Diagnoza prawidłowości rozwojowych dziecka w wieku przedszkolnym

Diagnoza prawidłowości rozwojowych dziecka w wieku przedszkolnym.

Wstęp:
Stefan Szuman stworzył definicję pojęcia dojrzałości szkolnej, uważaną obecnie za klasyczną, na której opierają się wszyscy badacze i teoretycy zajmujący się tym problemem. Otóż według Szumana „ dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju: fizycznego, społecznego , psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej” ( Żebrowska M. 1975, s. 512 ).

Rozwój dziecka jest procesem,w którym obserwujemy zmiany prowadzące do jego lepszego funkcjonowania. W celu wychwycenia tych zmian, należy dokonać diagnozy rozwoju dziecka . Ma ona za zadanie udzielenie rodzicom informacji związanych z zakresem przygotowania dziecka do podjęcia nauki w szkole oraz funkcjonowania w grupie rówieśniczej.
Powyższa diagnoza wstępna przeprowadzona była w grupie dzieci 6-letnich w Zespole Placówek Oświatowych w Kadzidle na przełomie miesiąca października i listopada. Obejmowała zbadanie poziomu właściwości rozwoju psychicznego - takich procesów jak: funkcjonowanie dziecka w środowisku rówieśniczym, rozwój uwagi, spostrzegania, mowy, myślenia , rozumowanie, pamięć, motoryka, lateralizacja. Przeprowadzona była przy wykorzystaniu kart pracy dla dziecka. Wiadomości i umiejętności chłopca prowadzone były w formie rozwiązywania zadań oraz obserwacji.
Zadania przeznaczone do diagnozy wstępnej – jesiennej nawiązywały do aktualnej pory roku. Nauczyciel podejmował sam decyzję o kolejności wykonywania zadań. Ich dobór często był uzależniony od tematyki dnia lub rodzaju zaplanowanych zajęć. Badania gotowości szkolnej dziecka w aspekcie społeczno-emocjonalnym było zgodne z nową podstawą programową.

Do notowania wyników z powierzonych zadań oraz obserwacji posłużył „Arkusz do diagnozy rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym”.

Arkusz do diagnozy rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym

LP.
BADANIE
PROWOKACJA
ZACHOWANIE DZIECKA
UWAGI

WYODRĘBNIANIE SIEBIE ZE ŚRODOWISKA I PROSTE FORMY SAMOOCENY
1.
Własne cechy fizyczne i psychiczne
Odpowiedz na pytania: Jaki chciałbyś być/ jaki jesteś?

Ładny 1 2 3
szczupły 1 2 3
dobry 1 2 3
sprawiedliwy 1 2 3
mądry 1 2 3
wysoki 1 2 3
koleżeński 1 2 3
szczęśliwy 1 2 3
lubiany 1 2 3
gruby 1 2 3
pomysłowy 1 2 3
uczciwy 1 2 3
sprawny fizycznie 1 2 3
grzeczny 1 2 3
cichy 1 2 3 spokojny 1 2 3
Dziecko w czasie pierwszego badania „Jaki chciałbyś być?” na wszystkie pytania udzieliło odpowiedzi najwyższej na „ tak”.
Drugie badanie „Jaki jesteś?” - tu najczęściej padała odpowiedź „nie” lub „nie wiem”.

Analiza arkusza: uzyskane informacje świadczą o tym, co dziecko wie o sobie i jaki ma stopień samooceny. Rozbieżność pomiędzy tym , jakie chciałoby być, a tym, jak siebie postrzega odczytano z arkusza: samoocena i postrzeganie siebie na tle grupy wyszły na niskim poziomie. Świadczy to o niedostatecznej lub nawet złej adoptacji dziecka wśród społeczności przedszkolnej..
Arkusz samowiedzy wypełniany jest w trakcie dwukrotnej rozmowy z dzieckiem.
Pierwsze badanie: nauczyciel pyta dziecko: Jakie chciałoby być i kolejno podaje cechy z arkusza. N-l zaznacza odp. Na arkuszu kolorem czerwonym odpowiednio: 1, 2 lub 3. „1” oznacza -nie”, „2” -nie wiem, „3”- tak.
Drugie badanie: n-l pyta o te same cechy : Jaki jesteś, na tym samym arkuszu zaznacza kolorem niebieskim: 1, 2 lub 3.

