Program rewalidacji - niepełnosprawność sprzężona

PROGRAM REWALIDACJI INDYWIDUALNEJ DLA DZIECKA
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ SPRZĘŻONĄ
( NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ RUCHOWA I UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE
W STOPNIU UMIARKOWANYM)

I. Dane personalne.

Imię i nazwisko: A.
Data i miejsce urodzenia: XXX
Adres: XXX
Imiona i nazwiska rodziców: XXX

II. Charakterystyka uczennicy (na podstawie orzeczenia i obserwacji własnej).

A. to 5 – letnia dziewczynka z porażeniem mózgowym i niedowładem spastycznym czterokończynowym. Nie porusza się samodzielnie.
Badanie psychologiczne wykazało upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym. Ogólną ocenę sprawności zaburza funkcjonowanie ruchowe dziecka.
Najlepiej wśród badanych funkcji rozwinięta jest mowa. Dziewczynka rozumie polecenia słowne, prawidłowo je wykonuje. Buduje dwuwyrazowe zdania, nazywa prawidłowo znane przedmioty, zwierzęta. Chętnie nawiązuje dialog. Dobrze orientuje się w schemacie ciała.
Ania nie opanowała czynności samoobsługowych: samodzielnego spożywania posiłków, zakładania i zdejmowania odzieży. Czasami sygnalizuje potrzeby fizjologiczne. Wykazuje słaba sprawność w obrębie motoryki małej, która spowodowana jest spastycznością. Niska koordynacja wzrokowo – ruchowa. Potrafi włożyć kształty układanki do odpowiednich otworów, podejmuje próby układania klocków. Nie potrafi trzymać poprawnie ołówka, kredki. Podejmuje próby rysowania na etapie bazgrot.
W zakresie motoryki dużej Ania wykonuje rotację wokół własnej osi, podciągana za ręce siada, posadzona w bezpiecznej pozycji samodzielnie ją utrzymuje. Stoi trzymając się poręczy. Trzymana za ręce próbuje kroczyć.
Ma silną motywacje do wykonywania zadań.

III. Zalecenia dotyczące rewalidacji - na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego i obserwacji uczennicy:
1. Stymulacja rozwoju procesów myślowych w oparciu o materiał konkretno – obrazowy oraz werbalny.
2. Ćwiczenie motoryki dużej.
3. Usprawnianie koordynacji wzrokowo – ruchowej.
4. Ćwiczenia manualne i grafomotoryczne.
5. Doskonalenie sprawności samoobsługowych.

IV. Cele programu:

Nadrzędnym celem programu jest umożliwienie uczennicy zdobycie wiedzy i umiejętności na miarę swoich możliwości, kształtowanie właściwych interakcji międzyosobowych i kształtowanie postaw otwartości i samoakceptacji.
Cele:
- wzmacnianie wiary w możliwości i wartość każdego człowieka,
- rozwijanie empatii,
- kreowanie pozytywnego myślenia,
- stymulowanie ogólnego rozwoju dziecka,
- usprawnianie koordynacji wzrokowo – ruchowej,
- wzbogacanie zasobu słownictwa i pamięci słownej,
- ćwiczenia motoryczne, manualne,
- rozwijanie funkcji poznawczych,
- prowokowanie do podjęcia aktywności własnej.

V. Metody i formy pracy.

Podczas realizacji programu wykorzystane zostaną elementy wielu metod psychologicznych i pedagogicznych wzbogacone o własne pomysły m.in.:
- elementy Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne,
- metoda M. Ch. Knillów – Dotyk i komunikacja,
- wybrane techniki relaksacyjne,
- elementy metody – Pedagogika Zabawy.

VI. Program rewalidacji.

Cel ogólny: Rozwój mowy i myślenia.

