Eugeniusz Szyfner jako mielecki Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Scenariusz zajęć

Scenariusz lekcji Eugeniusz Szyfner jako mielecki Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata z wykorzystaniem relacji świadka historii

Czas trwania – 2 lekcje historii: 2 x 45 minut,
Poziom nauczania – szkoła średnia
Nauczyciel – mgr Paweł Wal

Temat: Eugeniusz Szyfner jako mielecki Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata

Uzasadnienie tematu lekcji
Tematyka lekcji dotyczy osoby Eugeniusza Szyftera jako Sprawiedliwego, który ratował w czasie wojny Żydów przed Zagładą, ukrywając ich. Dotyczy także społeczności żydowskiej regionu mieleckiego w okresie międzywojennym.
Inspiracją do powstania lekcji stały się relacje Eugeniusza Szyfnera, który ocalił z Zagłady 9 Żydów mieleckich w 1942 roku. Scenariusz nie ogranicza się wyłącznie do lekcji historii, ale ma charakter interdyscyplinarny, gdyż treści nauczania stanowić uzupełnienie zajęć z wiedzy o społeczeństwie, języka polskiego, religii, i godziny wychowawczej. Lekcja uzupełnia omówienie tematyki Holokaustu; budowania postaw tolerancji; kształtowania wartości narodowych i uniwersalnych; motywów podejmowanych przez człowieka decyzji i działań; znajomości problemów pojawiających się na styku różnych kultur i społeczności. Lekcja zawiera wszystkie potrzebne do jego realizacji materiały: linki-fragmenty video relacji, materiały dydaktyczne. W założeniach nie przewidziano ocen szkolnych ze względu na specyfikę tematyki.. Celem lekcji jest zrozumienie przez uczniów istoty tożsamości oraz kształtowanie postaw empatii, dobra, prawdy, piękna, solidarności i tolerancji.

Lista fragmentów relacji wykorzystanych:
1. Relacja (7:42 min) - Wywiad z Eugeniuszem Szyfnerem https://www.youtube.com/watch?v=C8WME7LG9vU

Lista dodatkowych materiałów:

1. Fragment melodii – podkładu muzycznego – Melitser Jidn (Mieleccy Żydzi) (3,10 min.) – ze strony internetowej: https://www.youtube.com/watch?v=3s5xMKlAfPs
2. Fragment filmu - Filmik – Deportacja Żydów mieleckich (3,18 min) ze strony internetowej: https://www.youtube.com/watch?v=HdxX0_n9a-Q
3. Załącznik nr 1 - Karta pracy – Kalendarz świąt żydowskich dostępny na stronie http://dzismis.com/2013/01/22/kalendarze-swiata
4. Załącznik nr 2 – biogram Esther Altman
5. Fotografie - Deportacja Żydów i Wielki Marsz z Mielca do Chorzelowa (9 marca 1942 r.) ze strony internetowej http://www.sztetl.org.pl/pl/article/mielec/5,historia/
6. Plan miasta Mielca – dostępny na stronie internetowej
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Plan_Mielca.svg

