioru sztuki

Cele szczegółowe
·rozwijanie i ukierunkowanie wyobraźni i wrażliwości poprzez wspólne tworzenie przedstawień teatralnych i poszukiwanie oryginalnych form wypowiedzi scenicznej (słowo, ruch, taniec, muzyka, plastyka)
·rozwijanie twórczego potencjału każdego dziecka bez względu na jego uzdolnienia czy sprawność fizyczn?

·zdobywanie umiejętności posługiwania się różnymi technikami plastycznymi
·stwarzanie możliwości do wyrażania własnych wypowiedzi za pomocą różnorodnych środków artystycznych
·pobudzanie wszechstronnego rozwoju
·rozładowanie negatywnych napięć, emocji i agresji
·zrozumienie istoty samodzielności i odpowiedzialności za wykonane zadanie
·usprawnianie koordynacji ruchowej poprzez ćwiczenia rozwijające ekspresję ciała, ćwiczenia ruchu, rytmiki, tańca
·doskonalenie umiejętności twórczego współdziałania w grupie
·nabywanie umiejętności pracy zespołowej
·podnoszenie własnej wartości i dostrzeganie jej u innych
·zaspokajanie potrzeb: akceptacji ,bezpieczeństwa, bycia rozumiany i docenianym

Procedury osiągania celu

Cele kształcenia i wychowania zawarte w programie „ Terapia przez teatr-poznaję, odczuwam, działam”. osiągnięte zostaną dzięki:
·indywidualizacji aktywności edukacyjnej dzieci
·organizacji inspirującego środowiska edukacyjnego w placówce
·wykorzystywaniu różnorodnych metod oraz form pracy, szczególnie metod aktywizujących opartych na działaniu i wykorzystywaniu zdobytej wiedzy w praktyce
·stosowaniu takich metod, które będą dostosowane do potrzeb konkretnego zespołu uczniów na bazie wyników diagnozy prowadzonej przez nauczyciela w oparciu o najnowszą wiedzę psychopedagogiczn?

· wykorzystaniu zainteresowań i zdolności uczniów w procesie planowania
·prowadzeniu dialogu pomiędzy osobami znaczącymi dla edukacji dziecka (nauczycielami, rodzicami/opiekunami) oraz dialogu z dzieckiem
·twórczej postawie nauczyciela
·motywowaniu uczniów do rozwijania ich indywidualnych zdolności oraz słabszych stron; włączanie ich w proces planowania własnego uczenia się oraz wdrażanie do samooceny

III. Formy i metody pracy wykorzystane do realizacji programu

Dzieci najlepiej poznają i zapamiętują te działania, w których bezpośrednio uczestniczą, których mogą doświadczyć. W związku z tym realizacja treści programu powinna przebiegać głownie w oparciu o różnorodne metody praktycznego działania, wspomagane metodami słownymi i oglądowymi.

Formy:
·zabawy naśladowcze
·zabawy tematyczne
·zabawy z elementami dramy i pantonimy
·inscenizowanie ruchem wierszy, piosenek, bajek, opowiadań, baśni
·udział dzieci w spektaklach i widowiskach teatralnych
Metody słowne:
·swobodna rozmowa
·dialog
·opis
·pogadanka
·słuchanie czytanych baśni, legend, bajek
·opowiadanie treści utworów
Metody aktywizujące:
·drama
·pantonima
·pedagogika zabawy
·gry i zabawy integracyjne
·aktywność ruchowa

Warunki realizacji programu

Realizując program należy stworzyć warunki pozwalające każdemu dziecku samodzielnie konstruować , działać, doświadczać. Wspólne, odkrywanie świata jest edukacyjną podróżą, źródłem radości, satysfakcji oraz szansą na osiągnięcie sukcesu przez każde dziecko. Podstawową formą aktywności dziecka na pierwszym poziomie powinna być zabawa, która jest połączona z muzyką, rytmiką i cała gamą doświadczeń polisensorycznych. W kolejnych latach praca z uczniami winna być prowadzona przede wszystkim w oparciu o metody aktywizujące, szczególnie sprzyjające wykorzystywaniu zdobywanej wiedzy i nabytych umiejętności w działaniu dostosowane do potrzeb, a także możliwości każdego dziecka.

Organizacja zajęć
· stwarzanie kącików krain w salach: Kraina Poznania, Kraina Ruchu Twórczego, Kraina Wyobraźni
· gromadzenie rekwizytów tj.: kukiełki, sylwety, lalki, kostiumy, czapki, opaski, elementy scenografii
· włączenie do współpracy rodziców i personelu w zakresie wykonywania strojów, elementów dekoracji, scenografii
· udział w konkursach poza placówk?

· tematyka programu może ulec zmianie i zostać dostosowana do aktualnych potrzeb i możliwości ucznia.

Zajęcia prowadzone raz w tygodniu, obejmują m.in.:
-podstawy ruchu pantomimicznego
-rytmikę i koordynację psychoruchow?

-ekspresję postaw i emocji
-bezsłowne techniki dramowe
-elementy tańca improwizowanego
-doświadczenia językowe w zakresie komunikatywnej funkcji języka
-odbiór sztuki teatralnej

Etapy zabawy w teatr
1Zabawy dramowe i etiudy teatralne.
2.Zapoznanie z treścią wybranego utworu.
3.Poznania siebie przez zabawy, wspólne działanie i eksperymentowanie z przedmiotem i wyobraźnią.
4.Doświadczanie świata-odczucia ( jak odbieramy gorący piasek, czy wiatr wiejący w twarz)
5.Charakterystyka głównych postaci( ocena zachowania, wyodrębnienie cech wyglądu i postępowania)
6. Opracowanie scenariusza baśni (utworu)
7. Tworzenie scen utworu ( dziecko może grać każdego bohatera, może się sprawdzić, w jakiej roli czuje się najlepiej)
8. Praca ze scenariuszem
9.Przygotowanie oprawy muzycznej
10.Wykonanie scenografii, rekwizytów
11. Reżyseria spektaklu
12. Przedstawienie