Cele szczegółowe
Sposoby realizacji. Przykładowe ćwiczenia.
Uwagi
1.
Ćwiczenia oddechowe.
- wciąganie i wydmuchiwanie powietrza;
- nadymanie buzi przepychanie powietrza w ustach z jednej strony na drugą;
- dmuchanie na wiatraczek, w gwizdek, płomień świecy;
- nadmuchiwanie balonika;
- zdmuchiwanie lekkich przedmiotów ze stołu;
- dmuchanie na przedmiot zawieszony, unoszący się lub opadający ( kartki, piórka)
- chuchanie, wydmuchiwanie kółek na lustrze,
- puszczanie baniek mydlanych,
- chłodzenie gorącej zupy na talerzu,
- wdech z unoszeniem ramion;
- wydech z opadaniem ramion;
- „wyścig łódek” – dmuchanie na papierowe łódki w misce wody;
- zabawy ortofoniczne ( naśladowanie zwierząt, dźwięków z otoczenia, śmiechu różnych ludzi);
- zatrzymywanie oddechu.

2.
Ćwiczenia przygotowujące do prawidłowego mówienia.
Zestaw ćwiczeń warg i języka:
- obrysowywanie kształtu ust przez nauczyciela;
- leciutki masaż warg;
- uklepywanie warg palcami;
- ściąganie ust w dzióbek;
- rozchylanie ust w kierunku kącików ust (szeroki uśmiech);
- rozchylanie i składanie warg do uśmiechu;
- zaciskanie warg;
- nakładanie wargi dolnej na górną i górnej na dolna;
- nagryzanie górnymi zębami na dolną wargę i dolnymi na górną;
- nadymanie policzków – baloniki;
- parskanie koni – wibracja warg;
- warczenie motoru;
- leciutkie dotykanie języka pałeczka, patyczkiem, łyżeczką;
- zlizywanie miodu z łyżeczki;
- oblizywanie ust przez dziecko;
- układanie ust do uśmiechu, cmokanie;
- gra na grzebieniu ( masaż wibracyjny);
- przesuwanie języka po dolnej wardze, od lewego do prawego kącika ust (następnie od prawego do lewego), opierając język o wargę dolną i bez opierania;
- wysuwanie i chowanie języka;
- wykładanie języka do brody i nosa;
- rozkładanie szerokie języka – łopata;
- głaskanie podniebienia językiem;
- dotykanie czubkiem języka różnych miejsc w jamie ustnej;
- usta zamknięte, język wykonuje okrężne ruchy po wewnętrznej stronie warg i policzka;
- robienie rurki z języka;
- klaskanie językiem – jadące konie;
- licznie zębów – przesuwanie języka po zębach górnych i dolnych, po zewnętrznej i wewnętrznej stronie;
- robienie łyżeczki z języka ( wgłębienie na grzbiecie języka, boki i przód uniesione);
- wypychanie językiem policzków;
- picie przy użyciu łyżeczki;
- picie przy użyciu rurki;
- lizanie lizaka.
Zestaw ćwiczeń podniebienia miękkiego:
- ziewanie przy nisko opuszczonej szczęce;
- wdech przez nos i wydech przez usta przy szeroko otwartych ustach;
- wdychanie powietrza przez usta przy zakrytym nosie;
- wdychanie powietrza przez nos przy zamkniętych ustach;
- naśladowanie odgłosów gęsi – gęganie;
- naśladowanie odgłosów płukanego gardła.
Zestaw ćwiczeń wzmacniających pierścień zwierający gardło:
- dmuchanie przy zakrytym nosie;
- ziewanie;
- masaż podbródka;
- opadanie szczęki dolnej i szybkie jej unoszenie;
- kasłanie przy wysuniętym języku;
- połykanie picia przy zakrytym nosie;
- chrapanie.
Zestaw ćwiczeń ruchów szczęki dolnej:
- opuszczanie i podnoszenie szczęki dolnej;
- przesuwanie szczęki dolnej w prawo i w lewo;
- wysuwanie szczęki do przodu i cofanie jej.