Wniosek:
Zbadać przyczynę tak niskiej samooceny chłopca. Wzmacniać jego poczucie wartości, zachęcać, chwalić, doceniać jego wysiłki. Wysłuchiwać tego, co ma do powiedzenia.
2.
Ocena własnej twórczości
Dokończ zdania:
1. Lubię robić....
2. Nie lubię robić....
3. Najchętniej rysuję....
4. Najlepiej wychodzi mi ....
5. Śpiewam tylko....
6. Mam problem z......
7. Boję się.....
8. O problemach rozmawiam z .....
9. Gdybym złowił złotą rybkę , to poprosiłbym ją o....
Dziecko w czasie badania zastanawiało się nad udzieleniem odpowiedzi. Było niepewne. Wyniki dały obraz emocji i nastawienia chłopca na nową rzeczywistość szkolną, ale też domową: dziecko lubi budować z klocków, nie lubi opiekować się bratem, nie lubi rysować i śpiewać, ma problemy z kolegami, którzy się z niego śmieją, boi się taty, o problemach rozmawia z mamą. Złotą rybkę poprosiłby o nowy, murowany dom
Test niedokończonych zdań polega na tym, że nauczyciel rozpoczyna zdanie, a dziecko je kończy. Nauczyciel zapisuje uwagi.
Pozwala to lepiej poznać emocje dziecka, jego motywy i potrzeby.

Wniosek:
Dziecko źle się czuje w nowym środowisku, ma trudności z prawidłową adaptacją, żyje we własnym świecie. Należy dołożyć wszelkich starań, aby grupa przyjęła chłopca, i aby on odczuwał radość – a nie lęk, podczas wspólnego ze sobą przebywania.
3.
Orientacja we własnych procesach psychicznych
Dokończ zdania:
1. Lubię kiedy...
2. Nie lubię kiedy...
3. Gdy się cieszę, to.....
4. Kiedy jestem smutny, to.....
5. O problemach rozmawiam z ....
6. Gdy się złoszczę, to.......
7. Wstydzę się.....
8. Lubię przebywać z ......
9.Lubię rozmawiać z ......
10. Gdy będę dorosły, to.....

Odpowiedzi dziecka:
„nikt się ze mnie nie śmieje”
„koledzy się ze mnie śmieją”
„skaczę”
„chowam się „
„mamą”
„ chowam się”
brak odpowiedzi
„mamą”
„mamą”
„wyjadę do Niemiec”
Test niedokończonych zadań ( j.w )

Analiza: Dziecko nie zostało zaakceptowane przez grupę rówieśniczą , bardzo to przeżywa . Należy zwrócić szczególną uwagę na wykształtowanie prawidłowych relacji
rówieśniczych., ponieważ to rówieśnicy stają się w rozwoju dziecka niezbędnym czynnikiem socjalizacji i rozwoju osobowości . Bardzo istotna staje się tu rola nauczyciela w likwidowaniu konfliktów i kształtowaniu pozytywnych uczuć społecznych oraz w procesie socjalizacji.

Wniosek:
Zbadać przyczyny niepozytywnych emocji dziecka. Zachęcać do zabaw z kolegami najpierw w małych grupach, potem większych. Zmienić nastawienie grupy do dziecka, aby poczuło ono z ich strony sympatię i koleżeńskość.

SPOSTRZEGANIE
LP.
BADANIE
PROWOKACJA
ZACHOWANIE DZIECKA
UWAGI
1.
Rozróżnianie barw
Bierne: Wskaż kredkę zieloną, żółtą , niebieską, czerwoną.
Dziecko wykazuje się znajomością czterech podstawowych kolorów
Spostrzeganie dziecka to poznawanie bezpośrednie całokształtu przedmiotów i zjawisk oraz związków i zależności typu fizycznego między nimi. Chłopiec rozróżnia kolory, potrafi wskazać bardziej zielony, większy – mniejszy, obok na, pod, dłuższy itp. Rozpoznaje i różnicuje podstawowe figury, potrafi składać obrazek z kilku części , chociaż robi to mało precyzyjnie,rozpoznaje na obrazku elementy, które nie pasują do ilustracji.
Dzięki spostrzeganiu dziecko zbiera zmysłami informacje z otoczenia. Dowiaduje się o wszystkich otaczających go właściwościach wykorzystując swój wzrok, słuch, smak, węch i dotyk.

Wniosek:
Starać się, aby spostrzeżenia zaczynały być uporządkowane dzięki systematycznej obserwacji , twórczemu działaniu oraz zaangażowaniu.

Czynne:
Masz tu obrazki z porami roku.
1.Pokoloruj na czerwono ramkę obrazka, na którym przedstawione jest drzewo jesienią,
2. Pokoloruj na niebiesko ramkę obrazka o tematyce zimowej.
3. Zamaluj odpowiednim kolorem ramkę pory roku, która nastąpi po zimie.

Zadanie poprawnie wykonane.

Zadanie poprawnie wykonane.

Zadanie wykonane poprawnie.