IV. Realizacja programu

Założenia programu przewidują stworzenie w miejscach dziecięcej zabawy i nauki środowiska wspierającego rozwój poprzez zorganizowanie trzech krain: Krainy Ruchu Twórczego, Krainy Poznania i Krainy Wyobraźni, które razem tworzą Krainy Zabaw Teatralnych.
Środowisko edukacyjne jest przestrzenią zaspokajającą potrzeby dziecka w zakresie realizacji przez niego różnych form działalności, podejmowania różnorodnych wyzwań, służących rozwojowi. Inspirujące środowisko rozumiane jest w programie jako takie, które wyzwala u dzieci aktywność twórczą i ciekawość poznawczą, daje impuls do działania , odkrywania świata. Środowiska edukacyjnego tworzy każde dziecko które powinno mieć także wpływ na decyzje dotyczące wyposażenie Krain Teatralnych. Jest współtwórcą. Decyzja czy Krainy Ruchu Twórczego, Poznania i Wyobraźni będą istnieć niezależnie od siebie, czy też stanowić integralną całość, należy do nauczyciela, który zna możliwości lokalowe placówki, jej wyposażenie w pomoce dydaktyczne oraz indywidualne potrzeby dzieci, z którymi pracuje. Środki dydaktyczne należy dobrać w taki sposób, aby dzieci miały możliwość odkrywania świata, rozwijania osobistych pasji oraz talentów, a także rozpoczęcia procesu rozumienia własnego uczenia się. Pomoce edukacyjne muszą być dostępne dla dzieci, aby inspirować do twórczego działania. Krainy powinny być stale wzbogacane o nowe pomoce, szczególnie takie, które dzieci przyniosą ze spacerów, wycieczek, wyjazdów. Koncepcja Krain Ruchu Twórczego, Poznania i Wyobraźni została opracowana z zastosowaniem idei „kącików” przedstawionych w harwardzkim projekcie Realizacja założeń programu jest możliwa dzięki wykorzystaniu specjalnie dobranych propozycji zabaw i zajęć stymulujących wszechstronny rozwój dziecka środowisku edukacyjnym, a także zastosowaniu metod aktywizujących uczniów oraz kształtujących samodzielność i umiejętność współdziałania.
Kraina Ruchu Twórczego jest miejscem, w którym każde dziecko ma możliwość rozwijania się w zakresie sfery ruchowej, muzycznej, wizualno-przestrzennej. Środki dydaktyczne inspirują do zabaw ruchowych, sprzyjają efektywnemu wykorzystaniu aktywności fizycznej, rozwijają koordynację wzrokowo-ruchową. Dzięki swej atrakcyjności zachęcają dzieci do twórczego działania, podejmowania wysiłku, organizowania zabaw i wzajemnej współpracy. W Krainie Ruchu Twórczego powinno się zaproponować dzieciom następujące rodzaje aktywności ;
· wyrażanie uczuć pozytywnych i negatywnych grą na instrumentach perkusyjnych i odgadywanie tego co inni wyrazili w ten sposób
· układanie akompaniamentu do recytowanego wiersza lub śpiewanej piosenki
· ćwiczenia na przekazywanie i odczytywanie komunikatów werbalnych wspomaganie gestem, mimiką , ruchem
· śpiewanie piosenek, odtwarzanie nastroju
· tworzenie układów choreograficznych
· ćwiczenia z wykorzystaniem metody ruchu rozwijającego Weroniki Sherborn
· ćwiczenia oparte na metodzie Rudolfa Labana
· zabawy oparte na metodzie Carla Orffa
· słuchanie utworów muzycznych i wyrażanie emocji gestem, ruchem, mimik?

· ćwiczenia z podziałem na role
· układanie i rozwiązywanie zagadek ruchowych
· tworzenie kompozycji plastyczno-przestrzennych do słuchanej muzyki
· elementy tańców ludowych, integracyjnych, swobodnych pląsów
· zabawy z elementami pantomimy itp.
· zabawy naśladowcze z elementami ruchu pantomima,
· zabawy z zakresu pedagogiki cyrku
· obserwacja cienia;
Zabawy i zajęcia prowadzone w tej Krainie są szczególnie lubiane przez
dzieci, a środki dydaktyczne wyjątkowo atrakcyjne dla nich. Z tego powodu edukacyjna podróż poprzez Krainę Ruchu Twórczego powinna być jak najczęściej wykorzystywana do kształtowania wszelkich umiejętności.
Kraina Poznania to miejsce zdobywania przez uczniów nie tylko wiedzy, ale przede wszystkim kształtowania umiejętności wykorzystywania jej w sytuacjach praktycznych. Dzieci przygotowują się do życia w rzeczywistości, która nas otacza, a nauczyciel jest przewodnikiem po tej Krainie. Uczniowie obserwują świat, zaczynają rozumieć rządzące nim prawa, analizują je, doświadczają radości z dokonywania zmian i realizacji własnych pomysłów. Zadaniem nauczyciela jest taka organizacja procesu edukacyjnego, aby przygotować uczniów do samodzielnego uczenia się oraz przyjmowania odpowiedzialności za własną naukę. Dzieci mają szansę na rozwój umiejętności współdziałania, która jest niezbędna w dzisiejszym świecie i aktywności zawodowej. W Krainie Poznania ważne jest rozwijanie kompetencji w zakresie komunikacji ,poprzez gromadzenie doświadczeń językowych werbalnych i niewerbalnych, nabywanie oraz rozwijanie umiejętności czytania, słuchania czytanych tekstów, tworzenie tekstów w formie opowiadań oraz opisów, dialogów, informacji, zaproszeń, planów, życzeń, tworzenie map myśli, wierszy. Sprzyjają temu rozmowy, zadawanie pytań, poszukiwanie odpowiedzi na tematy dotyczące własnych odkryć, doświadczeń, spostrzeżeń, wątpliwości, sukcesów i porażek. Inspirację stanowić powinna zarówno postawa nauczyciela, jak również zgromadzone w tej Krainie środki dydaktyczne. Przybliżanie dzieciom wartości etycznych poprzez wykorzystanie legend, baśni, bajek, słuchowisk, opowiadań i innych tekstów literackich, a także przykładów z życia codziennego, w naturalny sposób kształtuje i rozwija szacunek dla drugiego człowieka oraz dla przyrody, prawdomówność, uczciwość, chęć bezinteresownego niesienia pomocy potrzebującym, szacunek dla prawa i wspólnej własności. Dobór utworów literackich powinien uwzględniać różnorodność gatunków. Lektura musi zawierać propozycje czytane w klasie, jak i samodzielnie przez uczniów; powinna obejmować zarówno teksty klasyki światowej i polskiej literatury dziecięcej, jak i teksty autorów współczesnych piszących dla dzieci. Nauczyciel, kierując się poziomem oraz możliwościami percepcji grupy uczniów, z którymi pracuje, powinien dobrać właściwy dla nich zestaw propozycji. W czasach współczesnych, które można nazwać czasami dominacji obrazu i komunikacji multimedialnej, wartości płynące z czytania i odbioru„żywej” literatury powinny być szczególnie eksponowane i w atrakcyjny sposób przedstawiane uczniom. Kontakt z dziełami literatury dziecięcej sprzyja budowaniu więzi łączących dziecko z rówieśnikami i dorosłymi, ma także wartość terapeutyczną.
W Krainie Poznania uczniowie powinni mieć możliwość korzystania z następujących rodzajów aktywności oraz zabaw i zajęć, wspierających rozwój zdolności, nabywanie wiedzy i umiejętności:
I. Integrowanie i komunikowanie się w grupie:
· przyzwyczajanie się do zgodnego działania w zespole i poznanie umów
· stosowanie zwrotów grzecznościowych w różnych sytuacjach
· wyrabianie nawyku witania się
· odbieranie i przekazywanie treści w sposób werbalny i pozawerbalny
· słuchanie wypowiedzi rówieśników
· cierpliwe czekanie na swoja kolej wypowiedzi
· organizowanie sytuacji do nabywania doświadczeń w słuchaniu i mówieniu
· odbieranie poprawnych wzorców słuchowych ( siła głosu, pauza, tempo, akcent)
· rozpoznawanie i nazywanie dźwięków dochodzących z otoczenia
· wykonywanie ćwiczeń w mówieniu szeptem słyszalnym
· właściwe gospodarowanie oddechem w czasie mówienia, recytacji, śpiewu
· stosowanie odpowiedniego tempa i siły głosu
· wykonywanie ćwiczeń oddechowych połączonych z ruchami rąk, nóg i tułowia
II. Aktywizowanie procesów myślenia i mowy poprzez kontakt z książk?