Cele lekcji:
Po skończonej lekcji uczniowie:
• Potrafią analizować wydarzenia historyczne, biorąc pod uwagę doświadczenia jednostek i grup społecznych w nich uczestniczących;
• Rozwijają wrażliwość wobec prześladowań człowieka;
• Potrafią pracować z audiowizualnymi źródłami historycznymi;
• Wiedzą jaki wpływ miała okupacja hitlerowska na życie poszczególnych ludzi i zbiorowości społecznych;
• Przedstawiają relacje polsko-żydowskie przed i po 1939 roku, a także z uwzględnieniem faktów z 1942 roku;
• Definiują pojęcia – Wielki Marsz, Wielkie Podpalenie, Holokaust, Zagłada;
Metody pracy:
• analiza video relacji;
• dyskusja na forum klasy,
• mapa myśli;
• praca w grupach;
• burza mózgów;
• elementy rozmowy nauczającej;
• praca indywidualna uczniów z tekstem źródłowym;
Przebieg zajęć:
1. Poinformuj uczniów o celach lekcji związanych z historią społeczności żydowskiej w regionie mieleckim w okresie międzywojennym i jego zagładą w okresie II wojny światowej.
2. W ramach rekapitulacji wtórnej (ok. 2-3 min.) przypomnij z uczniami główne cechy systemu nazistowskiego.
3. Następnie przedstaw uczniom na lekcji czym są relacje, które oni obejrzą podczas dzisiejszych zajęć. Podaj im skąd jest ten materiał filmowy i dlaczego oraz kiedy został nagrany. Wprowadź ich w tematykę relacji. Wybierz 1 ucznia do odczytania biogramu Eugeniuszu Szyfnera
4. Celem ukierunkowania uczniów na elementy relacji, na które oni mają zwrócić swoją szczególną uwagę, przed projekcją zadaj im polecenia, by skupili się podczas oglądania relacji na kwestiach:
• Co świadek widział?
• Co wiedział? Co przypuszczał?
• W czym uczestniczył?
• Jak reagował na wydarzenia? W jaki sposób i dlaczego?
• Jakie czynniki zewnętrzne miały wpływa na podejmowanie przez Niego decyzji?
• Jakie były motywy podjęcia działania lub jego zaniechania?
• Dlaczego możemy tę Osobę nazwać świadkiem Zagłady?
5. Wyświetl uczniom nagranie: Wywiad z Eugeniuszem Szyfnerem – czas 07:42 min..
6. Po wysłuchaniu porozmawiaj z uczniami, metodą burzy mózgów, na temat ich przeżyć i emocji związanych odbiorem przez nich relacji. Wybierz jednego z uczniów, aby na tablicy zapisywał Wasze wrażenia, przeżycia, emocje i przemyślenia. Pozwól wypowiedzieć się dużej ilości uczniów.
7. W celu skonkretyzowania uczuć i emocji uczuć wykorzystaj w tym celu metodę 6 kapeluszy – metodę de Bono. Pozwól uczniom na udzielanie odpowiedzi na zagadnienia:
• Kapelusz Czerwony – Twoje emocje
• Kapelusz Biały – co było obiektywne w relacji (jakie fakty i daty historyczne są w relacji)
• Kapelusz Czarny – co było w niej elementem pesymizmu
• Kapelusz Żółty – jakie elementy optymistyczne zawarte są w relacji E. Szyfnera
• Kapelusz Zielony – jakie przedstawiała możliwości
• Kapelusz Niebieski – jak wyglądała organizacja i życie codzienne Żydów mieleckich przed 1939 rokiem
8. Poproś uczniów o przedstawienie relacji polsko – żydowskich w Mielcu jakie zostały ukazane we fragmencie publikacji Kempy. Zadaj uczniom pytania:
- Co Polacy sądzili o mieleckich Żydach?
- Co Żydzi sądzili o Polakach żyjących w Mielcu??
- W których miejscach Mielca obie społeczności – polska i żydowska się stykały?
- Czego dotyczyły te wzajemne relacje?

Pozwól uczniom się wypowiedzieć na zadane pytania. Wasze wnioski zapiszcie do tabelki. Rozdaj uczniom wydruki, reprinty widokówek ukazujących handel i rzemiosło w przedwojennym Mielcu. Przedstaw uczniom kamieniczki Starego Rynku, Nowego Rynku, gdzie znajdowały się sklepy żydowskie.

9.Zwróć uwagę uczniom, że w relacji Eugeniusza Szyfnera pojawia się wielokrotnie w Jego wypowiedziach opis synagogi żydowskiej. Pokaż uczniom reprint fotografii synagogi (materiały pomocnicze do lekcji - załączniki nr 4) ukazujący synagogę mielecką w 1939 roku. W kilku zdaniach omów uczniom rolę synagogi dla społeczności żydowskiej. Zapytaj uczniów, gdzie w Mielcu była świątynia żydowska.
- Jaką rolę dla Żydów mieleckich odgrywała synagoga?
- W którym dniu tygodnia udawali się na modlitwy do synagogi?
- Jak zareagował Eugeniusz Szyfner na wieść, że Niemcy we wrześniu 1939 roku spalili synagogę?
- Jak myślicie dlaczego Niemcy spalili synagogę? Do jakiego wydarzenia historycznego z okresu III Rzeszy możemy porównać mieleckie wydarzenia z września 1939 roku?