2.
Rozróżnianie kształtów
Bierne: Podaj mi kolejno figury( koło, trójkąt, kwadrat, prostokąt)
Dziecko poprawnie wykonuje polecenie

Czynne:
Kolorowanie rysunku z różnych figur geometrycznych zgodnie z podanym „kodem”

Układanie „Domku” z figur – cięcie nożyczkami po liniach.
Dziecko zastosowało kolory z podanego kodu ( zamiast czerwonego, którego nie miał pozwolono mu użyć pomarańczowy)

Chłopiec nieprawidłowo trzyma nożyczki, nieprecyzyjnie tnie po liniach prostych pionowych i poziomych. Nożyczki „ zginają” mu kartkę. Denerwuje się przy tej czynności.

3.
Wyodrębnianie przedmiotów z rysunku.
Pokazuję obrazek – zadaniem dziecka jest wskazanie elementów, które nie pasują do ilustracji i zaznaczenie ich.
Dziecko poprawnie zaznacza elementy, wykazuje zainteresowanie i chęć pracy w tej formie. Strona graficzna mało staranna.
Dziecko prawidłowo dokonało analizy i syntezy ilustracji o kilku planach, z wieloma elementami. Różnicuje kształty uwzględniając położenie w przestrzeni. Dzięki takiej umiejętności chłopiec łatwiej będzie różnicował i zapamiętywał kształty liter i cyfr.

Wniosek:
Zwiększyć liczebność zadań pod kontem różnic i urozmaicać ich tematykę , kiedy widzimy u dziecka właściwy tok myślowy oraz koncentrację na wykonaniu zadania, a także radość z sukcesu.

UWAGA
LP.
BADANIE
PROWOKACJA
ZACHOWANIE DZIECKA
UWAGI
1.
Czarno-białe jednoelementowe.
Pokazuję obrazki i proszę o dorysowanie elementu, którego brakuje:
-piłka
- rakietka
- rower
- latawiec
Zadanie wykonane prawidłowo
Uwaga to zdolność skierowania świadomości na działające bodźce.
Zdanie zainteresowało dziecko, dlatego skupiło swą uwagę na interesującej pracy.

Wniosek:
Stosować w pracy z dzieckiem tematy znane mu i bliskie, lub takie, które są dla niego interesujące.
2.
Kolorowe jednoelementowe.
Daję dziecku kolorowy obrazek ze słonecznikiem: rozetnij rysunek po zaznaczonych liniach . Ułóż z części obrazek.
Brak precyzji wycinania i złożenia obrazka w całość. Chłopiec nie lubi wycinać, ponieważ sprawia mu to trudność.
Koncentracja uwagi ( jej natężenie ) jest niezbyt silna na czynności, z którą chłopiec sobie nie radzi, ma z nią trudności , ( nie lubi wycinać ), dlatego wykonane zadanie wykonuje szybko i byle jak.

Wniosek:
Zwiększyć ilość ćwiczeń w zakresie manipulowania, cięcia, rysowania po liniach, aby zniwelować do minimum trudności dziecka.
3.
Czarno-białe wieloelementowe.
Pokazuję dziecku obrazki zwierząt leśnych. Jego zadaniem jest dopasować zwierzę do konturu.
Zadanie wykonane poprawnie.
Przy zadaniu tym zauważono u dziecka początki uwagi dowolnej. Dziecko na polecenie: to jest ważne, zwróć na to uwagę, świadomie skierowało uwagę na wskazany obiekt. Dokładnie przyjrzało się zwierzętom , których „cienie” były podobne.

Wniosek:
Chwalić chłopca za dobrze wykonane zadanie, aby wzmacniać w nim poczucie sukcesu.
4.
Kolorowe wieloelementowe.
Historyjka obrazkowa-układanie kolejności zdarzeń.
Historyjka obrazkowa pt. „ Imieninowy prezent”.
Zadanie wykonane przy pomocy N.
Koncentracja uwagi dziecka na czynnościach szkolnych stawała się bardziej owocna kiedy chłopiec wiedział, że może liczyć na pomoc nauczyciela oraz wtedy, gdy nic go nie rozpraszało.

Wniosek:
Pomagać chłopcu w sytuacjach, kiedy sobie nie radzi, jednak starać się motywować go do samodzielnego myślenia.

PAMIĘĆ
LP.
BADANIE
PROWOKACJA
ZACHOWANIE DZIECKA
UWAGI
1.
Trwała
-Proszę o podanie danych dziecka: imię, nazwisko, wiek, imiona rodziców i dziadków, miejsce zamieszkania, ulicy.
- Rozpoznawanie przez dziecko dźwięków różnych urządzeń gospodarstwa domowego.
- przypomnij mi zasady przejścia przez ulicę,

Dziecko prawidłowo podaje swoje imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania. Nie zna numeru domu .
Rozpoznaje dźwięki typowe dla urządzeń z gospodarstwa domowego.
Nie rozpoznał odgłosu wirującej pralki.
Chłopiec mówi wierszyk o ruchu drogowym.
Chłopiec wykazał się dobrą pamięcią trwałą, która była wynikiem wielu powtórzeń i utrwaleń. Nowe treści powinny być często utrwalane na zajęciach.