· oglądanie książek, których treści zachęcają do podejmowania zabaw w teatr
· próby określenia cech, właściwości, stanów, zachowań zauważonych na ilustracji
· słuchanie opowiadań, fragmentów książek, wierszy
· domyślanie się zdarzeń wcześniejszych i późniejszych, łączenie w całość
· tworzenie scenek na podstawie wierszy, bajek
· wyszukiwanie najciekawszych fragmentów z utworu
· wskazywanie i opisywanie głównego bohatera
· tworzenie własnych historii, opowieści, rymowanek, wierszy, baśni itp
· wypowiedzi na temat obrazków, cyklów obrazkowych
· słuchanie czytanych, opowiadanych i nagranych baśni, historii, opowieści legend
· tworzenie dalszego ciągu historii, jej innego zakończenia
· nagrywanie rozmów i monologów
· układanie opowiadań na podstawie historyjek obrazkowych
· wywiady z ciekawymi ludźmi, zabawa w dziennikarza, poetę, pisarza
· udział w konkursach literackich, np. na wiersz, opowiadanie, słuchowisko
· opracowywanie scenek dramowych, improwizacji
· układanie dialogów pomiędzy bohaterami komiksu, bajki, historyjki
· tworzenie scenariuszy, np. programów telewizyjnych, filmów, bajek dla dzieci
· zabawy i gry słowne;
III. Spotkanie ze sztuk?

Przygotowanie do odbioru sztuki:
· uczenie się kultury odbioru sztuki i właściwych zachowań
· dostarczane przeżyć podczas oglądania przedstawień teatralnych , wystaw, koncertów
· oglądanie przedstawień aktorskich i teatrzyków kukiełkowych
uczestniczenie w spektaklach teatralnych
oglądanie filmów

Kraina Wyobraźni to miejsce rozwijające przede wszystkim :sferę wizualno-przestrzenną, ekspresję twórczą, wyobraźnię, twórczość plastyczną, interpersonalną i intrapersonalną, ciekawość świata, wrażliwość na piękno, odczuwanie emocjonalne. Uczniowie mogą wyrażać siebie poprzez sztukę plastyczną, gry teatralne, zabawy oparte na doświadczaniu( np. jak odczuwamy burzę, ulewę, czy upał) Środki dydaktyczne, które należy zgromadzić w tej Krainie służyć powinny wspieraniu uczniów w procesie rozwijania twórczości własnej, wypowiadania się poprzez różnorodne formy muzyczne, plastyczne, teatralne, kształtowaniu umiejętności społecznych. Wszelka działalność artystyczna przybliża człowiekowi wartości etyczne i estetyczne, uwrażliwia, pozwala rozumieć przeżycia i emocje własne oraz innych ludzi. W kontekście indywidualizacji, uczeń powinien mieć swobodę wypowiadania się poprzez sztuki plastyczne, a rolą nauczyciela jest zachęcać i inspirować do próbowania różnych technik, podejmowania różnorodnych form aktywności, samodzielności w pracy oraz nabywania doświadczeń z różnorakimi materiałami plastycznymi. Ich dostępność powoduje, że dziecko chętnie tworzy prace, jest ciekawe samego materiału i możliwości jego wykorzystania, tworzy samodzielnie własne techniki, doświadczając właściwości różnych materiałów oraz ich połączeń, a także modyfikując pomysły innych. Kraina Wyobraźni jest miejscem, w którym można konstruować formy przestrzenne rozwijając nie tylko talenty artystyczne, ale także wyobraźnię i orientację przestrzenną .Dzieci mają tu możliwość poznania sztuki użytkowej, rzeźbienia, lepienia, modelowania, tworzenia masek. Szczególną formą ekspresji, bardzo lubianą przez dzieci jest tworzenie teatrzyków kukiełkowych, pacynkowych, tworzenie scen inspirowanych wyobraźnią. Autentyczna sposobność dokonywania przez uczniów wyborów w zakresie różnorodnych aktywności, w różnych momentach zajęć, daje każdemu z nich szansę na uczenie się w sposób dostosowany do jego potrzeb i możliwości. Kraina wyobraźni to również kraina doświadczania i odczuwania. Dziecko ma możliwość odczuwania i rozumienia różnych emocji. W Krainie Wyobraźni można zaproponować dzieciom następujące rodzaje aktywności oraz zabawy i zajęcia spierające rozwój zdolności:
I Umożliwienie dziecku dokonywania wyborów i przeżywania pozytywnych efektów własnych działań
· słuchanie i oglądanie opowiadań nauczyciela i krótkich tekstów literackich inscenizowanymi różnymi technikami: pacynka, kukiełka
· ilustrowanie scen realnych i fantastycznych inspirowanych wyobraźnią, dziełami literatury dla dzieci, muzyką, a także innymi dziedzinami sztuki;
· uczenie się rymowanek, przysłów, tekstów na pamięć
· inscenizowanie zabaw oraz krótkich tekstów literackich w teatrzyku z zastosowaniem różnych technik
· wykorzystanie gotowych akcesoriów do przebierania się i organizowania zabaw w teatr( chusta, wstążki)
· odtwarzanie w zabawie treści oglądanego widowiska
· próby zabaw w teatr- naśladowanie jednej wybranej postaci
· przedstawianie treści poznanych utworów literackich własnymi słowami
· udział w prostych inscenizacjach z podziałem na role i dialogi
· nabywanie doświadczeń w operowaniu pacynkami, kukiełkami
· wyrażanie własnych uczuć i emocji w czasie odgrywania krótkich scenek teatralnych
· inscenizowanie literatury z zastosowaniem gry aktorskiej, kukiełek, pacynek, teatrzyku cieni
· gry z wyobrażonymi przedmiotami (piłką)
· gry w wyobrażonej sytuacji i przestrzeni np.; spotkanie z kolegą na placu zabaw)
· gry sytuacyjne: stany pogodowe-nasze odczucia w różnych sytuacjach, odbieranie różnych przedmiotów
