Indywidualny Program Logopedyczny

Opracowała: mgr Renata Stachowicz

INDYWIDUALNY PROGRAM LOGOPEDYCZNY SKIEROWANY DO DZIECI W WIEKU 4 – 6 LAT Z NIEPRAWIDŁOWĄ WYMOWĄ GŁOSEK S – Z – C – DZ ( SEPLENIENIE MIĘDZYZĘBOWE)

Mowa towarzyszy nam od momentu poczęcia. Ma ona ogromne znaczenie dla rozwoju cywilizacji – dzięki niej możliwe stało się gromadzenie, przechowywanie i przekazywanie wiedzy. Mowa jest czynnością naturalną, posługujemy się językiem na co dzień, nie zwracając większej uwagi na prawidłowości, które nim rządzą. Nabywanie umiejętności językowych jest niejako zaprogramowane, jednak rola otoczenia i rozwój funkcji wspomagających mowę w tym procesie jest bardzo ważne. Większość rodziców wspomaga językowy rozwój dziecka w sposób naturalny. Nie zawsze to jednak wystarcza. Gdy swoisty rozwój języka jest z jakiś względów zaburzony i dziecko nie nabyło określonych wiekiem umiejętności językowych, konieczne są ukierunkowane działania specjalistów podejmowane jak najwcześniej.
Zaburzenia mowy u dzieci przejawiają się w różny sposób i mają różny stopień nasilenia. Nawet pozornie niewielkie, szczególnie u małych dzieci, mogą wywołać niekorzystne skutki dla rozwoju i funkcjonowania.
Rozwój mowy jest ściśle związany z całokształtem procesów rozwojowych, stad defekt może być objawem zaburzeń bardzo różnych funkcji, np. lateralizacji, motoryki, ale tez procesów psychicznych, emocjonalnych i społecznych.
Za wadliwą uznajemy wypowiedź np.
- słabo słyszalną,
- mało zrozumiałą,
- nieprzyjemną w odbiorze ( chropowatą, zbyt wysoką lub zbyt niską),
- zawierająca zniekształcone dźwięki,
- o zaburzonym rytmie i tempie mowy,
- niepoprawną gramatycznie,
- nie uwzględniającą opozycji fonologicznych,
- nieodpowiednia do wieku, płci i inteligencji.
Dla prawidłowego kształtowania i rozwoju mowy konieczne jest prawidłowe funkcjonowanie:
- aparatu artykulacyjnego ( wargi, język, podniebienie, policzki, uzębienie),
- aparatu fonacyjnego ( krtań, jama nosowa),
- oddechowego ( płuca, oskrzela),
- ośrodkowego układu nerwowego,
- narządu słuchu.
Głoski szeregu syczącego należą do głosek detalizowanych, przedniojęzykowo – zębowych. Podstawowa w tym szeregu jest głoska „ s”. Przy jej wymowie język najczęściej znajduje się przy dolnych siekaczach. Boki języka unoszą się do góry i przylegają do wewnętrznej powierzchni górnych zębów i dziąseł na skutek czego w linii środkowej języka powstaje wąska rynienka, nazywana linią środkową. Zęby tworzą niewielką szczelinę. Wargi są rozciągnięte. Głoska „ s” jest głoską bezdźwięczną.
Nieprawidłowa realizacja głosek szeregu syczącego polega na zastępowaniu ich rożnymi substytucjami, najczęściej innymi głoskami detalizowanymi ( parasygmatyzm). Zdarza się też, że są zastępowane przez inną głoską np. „ c” przez „ s”, „ t”, a „ z” przez „ d”. Głoski syczące mogą też być opuszczane ( mogisygmatyzmu). Rozróżniamy kilka rodzajów deformacji głosek syczących. Należą do nich: sygmatyzm interdentalny ( międzyzębowy), lateralny ( boczny), labio – dentalny ( wargowo – zębowy) czy addentalny ( przyzębowy).
Wada wymowy pojawiają się około 3 – 4 roku życia, gry dziecko zaczyna wymawiać głoski s – z – c – dz ( wcześniej je zmiękczało). Zniekształceniu mogą uleć trzy szeregi głosek lub jeden z tych szeregów. Wada ta nie ustępuje samoistnie, stąd tak wiele nie leczonych osób dorosłych cierpi na nią.