Wniosek:
Często powtarzać nowe wiadomości, utrwalać już zdobyte.

2.
Świeża.
-Proszę o wymienienie pór roku, dni tygodnia ( we właściwej kolejności).
- Wysłuchiwanie przez dziecko zmian w tempie i głośności słyszanych dźwięków ( szybko, wolno, naprzemiennie)

Pory roku wymienione niewłaściwie.
Dni tygodnia- bez zachowania kolejności.
Maszeruje zgodnie z tempem: szybko, wolno

Dziecko nadal wymaga większej liczby powtórzeń.
Pamięć świeża wymaga już mniejszej liczby powtórzeń i jest wpływem ćwiczeń w zapamiętywaniu.

Wniosek:
Często powtarzać nowe wiadomości, utrwalać już zdobyte.
3.
Odroczona
Zabawa kołowa ze śpiewem „ Jedno wyszło z kółeczka”.

Zabawa „ Ciepło- zimno”
Dziecko ma kłopoty z odgadnięciem imienia kolegi, który wyszedł za drzwi. Wstydzi się i denerwuje, kiedy inni się śmieją.

Chłopiec reaguje na wzrost natężenia słów „ gorąco, gorąco...” i znajduje szukany przedmiot. Okazuje radość z wykonania zadania.
Dziecko wykazuje trudność w zabawie. W tym wieku dzieci korzystają z przypominania drogą reprodukcji lub rozpoznawania, podpowiedzi („ przypomni sobie, kto dzisiaj siedział koło ciebie?” ). Stają się zdolne do przypominania sobie dzięki logicznemu zapamiętywaniu.

Wniosek:
Włączać dziecko do wspólnych zabaw kołowych, przydzielać odpowiednie role ( np. dyżurnego ) z innym dzieckiem, zapoznawać jasno z regułami gier i zabaw, sprawdzać, czy dziecko je zrozumiało.

BADANIE LATERALIZACJI
LP.
BADANIE
PROWOKACJA
ZACHOWANIE DZIECKA
UWAGI
1.
Lateralizacja oko
Zaglądanie przez dziurkę od klucza, papierową rurkę
Dziecko obserwuje prawym okiem trzymając przedmioty w prawej ręce.
Zwracam uwagę na wybór oka.
2.
Lateralizacja ręka
Narysuj po śladzie.
Rzuć woreczek do kolegi.
Powkładaj klocki do pudełka
Materiał piśmienniczy w prawej ręce.
Używa prawej ręki
Zwracam uwagę na sprawność, tempo i precyzję wykonania zadania.
3.
Lateralizacja noga
Skaczemy na jednej nodze do celu i z powrotem.
Kopnij piłkę do bramki
Używa prawej nogi
Zwracam uwagę na wybór nogi.

We wszystkich przypadkach dziecko wyraźnie wskazało preferencje prawostronne.

Wniosek:
Wskazane w dalszej pracy intensywniej prowadzić z chłopcem zabawy i ćwiczenia ułatwiające orientację w przestrzeni.

ROZWÓJ MOWY
LP.
BADANIE
PROWOKACJA
ZACHOWANIE UCZNIA
UWAGI
1.
Zasób słów, zniekształcenia
Opowiedz mi, jak wygląda twój dzień?
Dziecko wykazuje ubogi zasób słownictwa, częste zastanawianie się , czeka na podpowiedź N, myli nazwy pór dnia lub nie nazywa ich wcale. Brak logiki , chaos wypowiedzi.
W języku dziecka występują często naleciałości gwarowe. Zaburzenia komunikacji językowej spowodowane są brakiem lub niewystarczającym rozwojem kompetencji językowych.
Wniosek:
Należy zwiększyć ilość rozmów i pogadanek z dzieckiem na określony temat.
2.
Związek mowy ze spostrzeganiem
Opowiedz mi , jak dziecko lepiło bałwanka? Co mógłbyś narysować w ostatnim okienku?
( na podstawie historyjki obrazkowej)

Wypowiedzi najchętniej jednym słowem, brak zdań rozwiniętych, oczekuje pomocy w postaci pytań pomocniczych ze strony nauczyciela.
Brak twórczej odpowiedzi sugeruje zbyt małe uczestnictwo chłopca w życiu społecznym. Rozwój językowo- osobowościowy uwydatnia się podczas wartościowania, oceniania, wspólnych zabaw, prowadzenia dyskusji.