· gry dramowe:
-improwizacje
-inscenizacje
-rzeźba
-żywe obrazy
-rysunek
-ćwiczenia głosowe
II. Twórczość plastyczno-techniczna
· rysowanie i malowanie bohaterów utworów literackich
· rysowanie i malowanie ilustracji do utworu literackiego i układanie prac wg kolejności zdarzeń
· tworzenie składanych książeczek harmonijkowych ilustrujących treść poznanych utworów literackich lub wymyślonych opowiadań
· przygotowanie afiszy do przedstawień teatralnych
· przygotowanie rekwizytów do przedstawień teatralnych i zabaw dramowych
· wykonywanie :
-masek do przedstawień teatralnych i zabaw słownych
-sylwet do teatrzyków sylwetowych i teatru cieni
-kukiełek na patyku
-pacynek na rękę i palcówek do teatrzyków i zabaw słownych
-lalek supełkowych z kawałek materiału
· tworzenie prac przestrzennych
· wykonywanie elementów scenografii i dekoracji
· wykonywanie rekwizytów teatralnych
· zabawy w filmowanie, fotografowanie, tworzenie prezentacji
· wykonywanie prac technicznych z gotowych elementów oraz wg własnych pomysłów i projektów
· zabawy z chustą animacyjną, wykorzystanie chusty do tworzenia scenografii i zabaw;
Sposób realizacji treści programowych musi wykorzystywać wszystkie kanały percepcyjne człowieka, ułatwiać uczniom opanowanie wiedzy i umiejętności poprzez właściwy dobór metod, form pracy, środków dydaktycznych, tematyki zajęć . Wykorzystywanie metod aktywizujących sprawia, że dziecko nie jest biernym odbiorcą przekazu, lecz tworzy pomysły, samodzielnie szuka rozwiązań, jest zaangażowane w działanie. Metody, które pozwalają uczniom na samodzielne odkrywanie oraz doświadczanie świata są bardzo ważne zarówno dla zdobywania wiedzy, jak i uczenia się efektywnej komunikacji i współpracy, sztuki zawierania kompromisów, przyjmowania odpowiedzialności za własne uczenie się. Skuteczność metod aktywizujących uwarunkowana jest umiejętnościami komunikacyjnymi nauczyciela, zaangażowaniem w przygotowanie zajęć (dobór metody musi wynikać z realizacji konkretnego celu oraz właściwej organizacji przestrzeni, polegającej na przygotowaniu miejsca pracy oraz zapewnieniu potrzebnych środków dydaktycznych). Ważne jest także zaplanowanie czasu wykonywania określonego zadania konkretną metodą. Indywidualizacji służy także praca w parach, która stanowi podstawę do organizowania pracy w kilkuosobowych grupach. Wykorzystanie tych form pracy daje każdemu uczniowi, w zależności od jego zdolności i mocnych stron, możliwość wykazania się aktywnością i twórczą realizacją zadania podjętego przez grupę. Dziecko uczy się współdziałania, sztuki negocjacji, odpowiedzialności, asertywności, a także ma szansę ujawnienia swoich zdolności i odczucia sukcesu. W ten naturalny sposób kształtuje się samoocena ucznia. Wysoka samoocena daje wewnętrzną motywację do działania oraz informację zwrotną, czy program „Terapia przez teatr-poznaję, odczuwam, działam” spełnia swoje cele. W przyszłości pozwala to na weryfikację dokonywanych wyborów. Dostosowanie realizacji programu do indywidualnych potrzeb uczniów bazuje na znajomości dziecka. Każdy człowiek odbiera świat w sposób wielozmysłowy, posiada indywidualny system sensoryczny, zazwyczaj jeden ze zmysłów dominuje.
Dziecko najczęściej podświadomie wykorzystuje zmysł dominujący w procesie uczenia się. Dominujący sposób percepcji występuje bardzo często w połączeniu z innym, nieco słabszym. Niektóre dzieci wykorzystują głównie zmysł wzroku, inne zapamiętują słuchając informacji, jeszcze inne potrzebują ruchu do efektywnego zapamiętywania. Ważne jest dostarczanie uczniowi różnego rodzaju bodźców zmysłowych: dotykowych,czucia głębokiego (proprioceptywnych), przedsionkowych( westybularnych), smakowych, węchowych, słuchowych i wzrokowych w celu wywołania zaplanowanych wrażeń i odczuć.
Umożliwiając naszym podopiecznym poznawanie przez patrzenie, słuchanie, dotykanie, wąchanie i smakowanie. Pomagamy dzieciom tworzyć globalny, wielozmysłowy, najbardziej dla nich czytelny obraz danego pojęcia. Czyniąc to musimy stale pamiętać o potrzebach i możliwościach percepcyjnych dziecka i używać tylko takich metod i pomocy, które nie wywołują u niego poczucia dyskomfortu. Poprzez stymulację wielozmysłową (odpowiednio dobrane pod względem jakościowymi ilościowym bodźce sensoryczne ), staramy się pobudzać, ale i ukierunkowywać globalną percepcję ucznia, po to by w maksymalnym stopniu usprawnić jego funkcjonowanie, poprawić mechanizmy kompensacyjne i adaptacyjne, podnieś komfort jego życia i dać mu niezbędne poczucie bezpieczeństwa wynikające ze „zrozumienia”( oczywiście na miarę jego indywidualnych możliwości ) siebie i otaczającego świata.
Znajomość stylów uczenia się stanowi cenną wiedzę dla nauczyciela, który może przygotować zajęcia w taki sposób, aby były dostosowane dla uczniów o różnych preferencjach poznawczych. Poznanie każdego ucznia ich odrębności i indywidualności jest wielką wartością, która umożliwia przygotować takie sposoby oddziaływań edukacyjnych, które sprzyjają wykorzystaniu pełnego wachlarza możliwości dziecka, zdolności oraz zainteresowań..