UKŁAD NARZĄDÓW ARTYKULACYJNYCH PRZY GŁOSCE S – Z – C – DZ:

S ( Z) – czubek języka układamy przy wewnętrznej stronie dolnych siekaczy ( za dolnymi zębami ), wargi natomiast płasko, tak, aby przylegały do zębów ( zęby widoczne).
Przy seplenieniu międzyzębowym przy głosce s, polecamy dziecku by ułożyło język za dolnymi zębami, ale nie opierało go jednak na zębach, czubek języka należy położyć nisko. W tej pozycji powinniśmy otrzymać czysty dźwięk.
Podczas terapii głosek syczących zniekształconych interdentalnie ważne jest, by unikać w ćwiczeniach usprawniających narządy mowy wysuwania języka poza obręb jamy ustnej. Korzystne w tym przypadku zniekształcenia jest ćwiczenie artykulacji z zapałką lub szpatułką zagryziona między siekaczami, utrudnia to wysuwanie czubka języka oraz opuszczanie żuchwy.

ĆWICZENIA USPRAWNIAJACE MOTOWYKĘ ARTYKULACTORÓW:

- kląskanie czubkiem języka,
- wypychanie językiem policzków,
- oblizywanie warg przy szeroko otwartych ustach,
- układanie języka w kształt rurki,
- unoszenie języka na przemian do górnych i do dolnych zębów,
- tworzenie ze złączonych warg na przemian dzióbka i uśmiechu,
- kierowanie języka do nosa i brody, ucha prawego i lewego.
- wymawianie połączeń samogłoskowych ( e – o, i – a, e – u) z wyraźna pracą warg,
- dmuchanie przez mały otwór w kartce papieru na różne lekkie przedmioty, takie jak: bibułki, piórka, listki. Przy tej czynności język powinien być ułożony przy dolnych siekaczach,
- gwizdanie z językiem ułożonym przy dolnym wałku dziąsłowym,
- dmuchanie na słomkę lub z wykałaczką ułożoną na środkowej linii języka
Pomocne są sylaby dźwiękonaśladowcze: naśladowanie węża: sss, świerszczyka: cyt, cyt, pszczółki: zzzz, dzwoneczka: dzyń, dzyń
s- czubek języka przyklejamy do dolnych ząbków i uśmiechamy się.
powtarzamy:
najpierw: Ssss – np. syczenie węża
następnie:
sa se sy so su
asa ase asy aso asu
esa ese esy eso esu
osa ose osy oso osu
usa use usy uso usu

W przypadku trudności z prawidłowym ułożeniem języka pomagamy przy pomocy szpatułki, łyżeczki, palca układając je na czubku języka na wprost złączenia dolnych siekaczy. Język znajduje się pod spodem.
- sa se sy...
- asa, ase,
- osa, ose...

Sad, salon, sala, salceson, saksofon, sałata, sanki, sandały, samolot, samochód, sąd, sąsiadka, sen, sennik, sejm, sejf, symbol, segment, syn, sos, sosna, sołtys, sok, sopel, sójka, sól, sezon.

Zabawa, zabytek, zachód, zachwyt, zagadka, zając, zakaz, zakład, zakładka, zawody, zawód, zez, zeznanie, załoga, zamach, zatoka, zakonnik, zespół

Kostka masła, pusty słoik, wysoka sosna, wąski pasek, jasne włosy, sosnowe deski.

BIBLIOGRAFIA I LITERATURA POMOCNA PRZY TERAPII SEPLENIENIA MIĘDZYZĘBOWEGO:
- G. Demel „ Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola”.
- R. Sprawka „ Terapia logopedyczna głosek szeregu syczącego”.
- K. Kozłowska „ wady wymowy możemy usunąć”.
- E. Chmielewska „ Zabawy logopedyczne i nie tylko”.
- K. Kozłowska „ Zabawy logopedyczne i inne ćwiczenia”.
- A. Tońska – Szyfelbein „ Syczanki – opowiadania i zabawy utrwalające poprawną wymowę głosek s, z, c, dz”.
- E. Lichota „ Terapia wad wymowy”.
- M. Wrzesińska „ Chcę poprawnie wymawiać”.
- R. Parnaś „ Baw się z nami sylabami”.
- E. Skorek „ 100 tekstów do ćwiczeń logopedycznych”.
- R. Sprawka „ Logopedyczne zabawy grupowe dla dzieci od 4 do 7 lat”.
- B. Dawczak, I. Spychał „ Syczki s, z, c, dz”
- K. Kubach – Pryczkowska „ Językiem malowane”.