Wniosek:
Należy włączać dziecko do wspólnych działań najpierw w małej grupie ( 2 osobowej ), żeby doprowadzać do otwarcia się chłopca na działanie z kolegą, potem na większym forum – w zadaniach dla całego zespołu.
3.
Swobodne wypowiedzi dziecka
Analiza wypowiedzi dziecka podczas całego badania.
Dziecko posiada bardzo ubogi zasób słów, najczęściej nie odpowiada lub odpowiada słowem, wstydzi się podczas wypowiedzi i ma pochyloną głowę. Bawi się z boku, najchętniej obserwując co robią koledzy
Jeśli jakiś niekorzystny czynnik oddziałuje na organizm przez dłuższy czas może doprowadzić do opóźnienia rozwoju mowy ( alalia prolongata, niedorozwój mowy) to termin określający zjawisko występujące u dzieci, charakteryzujące się wolniejszym rozwojem zdolności ekspresyjnych (nadawania), bądź percepcyjnych (odbioru) mowy.

Wniosek:
Należy zwiększyć intensywność i różnorodność ćwiczeń w zakresie rozwoju słownictwa u dziecka.
4.
Neologizmy
Zadaję pytania:
1. Czym trzepie się dywan?
2. Kto prowadzi tramwaj?
3. Gdzie kupujemy buty?
4. Kto szyje ubrania?
5. Gdzie pracuje tata?
6. Gdzie pracuje mama?
Odpowiedzi dziecka:
- „ trzepaczką”
- „kierowca”
- „ w sklepie”
- „krawiec”
- „ na gospodarce”
- „pracowała w zlewni, teraz nie pracuje”
Dziecko używa w swoim ubogim słownictwie naleciałości i słowa gwarowe.
Aby dziecko zaczęło używać w potocznej mowie „ nowych słów” , włącza się do zajęć: opowiadania, świat fantazji, rymy, ciągi wyrazowe, czytanie bajek, wspólne z dzieckiem komentowanie ich, swobodne rozmowy.

Wniosek:
Włączać w/w elementy stosować ćwiczenia, zabawy i zadania , aby rozwijać wyobraźnię chłopca, poszerzać jego dotychczasowe słownictwo o nowe słowa, zwroty ; wtedy można się spodziewać, że swoista mowa chłopca stanie się interesująca, bardziej zrozumiała dla otoczenia oraz, że zacznie on się otwierać na prawidłowe relacje środowiska przedszkolnego , w którym przebywa.
5.
Posługiwanie się zdaniami podrzędnymi.
Wykorzystuję postacie osób wykonujących różne zawody i pytam się np.: co robi lekarz?, co robi kucharz?, co robi ogrodnik?
Odpowiedzi jednym słowem, bez rozwijania tematu pogłębiającego zagadnienie ( „ leczy, gotuje, hoduje rośliny” )
Układ zasad budowania wypowiedzi nie jest jeszcze w pełni utrwalony i ukształtowany. O rozwoju mowy dziecka świadczy między innymi zasób słów , jakimi się posługuje ze zrozumieniem ( słownik czynny ), jak i wyrazów rozumianych , których jeszcze nie używa ( słownik bierny ).

Wniosek:
Stosować częste powtórzenia, rymowanki, zwiększać intensywność dłuższych wypowiedzi, aby dziecko zaczęło używać nowych pojęć w mowie potocznej. Zwracać uwagę na prawidłową artykulację.

BADANIE ROZWOJU MYŚLENIA
LP.
BADANIE
PROWOKACJA
ZACHOWANIE UCZNIA
UWAGI
1
Rozwój pojęć.
Pytam dziecko:
1. Co to jest jabłko?,
2. Co to jest samochód?,
3. Co to jest piłka?
4. Co to jest szkoła?
Odpowiedzi dziecka:
- „ owoc do jedzenia”
- „ jeździ się nim”
- „ do grania”
- „ trzeba się w niej uczyć”
W procesie przyswajania pojęć dziecko przechodzi od pojęć prostych do coraz bardziej złożonych, wytwarzając stopniowo pojęcia uporządkowane hierarchicznie. Chłopiec wie, że jabłko to owoc. Ale to w przedszkolu dowiedział się , że jest zdrowe, ma witaminy, trzeba je myć. Że występują owoce krajowe i egzotyczne.

Wniosek:
Stymulować rozwój myślenia konkretno- wyobrażeniwego opierając się na konkretach.

2.
Abstrakcja i uogólnienia.
Daję dziecku trzy zestawy rysunków w których zawsze jeden przedmiot nie pasuje do reszty ( Pokazuję trzy obrazki owoców i jeden domek . Pytam, który obrazek nie pasuje do reszty? )
Chłopiec po kolei mówi co widzi na konkretnym rysunku . Na zadane pytanie wskazuje prawidłową odpowiedź „ Domek nie pasuje do owoców”
Chłopiec wykonał to zadanie prawidłowo. W tym wieku może się zdarzyć, że skojarzenia nie zawsze będą prawidłowe, gdyż doświadczenia życiowe są jeszcze ograniczone.