V. Oczekiwane efekty

Po realizacji tego programu dziecko zdobędzie następujące umiejętności:
· wykorzysta w zabawach teatralnych utwory literackie
· wyrazi swoje myśli i poda propozycje rozwiązań problemów
· zdobędzie umiejętności współdziałania w zespole rówieśniczym
· w sposób werbalny i pozawerbalny wyrazi różne stany uczuciowe
· zaprojektuje i wykona potrzebne elementy do przedstawień
· przedstawi w pracach plastycznych treści i postaci z utworów literackich
· będzie odgrywało role w przedstawieniach teatralnych
· nawiąże kontakt z rówieśnikami
· zaspokoi poczucie własnej wartości
· będzie wrażliwe na piękno żywego słowa, muzykę, taniec, obraz i dzieła sztuki innych ludzi
· będzie świadomie odbierało sztukę

VI. Przykłady rozwiązań metodycznych

Zabawy oparte na grze wyobraźni i skojarzeń
-„gorący kartofel”: trzeba go wyjąć z wyimaginowanego ogniska , obrać, posolić i zjeść
-„kostka lodu”: uczestnicy siedzą w kręgu i podają sobie wyobrażoną kostkę lodu z rąk do rąk i pokazują jaka jest ciężka, duża, zimna, topnieje
-„przenoszenie akcji”: trójka uczestników siedzi nieruchomo obok siebie na krześle. Po chwili jeden z nich rozpoczyna dowolne, improwizowane działanie i po sekundach zamiera, wtedy rozpoczyna działanie inna osoba z trójki
-„prowadzenie ślepca”: uczestnicy dobierają się parami, jeden udaje niewidomego, drugi pełni rolę przewodnika, pokonują różne przeszkody
-„czarowanie”: uczestnicy siedzą w kręgu, jedna osoba w środku za pomocą gestów i ruchów „ wyczarowuje „jakiś przedmiot, a zadaniem pozostałych jest odgadnięcie co to jest i odczarowanie tego
-„gra w skojarzenia :ktoś wymawia dowolne słowo, pozostali wymyślają 2 skojarzenia z podanym słowem, potem dobierają się parami i przedstawiają etiudy ruchowe podczas których występuje dane słowo
Zabawa w etiudy twórcze
-„pomnik” pojedynczy: poszczególni uczestnicy tworzą kolejno indywidualnie nieruchomy pomnik, obrazujący przez nauczyciela hasło: zachwyt, samotność, smutek
-„pomnik” grupowy: nauczyciel podaje hasło rzeczowe np.: most,
-„ rzeźbiarz i rzeźby”- uczestnicy przyjmują dowolne pozy, a wybrany rzeźbiarz podchodzi kolejno do każdej osoby i zmienia przyjętą pozę
-„wesoły wąż”: dzieci ustawione jedno za drugim, pierwsze wykonuje jakiś ruch, pozostałe naśladują go, wąż rusza w spowolnianym tempie
-„wampirki” uczestnicy leżą nieruchomo na podłodze na hasło ”północ” budzą się i stają się strasznymi wampirami, wydają dźwięki, przemieszczają się po podłodze, a na hasło „ świt” zapadają w sen
Zabawy z rekwizytami i elementami scenografii
-„tkanina” :na początku wszyscy trzymają rozpostartą dużą płachtę materiału i na hasło nadają jej pożądany kształt: chmury, stół
-„ gazety” uczestnicy tworzą z trzymanych gazet na przykład kamienie, budują mur
-„kosz z kostiumami” wszyscy stoją przy koszu, na hasło nauczyciela wybierają dla siebie część kostiumu, po czym tworzą etiudę
Kraina Ruchu Twórczego
-„ instrumenty”: każdy uczestnik ma krzesło, na hasło „orkiestra” tworzy z niego dowolny instrument, na którym gra
-„dyrygent”: każdy z uczestników jako członek orkiestry wykonuje wybrany przez siebie ruch i gest, obserwując ruchy dyrygenta
Zabawy z tekstem
-„krzesło”: każde dziecko bierze krzesełko , które będzie grało w przedstawieniu. W trakcie scenki dziecko pokazuje np.: historię krzesła
-„wymowa poszczególnych zdań , najpierw powoli, potem coraz szybciej
-„jedną z wielu” bajki wybieramy jedną postać i dzieci wymyślają dla niej różne przygody
Ćwiczenia oddechowe
-„mokre paluszki”: podczas opowiadania nauczyciela o ciemnych chmurkach, które pojawiły się na niebie , dzieci leżąc na plecach dmuchają na chmury i machają rączkami
-„ urodzinowy tort”: przed dzieckiem leżą obrazki z namalowanymi tortami, na każdym znajduje się inna liczba świeczek do zdmuchnięcia
-„kaczka i kaczuszki”: na makiecie jeziora ustawiamy kaczuszki, mamę-kaczkę poza jeziorem, kaczuszki musza znaleźć się tam, gdzie ich mama, w tym celu dziecko musi dmuchać , aby kaczuszki przesunęły się w stronę mamy
Ćwiczenia fonacyjne
- „echo”: dzieci wypowiadają poszczególne głoski z różnym natężeniem głosu
„a” głośno„a” cicho
-„O języczku który chciał skakać” nauczycielka opowiada bajkę o wesoły języczku , po jej wysłuchaniu dzieci wykonują zabawy języczkiem analogicznie do opowiadania
Zabawy pamięciowe
-„statek”: dzieci wymieniają kolejno wszystkie owoce, meble, ubrania które są przewożone na statku
-„rozbite skały”: jedna osoba ma zamknięte oczy, pozostali ustawiają się udając skały. Dziecko otwiera oczy, przez chwilę stara się zapamiętać układ ustawionych dzieci. Dziecko ponownie zamyka oczy a w tym czasie jedno dziecko zmienia pozycję ustawienia. Dziecko które miało zamknięte oczy musi wskazać różnice
Zabawy z podziałem na rolę
-„ wywiad”: dzieci wcielają się w role postaci których wskazuje wylosowany obrazek
-„różne sytuacje”: dzieci odgrywają scenki, posługując się słowem, mimika, gestem

Tematyka koła teatralnego-poznaję, odczuwam, działam.
Tematyka zajęć Krainy Teatralne Treści programowe Osiągnięcia dziecka
Integrowanie i komunikowanie się w grupieSpotkanie ze sztuką Kraina Poznania Kraina Poznania ,Kraina Ruchu twórczego 2Kraina Poznania-Tworzenie zasad pracy w grupie – wytwarzanie poczucia bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania w grupie- Przekazanie podstawowych informacji dotyczących uczuć. Wyrażanie emocji.- Rozwijanie umiejętności wczuwania się w sytuację i przeżycia drugiej osoby.- Zróżnicowanie ludzkich zachowań – umiejętność ich rozpoznawaniaPrzygotowanie do odbioru sztuki-poznanie różnych form teatralnych poprzez udział w spektaklach i widowiskach teatralnych:wskazywane cechy charakterystyczne poszczególnych form scenicznych:-drama-teatr lalkowy jako forma teatralna przedstawiona przez aktora kierującego lalką; -rodzaje lalek kukiełek, pacynek marionetek,-głos aktora -poznanie, sposób kierowania lalką-pantonima jako forma sceniczna wyrażająca treść poprzez gesty, mimikę twarzy i ruch,-teatr cieni jako forma interpretacji teatralnej z wykorzystaniem ekranu, światła i cienia: postaci przedstawione za pomocą lalki i aktorów-teatr żywego aktora, treść przedstawiona przez żywego aktora: ruchy ciała, mimika twarzy i gesty-poznanie pracy aktora w teatrze lalkowym budowa lalki w zależności od roli w teatrze żywego aktora-przedstawienie roli za pomocą odpowiednio do niej dobranego kostiumu rekwizytu,-praca z tekstem -obserwacja ruchu aktora na scenie -spotkanie z twórcami sztuki teatralnej dla dzieci: Poznanie ludzi pracujących w teatrze i wykonywanie przez nich pracy -zgodnie działa w zespole-stosuje zwroty grzecznościowe-odbiera i przekazuje treści w sposób werbalny i pozawerbalny-słucha wypowiedzi rówieśników-uczestniczy w oglądanych spektaklach teatralnych-porównuje poszczególne widowiska teatralnei dostrzega różnice między nimi ;aktor(lalka),cień(człowiek), rola(tekst), ruchRozpoznaje i nazywa rodzaje form scenicznych:-teatr lalkowy(zna rodzaje lalek; kukiełka, pacynka, marionetka)-pantonima (teatr bez słów)-teatr cieni(gra światła i cienia)-teatr żywego aktora -drama-porównuje pracę aktora lalkarza i aktora scenicznego, dostrzega różnice i podobieństwa w interpretacji roli-uczy się sposobu kierowania lalką,samodzielnie, manipuluje lalką -dostrzega zależność między ruchami aktora, a ruchem lalki. -tworzy dowolną rolę dla danej lalki.-komponujewłasne widowisko teatralne podczas zabawlalką-naśladuje zachowanie aktora na scenie: ruch całego ciała, gesty i mimika twarzy, sposób wypowiadania roli, posługiwania się rekwizytami, śpiew i taniec.

