Aktywność geometryczna dzieci na szczeblu edukacji wczesnoszkolnej

Na szczeblu nauczania wczesnoszkolnego matematyki powinno dążyć się do wszechstronnego i harmonijnego rozwoju dziecka. Należy tak planować i organizować edukację matematyczną w klasach I-III ażeby każde dziecko odczuwało potrzebę i doznawało przyjemności z nauki tego przedmiotu a także zdobywało wiarę w swoje możliwości.
Poprzez aktywność geometryczną Zbigniew Semadeni rozumie"organizowanie różnorodnych zajęć w szkole i poza szkołą, tak ukierunkowywanych, by dzieci samodzielnie zdobywały doświadczenia niezbędne w dalszej nauce oraz próbowały opisywać swoje obserwacje i wyciągać z nich wnioski".
Geometria jest najstarszym działem matematyki, jednak nauczanie matematyki w klasach I-III jest najmniej zbadanej i budzi najwięcej wątpliwości.
Dziecko od najmłodszych lat obserwuje cały świat, otaczające go przedmioty i kształty. Stanowią one materiał poglądowy do nauczania geometrii. Zagadnienia geometryczne są drogą do teorii matematycznych, z którymi uczeń spotyka się w klasach starszych. Za sprawą aktywności geometrycznej należy na początku przyzwyczaić uczniów do dostrzegania, schematyzowania kształtów, wzajemnych położeń przedmiotów, ich ruchu i transformacji. Wówczas abstrakcyjna geometria będzie nauką żywą o rzeczywistości. W klasach początkowych uczeń ujmuje figury geometryczne w sposób intuicyjny, niezbyt precyzyjny. W szczególności figura geometryczna nie jest jeszcze dla niego zbiorem punktów. Pojęcie zbioru punktów staje się naturalne dopiero w okresie poznawania metod geometrii analitycznej.
Uczeń edukacji wczesnoszkolnej matematyki poznaje następujące treści geometryczne:
- rozpoznaje i nazywa figury geometryczne (trójkąt, kwadrat, prostokąt, równoległobok) oraz ich właściwości
- rozpoznaje kształty figur geometrycznych
- porównuje długości boków figur geometrycznych
- mierzy i porównuje odcinki
- określa stosunki przestrzenne i cechy wielkościowe
- poznaje długość łamanej
- oblicza długość łamanej
- mierzy i określa odcinki o żądanej długości
- oblicza obwody wielokątów
- przedstawia figury płaskie na geoplanie
Geoplan umożliwia zastąpienie trudniejszych problemów geometrycznych przez ich prostsze odpowiedniki na sieci kwadratowej. Geoplan stał się jednym z najważniejszych środków dydaktycznych w nauczaniu początkowych geometrii. Rozpięcie gumek na geoplanie i rysowanie kratek w zeszycie prowadzi do wielu ciekawych problemów dotyczących obliczania pól i obwodów prostokątów. Nauczyciel ucząc matematyki w klasach I-III ma dość duże możliwości tworzenia na zajęciach sytuacji wymagających od uczniów aktywności geometrycznej. Najbardziej wyzwalają aktywność nowe sytuacje problemowe. Inspirują do działania różne gry, zabawy, układanki itp., które dzieci bardzo lubią. Aktywność geometryczna jest ukierunkowywana na gromadzenie doświadczeń typu geometrycznego, np. dzieci otrzymują kolorowa płytki we w kształcie kwadratów, prostokątów, trójkątów równobocznych i rombów z zestawu "Mozaika-Układanka". Zadaniem dzieci jest zbudowanie możliwie najwięcej figur składających się z dwóch elementów przylegających do siebie wzdłuż równego boku.
Innym ćwiczeniem jest ilustracja, na której znajdują się trzy pociągi. Uczniowie najkrótszy pociąg malują na czerwono, krótszy na żółto a najdłuższy na niebiesko. Kolejnym zadaniem może być zabawa gdzie dzieci rozpoznają i grupują figury geometryczne wśród rozsypanych na podłodze przedmiotów - nazywają je np. kwadratowe szuflady, prostokątne płytki, kwadratowe podkładki, okrągłe talerze, prostokątne książki, prostokątne obrazki, okrągłe płyty kompaktowe, okrągłe serki, prostokątne kasety oraz grupują te przedmioty.
Nauczyciel również może na szarym papierze namalować figury geometryczne i opisać je np. jedna z nich ma trzy boki i trzy kąty. Zadaniem uczniów jest nazwanie poprawnie danej figury i namalowanie takiej samej.
W nauczaniu matematyki bardzo ważne jest zatem aby otwierać problemy, przygotowywać pewne pojęcia, oswajać z nimi uczniów w prostych sytuacjach - nie dążyć do rozwiązywania ich do końca. Zadania takie dają dziecku możliwość stawiania nowych pytań, badania przedstawionych sytuacji, weryfikowania hipotez, tworzenia rożnych rozwiązań i różnych odpowiedzi . Pozwalają w ten sposób dziecku "ciekawie bawić się" problemami matematycznymi.

Literatura:
1. Z. Semadeni "Nauczanie początkowe matematyki" Tom IV, wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1988
2. Leksykon dla dzieci i młodzieży. Wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1979