Wniosek:
Zwiększyć intensywność odpowiednich ćwiczeń w zakresie sprawniejszego rozumowania myślenia logicznego w celu zapoczątkowania u dziecka operowaniem odwracalnością myślenia.
3.
Myślenie magiczne ( animizm, antropomorfizm, artyficjalizm )
Pytam chłopca dlaczego pada deszcz?, dlaczego świeci słońce?, Po co jest piasek na plaży? Dlaczego lalka się śmieje?
Dziecko mówi, co to jest deszcz ( „ woda z nieba” ) , ale nie potrafi zdefiniować, dlaczego pada?
„ Świeci, żeby było ciepło i jasno” nie potrafi logicznie wytłumaczyć, dlaczego?
„ Piasek jest, żeby po nim chodzić albo budować zamki z piasku”, „ lalka ma cieszy się , że idzie na spacer”

Myślenie dziecka ma charakter magiczny. Przypisuje on rzeczom , zjawiskom martwym cechy życia. Dzieci często doszukują się zwłaszcza u zwierząt cech ludzkich. Chłopcy jeżdżą „autami” z patyka, lalki płaczą i rozmawiają z dziewczynkami.

Wniosek:
Wzbogacać niezbyt bogatą wyobraźnię dziecka poprzez stosowanie odpowiednio dobranych zadań twórczych, aby jeszcze intensywniej rozwijać magiczne myślenie i animizm.
4.
Badanie stałości pojęć ( masy, ciężaru i objętości)
1. Daję dziecku dwie identyczne kulki z plasteliny, następnie jedną z nich rozpłaszczam i pytam, czy w obu jest tyle samo plasteliny?
2. Daję dziecku dwie jednakowe kulki z plasteliny, gdzie jedna ma w środku obciążenie. Pytam, czy kulki są takie same?
3. Daję dziecku dwa identyczne naczynia napełnione jednakową ilością wody. Pytam, czy wody jest tyle samo?
Potem proszę dziecko, aby z jednego naczynia przelało wodę do innego, które jest szersze i niższe.
Następnie proszę, żeby przelało wodę z powrotem.
Dziecko wskazuje że jest tyle samo plasteliny, ponieważ brało udział w przekształcaniu plasteliny.

Dziecko wskazuje cięższą kulkę, zagląda do środka i sprawdza co w niej się ukryło.

Dziecko stwierdza, że w naczyniach jest tyle samo wody.

Dziecko stwierdza, że wody jest mniej, niż w pierwszym pojemniku.

Dziecko zauważa z radością, że wody jest tle samo w obydwu pojemnikach.
Dziecko w wieku przedszkolnym myśli na poziomie konkretnym. Musi prawdy odkryć samo. Dlatego zamiast tłumaczyć mu , dlaczego tak jest, skąd to się wzięło, lepiej skłonić go do doświadczenia, gdyż jest to najlepszy sposób na zrozumienie złożoności zjawisk. W przypadku chłopca stwierdzono odwracalność myślenia, ponieważ przekształcając plastelinę , zbadał, że w kulce i placuszku było tyle samo plasteliny i przy okazji stwierdził dodatkowo, że jest tyle samo, tylko wygląda inaczej. Bo przecież w kulach na początku było tyle samo plasteliny

Wniosek:
Doświadczenia i eksperymenty sprawiają dziecku wiele radości, a przy tym wiele z nich wynosi – zwiększyć ich różnorodność i intensywność, aby ułatwić i umożliwić chłopcu rozwój operacji myślowych nawet na konkretach.

ROZUMOWANIE
LP.
BADANIE
PROWOKACJA
ZACHOWANIE UCZNIA
UWAGI
1.
Rozumowanie oparte na podstawie spostrzeżeniowej ( wykrywanie i uzasadnianie niedorzeczności na obrazkach ).
Dziecko otrzymuje trzy rysunki na których są niedorzeczne elementy ( krowa na drzewie, kwiaty na śniegu, słoń na dachu ) Pytam co dziecko widzi na obrazku? Czy wszystko się na nim zgadza?

Dziecko bez problemu wskazuje niedorzeczności zauważone na ilustracjach.

Chłopiec wykonał prawidłowo zadania . Sprawne funkcjonowanie pamięci i prawidłowe rozumowanie umożliwia przypominanie ciągów zdarzeń, czy zbiorów różnych faktów. Uzbrojone w intuicję dziecko wnioskuje o zależnościach przyczynowo-skutkowych głównie na podstawie współwystępowania lub kolejności następowania zdarzeń w czasie.
Dziecko wykazało zdolność wykrywania przyczyny i wiązania jej ze skutkiem.