Tworzenie warunków do doświadczeń językowych w zakresie komunikatywnej funkcji językaUmożliwienie dziecku dokonywania wyborów, przeżywania pozytywnych efektów własnych działań . Kraina PoznaniaKraina WyobraźniKraina WyobraźniKraina wyobraźniKraina Ruchu TwórczegoKraina WyobraźniKraina PoznaniaKraina Ruchu TwórczegoKraina PoznaniaKraina WyobraźniKraina Ruchu TwórczegoKraina Wyobraźni Organizowanie sytuacji edukacyjnej do nabywania doświadczeń w słuchaniu i mówieniu-kształcenie umiejętności dokonywania oceny oglądanych spektakli teatralnych dla dzieci -aktywne i uważne słuchanie innych osób-komunikowanie własnych potrzeb, uczuć, przeżyć , obserwacji -przekazywanie własnych emocji w sposób kulturalny, akceptowany społecznie, sytuacji -wypowiedzi wielotematyczne umiejętność zadawania pytań i formułowania odpowiedzi -słuchanie tekstów czytanych przez dorosłych. Czytanie prostych tekstów, lub fragmentów lektur -nabywanie umiejętności przekazywania informacji za pomocą ruchu, gestu, mimiki i pozy -rozumienie umownego znaczenia rekwizytów, praktycznie korzystanie z rekwizytów w odgrywanych scenach-zabawy o charakterze naśladowczym(wiersze, piosenki)-inscenizowanie ruchem sytuacji opisanych słownie przez nauczyciela -odtwarzanie własnymi słowami i za pomocą gestu i ruchu zachowań postaci oglądanych przedstawień teatralnych i utworów literackich-inscenizowanie ruchem krótkich utworów literackich·(wiersze, bajki, proza, nagrania utworów literackich z zastosowaniem różnych technik-tworzenie warunków do podejmowania przez dziecko zabaw twórczych-nabywanie doświadczeń operowania kukiełkami, pacynkami, sylwetami-dostarczenie bogatych przeżyć w kontaktach ze środowiskiem-podejmowanie określonej roli w zabawie i realizowanie jej wg własnego pomysłu-rozwijanie pomysłowości i przedsiębiorczości dziecka w działaniu-wspieranie samodzielności dziecka w naradzaniu się, dyskutowaniu i podejmowaniu decyzji oraz w wyborze roli, sposobie jej realizowania w zabawie-odtwarzanie z pamięci tekstów dla dzieci , rymowanek, wierszy, fragmenty prozy, piosenek-rozwijanie twórczej postawy dziecka i własnej ekspresji poprzez tworzenie widowiska teatralnego w zespole dziecięcym,-rozwijanie twórczej wyobraźni poprzez tekst literacki-przygotowanie elementów dekoracji i lalek do wybranego utworu literackiego-wzbogacenie pomysłowości dziecka i pobudzenie jego kreatywności-nabywanie umiejętności kierowania ruchem lalkiPraca z tekstem literackim-poznawanie etapów przygotowania inscenizacji teatralnej:wybór utworu do inscenizacji,opracowanie scenariusza,podział ról,przygotowanie scenograf,przygotowanie kostiumów i rekwizytów-nabywanie umiejętności aktorskich przez dziecko-pełnienie określonej roli w teatrzyku dziecięcym-uczenie się sposobu właściwej interpretacji danej roli: ruch, mimika, gesty, dykcjaTwórczość muzyczno-ruchowa-współdziałanie i organizacja zespołu dziecięcego w inscenizacji i zabawach improwizowanych-miejsce dziecka na scenie-dialogi sceniczne-układy taneczne-śpiewanie piosenek, odtwarzanie nastroju, oryginalne interpretowanie zgodnie z linią melodyczną-poruszanie się dzieci na scenie-tworzenie opowieści wyrażonych ruchem-świadome uczestnictwo w odbiorze muzyki-rysowanie i malowanie bohaterów literackich -rysowanie i malowanie ilustracji do utworu literackiego-przygotowanie afiszy do przedstawień-projektowanie scenografii do teatrzyku-przygotowanie rekwizytów, masek, kukiełek, pacynek -odtwarza lub samodzielnie tworzy dla siebie role i przedstawia ją bez rekwizytów.-poznajecharakterystyczne cechy pracy poszczególnych ludzi tworzących widowisko teatralne; aktor, reżyser, scenograf,kostiumolog,charakteryzator -zna czynności wykonywane przezposzczególnych pracowników teatru.-wypowiada się na temat oglądanych przedstawień, postaci, nastroju widowiska, uzasadnia swój wybór-ocenia postępowanie głównych bohaterów,wyróżnia pozytywne i negatywne cechy zachowania postaci, rozpoznaje wątek humorystyczny i tragiczny w oglądanych spektaklach teatralnych-stara się aktywnie słuchać i obdarzać uwagą inne osoby-wzbogaca słownictwo bierne i czynne-potrafi wypowiadać się w uporządkowanej formie, w sposób kulturalny-jasno i jednoznacznie komunikuje swoje potrzeby, uczucia, przeżycia, obserwacje-potrafi przekazać w komunikatywny sposób własne emocje, potrzeby, przeżycia, spostrzeżenia-potrafi formułować proste pytania-odpowiada na pytania zadawane przez inne osoby -interesuje się książkami o różnorodnej tematyce-potrafi naśladować, odtwarzać i samodzielnie przedstawiać opisane słownie sytuacje za pomocą ruchu, gestu, mimiki, słów-potrafiwykorzystać różnorodne rekwizyty i rozumie ich umowne znaczenie-podejmuje z własnej inicjatywy zabawy twórcze oparte na bezpośrednich kontaktach ze środowiskiem i utworach literackich.-potrafi w różnorodny sposób wykorzystać w zabawie akcesoria, materiały, zabawki, przedmioty i narzędzia-naśladuje określone czynności, posługuje się własnymi słowami. -współdziała z zespołem dzieci przy podziale ról w zabawie.Identyfikuje się z odtwarzaną w zabawie rolą-podejmuje z własnej inicjatywy zabawę w teatr, dobiera dla siebie odpowiednią rolę-wygłasza kwestie, recytuje wiersze, fragmenty prozy, odtwarza w pamięci, piosenki rymowanki-wykorzystuje przedmioty z otoczenia jako rekwizyty teatralne, samodzielnie tworzy tekst, tworzy scenę, widownie -operuje kukiełkami, pacynkami, sylwetami-wykonuje fragmenty scenografii podczas zajęć plastyczno-technicznych oraz kukiełki przedstawiające postaci do wybranej inscenizacji-rozwija twórcze działanie-potrafi właściwie odtwarzać wyuczoną rolę-potrafi modulować swój głos;Potrafi właściwie intonować mówiony tekst-zna poszczególne etapy opracowania inscenizacji teatralnej i uczestniczy w jej przygotowaniu. -wybiera odpowiednią dla siebie rolę. -współdziała z innymi przygotowując dekorację, rekwizyty i elementy kostiumów.-wie, na czym polega rola w teatrzyku dziecięcym.-zna swoją rolę w spektaklu, identyfikuje się z odgrywaną rolą -zna swój tekst wg scenariusza, potrafi go właściwie przedstawić-gra dla widowni- potrafi dostosować grę swojego ciała i mimikę twarzy do przedstawianej roli.-zna zasady przedstawienia i przestrzega umów zawartych w czasie jego realizacji-zna miejsce poszczególnych osób na scenie-uczestniczy w dialogach (nawiązuje z innymi kontakt sceniczny)-zna układy taneczne,-śpiewa piosenki indywidualnie i grupowo-powtarza proste melodieśpiewa piosenki z repertuaru dziecięcego, rymowanki-odtwarza proste rytmy głosem -realizuje ruchem na instrumentach perkusyjnych i na przedmiotach nie muzycznych-wyraża charakter muzyki pozna swoje osiągnięcia i mocne strony-wie ,że słabsze strony, można rozwijać poprzez pracę nad sobą i korzystanie z pomocy innych-wykonuje ilustracje do wybranej postaci-wykonuje ilustracje do wybranego fragmentu literackiego-rozwija wyobraźnię plastyczną -wykonuje scenografie -wykonuje rekwizyty, maski, kukiełki, pacynki