3.
Ćwiczenia rozwijające procesy myślowe
- wskazywanie i nazywanie ( przyswajanie znaczenia wyrazu określającego nazwę danego przedmiotu, zwierzęcia, rośliny, części ciała, koloru, stosunków przestrzennych)
- rozumienie i wykonywanie poleceń nauczyciela;
- doskonalenie rozumienia werbalnego: czarodziejski worek ( co to jest? jak się nazywa ?do czego służy?);
- rozszerzanie zasobu słownictwa dotyczącego treści zaobserwowanych w otoczeniu, na ilustracji;
- słuchanie opowiadań, bajek;
- wyodrębnianie elementów akcji, np. co robi mama? Z kim jest w kuchni?
- dobieranie elementów ilustracji do słyszanej bajki, opowiadania.

Cel ogólny: Rozwijanie percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo -ruchowej.

Cele szczegółowe
Sposoby realizacji. Przykładowe ćwiczenia.
Uwagi
1.
Ćwiczenia percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo- ruchowej.
- wskazywanie i nazywanie osób z najbliższego otoczenia,
- przyglądanie się przedmiotom z najbliższego otoczenia (łączenie przedmiotu z nazwą),
- wyciąganie ręki po wskazany przedmiot,
-wybieranie i trzymanie w ręku wskazanego przedmiotu, przekładanie z ręki do ręki,
- wskazywanie przedmiotów znanych dziecku,
- wskazywanie przedmiotów na obrazkach,
- napełnianie pudełka klockami,
- chwytanie drobnych przedmiotów – zbieranie klocków, koralików,
- nawlekanie korali na sznurek (najpierw dużych , następnie mniejszych),
- układanie klocków w jednej linii,
- piętrzenie i segregowanie klocków, zabawek,
- dobieranie takich samych przedmiotów (np. 2 lalki, 2 misie, 2 klocki),
- porządkowanie zabawek według jednej wybranej cechy ( np. tu lalki, tu misie, u klocki),
- porównywanie dwóch podobnych zabawek różniących się wyraźną cechą( kolorem, wielkością);
- wkładanie klocków do pudełek według kształtów – dobieranie;
- wkładanie drobnych przedmiotów do pojemników z małym otworem,
- dopasowanie obrazków do przedmiotów i odwrotnie,
- dobieranie w pary dwóch takich samych obrazków (przedstawiające znane przedmioty, zabawki);
- wskazywanie przedmiotów na planszy na podstawie słyszanej nazwy;
- oglądanie obrazków i wypowiadanie się na ich temat ( co jest na obrazku, co robi),
- składanie obrazków złożonych z 2 ( lub więcej , według możliwości dziecka) elementów – na wzorze, bez wzoru;
- zgadywanie czego brakuje ( spośród 2-3 przedmiotów chowamy jeden, dziecko odgaduje czego brakuje);
- wprowadzenie zabaw tematycznych ( zabawy w dom, naśladowanie czynności);
- rysowanie na dużej powierzchni ( dowolnie, dowolne ruchy koliste, rysowanie kropek, kresek);
- łączenie kropek linią;
- pogrubianie i odwzorowywanie prostych kształtów ( linie, koła, powadzenie ręki dziecka);
- zabawy z masami plastycznymi;

Cel ogólny: Ćwiczenia rozwijające sprawność ruchową.

Cele szczegółowe
Sposoby realizacji. Przykładowe ćwiczenia.
Uwagi
1.
Ćwiczenia motoryki dużej.

- klaskanie,
- sięganie po przedmioty wskazane przez nauczyciela,
- toczenie piłki, turlanie ( po wyznaczonej trasie, do drugiej osoby);
- chwytanie piłki;
- podrzucanie piłki, większej zabawki;
- podrzucanie mniejszej zabawki, woreczka;
- elementy Ruchu Rozwijającego W. Sherborne;
- program aktywności Dotyk i Komunikacja - metoda Knillów;

2.
Ćwiczenia motoryki małej.
- chwytanie całą dłonią przedmiotów;
- chwytanie małych przedmiotów palcami;
- chwytanie drobnych przedmiotów palcami i manipulowanie nimi;
- otwieranie i zamykanie pudełek,
- wkładanie i wyjmowanie przedmiotów do pudełka
- dotykanie przedmiotów o różnej fakturze;
- gniecenie, lepienie, z przygotowanych mas;
- darcie papieru;
- malowanie ręką dużych powierzchni;
- rysowanie kredą.