Wniosek:
Analiza i synteza myślowa jest obiektywna i wszechstronna. Dziecko potrafi określić nowe pojęcia zdarzenia i zastosować je w praktyce.
Uzasadnia swoją myśl.
2.
Wykrywanie przyczyny zdarzenia.
Pokazuję rysunki i opowiadam historyjkę obrazkową „ Przygoda na sankach”
1 obrazek : dzieci są na dworze, pada śnieg.
2 obrazek: dzieci zjeżdżają z górki , kierując się wprost na rosnące na drodze drzewo.
3 obrazek ( ten obrazek zakrywam) dzieci sankami uderzają w drzewo .
4 obrazek: dzieci leżą na śniegu.
Pytam, co się stało na 3 obrazku? Dlaczego dzieci leżą na śniegu?

Dziecko odgaduje, że sanki z dziećmi uderzyły w drzewo. Wykryło przyczynę zdarzenia. Sprawdza, odkrywając 3 obrazek historyjki

3.
Wykrywanie związków przyczynowo-skutkowych.
Zadaję dziecku pytania, posiłkując się ilustracjami:
- dlaczego korek pływa po wodzie, a kamień tonie?
- co zrobić, żeby zwiędnięty kwiatek ożył?
- co zrobić, żeby auto było czyste?
Odpowiedź dziecka:
- „korek pływa, bo jest lekki, kamień jest ciężki, więc tonie”
- „ podlać go wodą”
- umyć je

OCENA RYSUNKU
LP.
BADANIE
PROWOKACJA
ZACHOWANIE DZIECKA
UWAGI
1.
Rysunek dowolny
Zapraszam dziecko do narysowania tego, na co ma ochotę.
Chłopiec maluje dom, drzewo, psa, czarną ziemię. Cały rysunek umiejscowiony jest w dolnej części kartki. Rysunek jest ponury, z przewagą czerni i brązu.
Sygnalizuje to, że albo dziecko jest tego dnia w złym nastroju, albo brakuje mu poczucia bezpieczeństwa.

Wniosek:
Ciemne kolory ( czerń, brąz ) mogą świadczyć o braku ciepła w rodzinie.
2.
Rysunek tematyczny
Zapraszam dziecko do wspólnego rysowania i proszę : Narysuj swoją rodzinę.
Dziecko rysuje najpierw mamę, potem siebie, na końcu tatę. Swojego małego braciszka umieszcza w wózku „niewidocznego”. Mama jest uśmiechnięta , pcha wózek , drugą ręką trzyma większe dziecko ( ja ). Tata jest oddalony od mamy namalowany ciemnymi kolorami.
.
Ocena rysunku: posunięcia kredką są niepewne, postacie umieszczone w dolnej części kartki, na której pozostaje mnóstwo wolnej przestrzeni. Świadczy to o nieśmiałości dziecka i wycofaniu. Kolory, którym namalował tatę sugerują, że chłopiec się go obawia, może nawet boi.

Wniosek:
Poziom jakościowy rysunku zależy bardziej od kontekstu rodzinnego, niż od różnic w nauczaniu , czy poziomie inteligencji. Świadczy to o zakłóceniach relacji w rodzinie, rywalizacji i niejednakowym traktowaniu rodzeństwa.
3.
Kolorowanie rysunku.
Daję dziecku rysunek z kolorowanki do pokolorowania „ Samochód”
Dziecko zastosowało ciemną kolorystykę ( odcienie czerni, szarości i brązu). Jedynie światła oznaczyło kolorem żółtym. Kontur auta malowany czarną kredką- linie niepewnie, cienkie, delikatne
Zastosowane niepewne linie mogą mówić o braku wiary we własne siły, braku pewności siebie i skłonności do ukrywania własnych uczuć.

Wniosek”
Dobór symboli i kolorów jest nadal jednoznaczny i zależy od indywidualnych skojarzeń dziecka i jego przeżyć emocjonalnych.
4.
Inne.
Dodatkowe prace dziecka potwierdzające różne jego umiejętności np.: łącznie punktów linią ciągłą, tworzenie drzewa z kolorowego kartonu, zadania konstrukcyjne, modelarskie.
Dziecko wykazuje zainteresowania pracami technicznymi. Potrafi z kartonu zrobić garaż dla samochodu, wykonać z kłębka nici pajęczynę , skonstruować ciekawą budowlę z różnego rodzaju klocków. Pracuje przy tym sam, nie zaprasza do zabawy kolegów, jest typem samotnika.
Twórczość konstrukcyjno-techniczna fascynuje chłopca i sprawia mu wiele przyjemności.

Wniosek:
Prowokowanie i zachęcanie chłopca do wykonywania zadań , w których czuje się szczęśliwy, że coś mu się udaje spowoduje wiarę we własne możliwości i przyniesie poczucie bezpieczeństwa.