VII. Scenariusze

Scenariusz nr.1

Kraina Poznania
Hasło: Odbieranie i przekazywanie treści w sposób werbalny i pozawerbalny
Temat: Czy jestem dobry dla innych- na podstawie bajki :”Kopciuszek”

Cele operacyjne:
-określ cechy charakteru bohaterek bajki
-przestawi ruchem, miną, wybraną czynność i stan emocjonalny
-odczyta i nazwie przeżycia rówieśnika
Metody:
-słowne: słuchanie bajki, rozmowa, wyjaśnianie
-oglądowe: pokaz czynności, przeżyć , uczuć
-czynne: zadania do wykonania
Środki dydaktyczne:
-wizytówki z określeniem cech charakteru bohaterek
-sylwetki dziewczynek
Przebieg
1.Zabawy dramowe”Ślepiec”. Jedno dziecko ma zasłonięte oczy a drugie go przeprowadza po sali omijając przeszkody
2.Słuchanie czytanej przez nauczyciela bajki
3.Rozmowa z dziećmi koncentruje się m.in. wokół takich problemów
-Postaci występujące w bajce.
-Różnic między pasierbicami a Kopciuszkiem.
-Czynności które miał wykonywać Kopciuszek.
-Jak został wynagrodzony Kopciuszek?
4.Działania dzieci
-wymieni określenia, którymi opisze dziewczynki
-wybierze napisy odpowiadające wybranym dziewczynkom
-wybierze obrazki -piktogramy wyrażające dane odczucia
5. Zabawa ruchowa”
Dzieci poruszają się po sali. Na hasło „Kopciuszek” dzieci przybiegają do siebie
6. Zabawy dramowe. Pokaż jak pomagasz mamie” Dzieci poprzez gest , pokazują różne czynności, pozostali uczestnicy zajęć odgadują pokazywaną czynność.
7. Zaproszenie dzieci do uzupełnienia zdań wypowiedzianych przez nauczyciela. ( można posługiwać się piktogramami i obrazkami)
-Jestem zadowolony gdy........................................
-Czuję się smutno, bo........................................
-Jest mi wesoło, kiedy........................................
-Boję się kiedy........................................
8. Teatrzyk pantomimy-chętne dzieci wyrażają mimiką twarzy , gestem różne uczucia: radość, smutek, strach, zdziwienie
9. Podsumowanie

Scenariusz nr.2

Kraina wyobraźni
Hasło programu: rysowanie i malowanie ilustracji do utworu literackiego i układanie prac wg kolejności zdarzeń

Temat: ”Kopciuszek”

Cele operacyjne:
-utrwalenie znajomości charakterystycznych elementów bajki
-rozwijanie spostrzegawczość wzrokową oraz umiejętność logicznego myślenia
-wykonanie ilustracje do wybranego fragmentu baśni wybraną przez siebie techniką plastyczn?

Metody:
-słowne: opowiadanie baśni, rozmowa, opis, wyjaśnienie
-oglądowa: pokaz ilustracji, książek
-czynne:wykonanie czynności , zadania do wykonania przez dzieci
Środki dydaktyczne:
-ziarna
-nożyczki

Przebieg
1.Słuchanie baśni opowiadanej przez nauczyciela.
2.Rozmowa kierowana dzieci wybierają spośród czterech ilustracji jedną, przedstawiającą daną bajkę
3. Zagadka z elementami rysunku
5. Ziarenka- poznawanie struktury różnych materiałów: mak, groch, kasza poprzez dotyk
6. Chodzenie po różnych strukturach wysypanych ziarnami-zabawa ruchowa
7.Pantofelek- wyklejanie różnymi ziarenkami wzoru pantofelka
-wymienienie cech
8. Zabawa ruchowa
9. Praca dzieci

Scenariusz nr.3

Hasło programu: wykonanie kukiełek na patyku z dostępnych materiałów plastycznych
Temat: Wykonanie kukiełki do teatrzyku ”Światłość” na podstawie opracowanego scenariusza
Cele operacyjne;
-zwróci uwagę na charakterystyczne elementy zwierząt
- wykorzysta pomysłowość i sprawność manualną w konstruowaniu kukiełki
Metody:
-słowne-czytanie scenariusza, instrukcja
-oglądowe: ilustracje, obrazki, postaci
-czynne: zadania do wykonania

Środki dydaktyczne:
-materiały plastyczne
Przebieg
1.Zabawa wprowadzająca” Iskierka przyjaźni”
2.czytanie scenariusza przez nauczyciela
4. rozmowa kierowana w oparciu o utwór
4.Zabawa ruchowa
5.Praca dzieci. Omówienie sposobu wykonania kukiełki. Wykonywanie kukiełek.
6. Omówienie prac dzieci
7. Wystawa

Scenariusz 4
Kraina Ruchu Twórczego
-inscenizowanie krótkich tekstów literackich w formie opowieści ruchowej
Temat: Kopciuszek na balu-opowieść ruchowa
Cele operacyjne:
-dostosuje ruch, sposób poruszania się do opowiadania nauczycielki
-przyjmie na siebie określoną rolę w zabawie
-okaże radość i zadowolenie ze wspólnej zabawy z rówieśnikami
Metody:
-słowne: słuchanie fragmentów bajki, rozmowa
-oglądowe: pokaz ilustracji, teatrzyk sylwet-oddziaływanie na widza sylwet?

-czynne: zadanie ruchowe, samodzielne odtwarzanie-próby odtwarzania scen

Środki dydaktyczne:
- ilustracje, rekwizyty do zabawy ruchowej, nagrana muzyka, tunel, krążki, chorągiewki
Przebieg
1.Powitanie okrzykiem grupy. Piosenka „ Wszyscy są..”
2.Wprowadzenie do zabawy
Zapraszamy wszystkich na wielką wyprawę do Pałacu Króla. Wyruszamy na spotkanie z piosenką „ Taniec Królowej”- pedagogika zabawy.
Dzieci parami maszerują po obwodzie koła, sowa refrenu wyklaskują, przy drugiej zwrotce zmiana ustawienia -jeden za drugim.
3. Opowieść ruchowa : W Pałacu króla: Dzieci pokonują drogę zgodnie z opowiadaniem nauczycielki.
N: Wsiadamy do powozu. Musimy ustawić się osoba za osobą , by wszyscy zmieścili się do powozu.
D. Dzieci ustawiają się gęsiego.
N: Rozpoczynamy podróż. Przed nami wysokie drzewa, które musimy ominąć raz z jednej , raz z drugiej strony.
D: Dzieci omijają rozstawione na sali chorągiewki.
N: Świetnie, wykonaliście to zadanie. Zbliżyliśmy się do pałacu. Przed nami wysokie schody. Dzieci pokonują przeszkody ustawione na drodze.
D: Dzieci starają się przejść nad pudełkami starając się nie nadepnąć na nich
N: Wchodzimy do pałacu. Przed nami niski korytarz.
D: Dzieci starają się przejść przez tunel ustawiony na środku sali
N: Jesteśmy w Pałacu Króla, musimy ukłonić się przed królem.
D: Dzieci podchodzą do krzesła i kłaniają się przed królem w koronie
N: Nauczymy się prostego układu tanecznego.
Pokazanie prostego układu tanecznego w parach.
D: Dzieci tańczą według wskazówek nauczyciela
N: Nauczyciel podchodzi do każdej pary i udziela wskazówek
4. Relaksacja. Dzieci układają się wygodnie na dywanie, zamykają oczy i wsłuchują się w muzykę
5. Finalizacja
Dzieci w parach spacerują po elipsie przy dźwiękach muzyki. Gdy muzyka milknie wskazane przez czarodziejską różdżkę dziecko, wybiera jeden z rekwizytów ukrytych w czarodziejskim kuferku. Gdy dzieci usłyszą muzykę , maszerują dalej.