Cel ogólny: Doskonalenie sprawności samoobsługowych.

Cele szczegółowe
Sposoby realizacji. Przykładowe ćwiczenia.
Uwagi
1.
Jedzenie.
- spożywanie pokarmów płynnych, półpłynnych i stałych;
- dokładne gryzienie, żucie i przełykanie;
- posługiwanie się łyżką – zabawy tematyczne w dom, karmienie drugiej osoby, lalki wyćwiczą płynny ruch ręki, precyzję ruchu, trafianie do buzi;
- posługiwanie się widelcem;
- właściwe korzystanie z serwetek;
-wdrażanie do zachowania zasad bezpieczeństwa podczas spożywania posiłków
- wdrażanie do estetycznego spożywania posiłków.

2.
Mycie się.
- rozwijanie nawyku i potrzeby codziennego mycia – wierszyk lub opowiadanie o brudnym kotku, wierszyki lub piosenki;
- kształtowanie nawyku mycia się w konkretnych sytuacjach: po powrocie z zabaw na powietrzu, po korzystanie z toalety, po zabawach plastycznych, przed i po posiłkach;
- posługiwanie się chustką do nosa;
- usprawnianie ruchów rąk podczas mycia się;
- wdrażanie do samodzielnego dbania o higienę osobistą.

3.
Ubieranie się.
- zabawy z ubraniami, naśladowanie czynności nakładania poszczególnych elementów odzieży ( czapka, rękawiczki..);
- zabawy w dobieranie elementów garderoby do poszczególnych części ciała;
- wdrażanie do stosowania doboru odzieży do warunków pogodowych.

Cel ogólny: Ćwiczenia orientacji w schemacie ciała i w przestrzeni.

Cele szczegółowe
Sposoby realizacji. Przykładowe ćwiczenia.
Uwagi
1.
Ćwiczenia orientacji w schemacie własnego ciała i drugiej osoby.

- wskazywanie poszczególnych elementów własnego ciała i nazywanie ich, następnie wskazywanie ich u drugiej osoby;
- różnicowanie prawej i lewej strony ciała np. to moja prawa ręka, lewa ręka, zabawy z pokazywaniem stron ciała;
- doskonalenie umiejętności wyprowadzania kierunków od osi ciała np. prostowanie rak przed siebie, za siebie, w bok, do przodu, do tyłu;
- naśladowanie ruchów wykonywanych przez drugą osobę jednoczesnym nazywaniem czynności: zabawa „rób to, co ja”;
- porównywanie wyglądu: wskazywanie i porównywanie wyglądu drugiej osoby np. ja mam rękę prawą i ty masz rękę prawą, ja mam z przodu oczy i ty masz z przodu oczy, rysowanie swoich sylwet, portrety;

2.
Ćwiczenia kształtujące orientację kierunkową w przestrzeni.
- zabawy ruchowe z pokazywaniem i nazywaniem wykonanej czynności: pokaż i powiedz np. kładę piłkę za siebie, przed siebie, w bok, podnoszę do góry, opuszczam do dołu;
- zabawy wdrażające do prawidłowego posługiwania się określeniami dotyczącymi kierunków: na wprost, w lewo, w prawo;
- ustalanie położenia przedmiotów w stosunku do siebie i do innej osoby;
- określanie położenia przedmiotów w przestrzeni i na płaszczyźnie;
- określanie wielkości przedmiotów względem siebie.

VII. Przewidywane osiągnięcia

- udoskonala procesy poznawcze,
- ma większa wiarę we własne siły,
- słucha ze zrozumieniem innych osób,
- wypowiada się zdaniami prostymi,
- ma większy zasób słownictwa,
- potrafi skoncentrować uwagę,
- udoskonala czynności samoobsługowe.

VIII. Współpraca z rodzicami
Indywidualne rozmowy z rodzicami po skończonych zajęciach. Przekazywanie wskazówek do pracy w domu.

Literatura:
Anna Franczyk, Katarzyna Krajewska: Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym z deficytami i zaburzeniami rozwoju, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007

Opracowała: Małgorzata Ziemba