Wywiad z dzieckiem.

Pyt. 1.Opowiedz mi o rodzinie, którą narysowałeś, co to za rodzina?
Odp: To jest moja rodzina.

Pyt. 2. Powiedz i pokaż, kogo narysowałeś na rysunku?
Odp: To jest moja mama, ja , mój mały brat Szymon i tata. Szymon jest w wózku bo jest jeszcze mały.

Pyt.3. Kto w tej rodzinie jest najbardziej miły, dobry? Dlaczego?
Odp: Mama. Mama jest z nami zawsze, bo teraz nie pracuje w zlewni. Taty wciąż nie ma bo pracuje na gospodarce i u ludzi.

Pyt. 4. Komu w tej rodzinie jest najlepiej, kto jest najbardziej szczęśliwy? Dlaczego?
Odp: Szymkowi jest najlepiej, bo mama ciągle się nim zajmuje, jak tylko zapłacze , to do niego leci.

Pyt. 5. Komu w tej rodzinie jest najgorzej,kto jest najmniej szczęśliwy? Dlaczego?
Odp: Najgorzej jest mnie, bo muszę pomagać przy Szymku, tata często na mnie krzyczy i mówi, że jestem leń i bałaganiarz.

Pyt. 6.Czy chciałbyś coś zmienić w tej rodzinie?
Odp: Chciałbym żeby tata nie krzyczał na mnie i na mamę. Żebyśmy mieli ładny, murowany dom.

Pyt. 7. Dlaczego nie narysowałeś babci i dziadka?
Odp: Bo nie mieszkają z nami.

Bardzo Ci dziękuję za odpowiedzi.

PODSUMOWANIE.

Podstawową metodą poznawania możliwości dziecka, którą posługujemy się na co dzień, jest obserwacja. Jest to „ planowe, celowe spostrzeganie i rejestrowanie interesujących nas zjawisk bez ingerencji w ich przebieg” ( Żebrowska M . 1975, s. 211-221 ).
Przed rozpoczęciem diagnozy zostało zaplanowane , co będzie obserwowane, w jaki sposób będą rejestrowane fakty, jak będą porównywane do norm i interpretowane.
Początkowym zamiarem było zdiagnozowanie dziecka przez dwa tygodnie, jednak z przyczyn niezależnych od nauczyciela ( choroba dziecka ) okres ten wydłużono do trzech tygodni. Chłopiec wykonywał zadania 5- 10 minut dziennie, każdorazowo z uwzględnieniem swoich możliwości . Jeśli zaistniała potrzeba na dokończenie zadania , nauczyciel wydłużał czas na jego wykonanie, aby zniwelować stres u chłopca. Polecenia odczytywano wyraźnie , a jeśli dziecko miało trudności z ich zrozumieniem – udzielano dodatkowych objaśnień. Podczas obserwacji nie ingerowano w zachowanie dziecka, ponieważ postanowiono zbadać, co jest dla niego typowe, a co wielokrotnie się powtarza. Jeśli doszło już do zarejestrowania faktów - dopiero wtedy podejmowano działania, by zmienić nieprawidłowe zachowanie lub rozpocząć wspomaganie rozwoju. Unikano dokonywania porównań dzieci między sobą, mając na uwadze to, że ewaluację przeprowadzono po to, aby dowiedzieć się co dziecko umie zrobić, a czego nie umie.

Wyniki obserwacji zostały skonfrontowane z wiedzą na temat poziomu rozwoju dziecka w interesującym nas wieku i dokonano oceny poziomu rozwoju chłopca. Sformułowano oczekiwania w stosunku do dziecka, a na ich podstawie – celów do dalszych działań edukacyjno-wspomagających. Wiedza o tym, co dziecko już umie, wie i co może jeszcze osiągnąć jest punktem wyjścia w planowaniu dalszej z nim pracy.

LITERATURA:

Dorance S. „ Zajęcia twórcze w przedszkolu”,wyd. Cyklady, Warszawa 1997.
Mystkowska H. „Rozwijamy mowę i myślenie dziecka w wieku przedszkolnym”, Warszawa 1991.
Okoń W, „ Nowy słownik pedagogiczny”, Żak, Warszawa, 2001.
Piaget J, „ Mowa i myślenie dziecka”, Warszawa 2005.
Słodownik-Rycaj E, „ O mowie dziecka, czyli jak zapobiegać powstawaniu nieprawidłowości w jej rozwoju”, Warszawa 2000.
Szuman S. „ Sztuka dziecka”, WSiP, Warszawa 1990.
Szuman s. „O uwadze”, PZWS, Warszawa 1960.
Żebrowska M, „ Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży”, PWN , Warszawa 1975.