Scenariusz 5
Kraina Wyobraźni
-Umożliwienie dziecku dokonywania wyborów i przeżywania pozytywnych efektów własnych działań
Temat: Przygoda z balonikiem
Cele operacyjne:
- powiąże kolejne wydarzenia w logiczną całość
-przemyśli i opowie własne zakończenie utworu
-za pomocą improwizacji ruchowych przedstawi wybrane treści utworu
Metody:
-słowne: opowiadanie nauczycielki do serii obrazków, rozmowa
-oglądowe: obrazki
-czynne: zadania do wykonania
Środki dydaktyczne:
-ilustracje tworzące historyjkę obrazkow?

-balony
-torby papierowe do wykonania postaci
-pędzle
-kartki
Przebieg
1. Ćwiczenia oddechowe-nadmuchaj balon
2.Wprowadzenie wyrazu do czytania globalnego, piktogram
3. Ćwiczenia dramowe- gry z wyobrażonym przedmiotem
Wyobraźcie sobie, że macie w ręku duży balon, podrzucajcie go wysoko, coraz wyżej. Wtem balon zawisła na drzewie. Rośniecie szybko, jesteście coraz wyżsi, próbujecie zrzucić balon z drzewa. To się wam nie udaje. A tera stajecie się kotami, chodzicie jak koty, staracie się wskoczyć na drzewo. Wszystkie koty skaczą. Chwytacie balon pazurem, balon pęka. Wszystkie koty są przerażone, bardzo przerażone uciekają.
4. Obejrzenie ilustracji i ustalenie kolejności wydarzeń
-mama kupuje chłopcu balonik
-chłopiec bawiący się balonem
-kot bawiący się balonikiem
-płaczący chłopiec z pękniętym balonikiem
5. Technika „ Burza mózgów”- co było dalej. Dzieci podają własna wersję zakończenia opowiadania
6. Opowiadanie dzieci na podstawie całej historyjki obrazkowej.
7. Ćwiczenia dramowe
-żywe obrazy
Nauczyciel dzieli dzieci na pary.
Dzieci w parach ilustrują ciałem i mimiką twarzy sytuacje przedstawione na ilustracjach historyjki.
Nauczyciel ustawia pary w kole i grupy kolejno przedstawiają swoje wersie żywych obrazów, a na sygnał „stop” zastygają w bezruchu, stop-klatka.
Rozmowy w rolach. Dzieci pozostają w parach, tylko zamieniają się rolami: dziecko, które było w żywym obrazie kotem, teraz jest chłopcem.
8. Wykonanie ilustracji przedstawiającej wesoły i smutny balon, na zasadzie kontrastu.
9. Przyklejanie minek pod balonikami: wesoły, smutny

Ewaluacja programu

Celem ewaluacji programu jest pozyskanie informacji o poziomie wiedzy i umiejętności dzieci w zakresie edukacji teatralnej oraz skuteczności metod i form aktywności wprowadzanych do zajęć z dziećmi. Wyniki ewaluacji pozwolą na określenie przydatności programu oraz dadzą wskazówki do jego uzupełnienia czy zmodyfikowania.
Należy przede wszystkim skupić się na ocenie trzech aspektów:
• poziom wiedzy i umiejętności
• aktywna postawa podczas zajęć koła
• postrzeganie koncepcji programu przez rodziców
Oceny można dokonać na podstawie:
• rozmowy indywidualnej
• informacji zwrotnej od rodziców
• wykonanych różnorodnych prac plastycznych o tematyce teatralnej-uczniowie z orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym, znacznym, autyzmem i niepełnosprawnością sprzężon?

• ankiety dla uczniów z orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu lekkim

Ankieta dla Ucznia z orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu lekkim

Szanowny Uczniu!

Zabierzcie głos w sprawach ważnych dla Twojego rozwoju. Uzyskane informacje pozwolą mi ocenić na ile „Program koła teatralnego –poznaję, odczuwam, działam” spełnia Twoje oczekiwania oraz potrzeby.
Dziękuję za wypełnienie poniższej ankiety. Proszę zaznaczyć jak często miały miejsce poniższe odczucia, czy zachowania wstawiając X w danej rubryce.

1.Chętnie uczestniczyłeś/aś w zajęciach teatralnych:

zawsze często czasami rzadko nigdy

2.W domu demonstrowałeś/aś ćwiczenia poznane na zajęciach:

zawsze często czasami rzadko nigdy

3.Chętnie prezentowałeś/aś swoje umiejętności przed rodziną i znajomymi:

zawsze często czasami rzadko nigdy

4.Przeżywałeś/aś sukcesy i porażki całej grupy:

zawsze często czasami rzadko nigdy

5.Chętnie wykonywałeś/aś ćwiczenia zalecane przez nauczyciela:

zawsze często czasami rzadko nigdy

6.Czułeś/aś się kimś ważnym w zespole:

zawsze często czasami rzadko nigdy

7.Które zajęcia teatralne sprawiły Ci największą radość................................
8. Jakie tematy chciałbyś/abyś realizować na zajęciach koła teatralnego..........
DZIĘKUJĘBIBLIOGRAFIA
1. Aktywność dzieci i młodzieży. Red. Popek S.,Warszawa 1988
2. Asyngier-KoziełA:Teatr-dziecko-edukacja”Kwartalnik Pedagogiczny”2003,nr.3
3. Broszkiewicz B.,Jarek J.: Warsztaty teatralne . Wrocław 2001
4. Dorma J.: Zabawa dzieci w teatr. Warszawa 1981
5. Dziedzic A:Teatr i Edukacja. Poznań 2001
6. Fręś J.A.:Teatr Młodzieżowy Rzeszów 2005
7. Gloton G.,. Clero C.: Twórcza aktywność dziecka. Warszawa 1986
8. Kędzior E - Niczporuk: Wprowadzenie do pedagogiki zabawy. Lublin1998
9. Pielasińska W.: Ekspresja- jej wartość i potrzeba. Warszawa 1983
10. Zborowski J.. Rozwijanie aktywności twórczej dzieci. WSIP, Warszawa1986
11. Wójcik Z..: Zabawa w teatr: .Didasko, cop. 1996-1997

Bogusława Szaniawska