Pozwól im wypowiedzieć się na temat losów synagogi we wrześniu 1939 roku. Za pomocą rozmowy nauczającej zmierzaj do uzyskania od uczniów informacji o spaleniu synagogi odwoływania się uczniów do wydarzeń Kryształowej Nocy z listopada 1938 r. w III Rzeszy. Wyświetl im slajd ukazujący kamień z tablicą pamięci na miejscu synagogi mieleckiej.- (materiały pomocnicze do lekcji - załączniki nr 4)

10. Rozdaj uczniom załącznik nr 1 - Karta pracy – Kalendarz świąt żydowskich. Poproś ich, aby korzystając z kalendarza odszukali na nich nazwy 4 świąt żydowskich i wpisali je do tabeli.

11. Zapiszcie wnioski w tabelce lekcyjnej

12. Rozdaj uczniom załącznik nr 3 - Fragment artykułu A. Kempy – Życie społeczności żydowskiej w Mielcu w latach 1939-1942. Od dyskryminacji do eksterminacji, „Roczniki Mieleckie” 1992

Poleć im, aby zwrócili uwagę na warunki bytowe Żydów mieleckich i na choroby w nim występujące. Omów z nimi postawy, zachowanie ludności żydowskiej w getcie.
Wnioski z tekstu źródłowego uczniowie zapisują w uzupełnianej tabelce.

13. Rozdaj uczniom załącznik nr 5 - Plan miasta Mielca – Poproś uczniów, aby pracując w grupach 2 osobowych, na podstawie relacji Eugeniusza Szyftera i tekstu źródłowego - załącznik nr 3 - fragment artykułu A. Kempy – Życie społeczności żydowskiej w Mielcu w latach 1939-1942. Od dyskryminacji do eksterminacji, „Roczniki Mieleckie” 1992, narysowali granice ukazujące tereny zamieszkiwane przez ludność żydowską w Mielcu w okresie 1939-1942. Podczas tej pracy włącz fragment melodii utworu muzycznego – Melitser Jidn.
12. Rozdaj uczniom załącznik nr 4 - fotografie – reprodukcje ukazujące Wielki Marsz z 9 marca 1942 roku. Zadaj im pytania w toku rozmowy nauczającej dotyczące wielkiego Marszu z Mielca do Chorzelowa.
- Jak Niemcy zachowywali się wobec ludności żydowskiej w marcu 1942?
-Jakie były reakcje ludności polskiej wobec Żydów w marcu 1942, gdy Niemcy wywieźli Żydów z Mielca?
-Dlaczego Niemcy tak się wówczas zachowywali wobec ludności żydowskiej?
- Jak nazywamy to wydarzenie historyczne? Podajcie nazwę polską, żydowską oraz niemiecką na określenie tych tragicznych wydarzeń.
13. Zadaj uczniom pytania dotyczące szykan Niemców wobec ludności żydowskiej w latach 1939 – 1942. Wnioski przedstawcie w formie grafu zawierającego słowa-klucze
przymus pracy -zamknięcie synagogi-obowiązek noszenia opasek identyfikacyjnych- grabienie własności żydowskiej, wysiedlanie z mieszkań, zakaz publicznych modłów, utworzenie getta
14.Wyswietl uczniom film – Deportacja Żydów mieleckich (3,18 min) ze strony internetowej: https://www.youtube.com/watch?v=HdxX0_n9a-Q
15.Porozmawiaj z uczniami na temat ich marzeń oraz planów życiowych Eugeniusza Szyftera z okresu wojny.

Rekapitulacja pierwotna i podsumowanie zajęć
1.Zaproponuj metodą burzy mózgów stworzenie przez uczniów mapy mentalnej (mapy myśli) pojęcia – TOLERANCJA. Zadaj uczniom pytania:
- Jakie jest życiowe przesłanie Eugeniusza Szyfnera dla przyszłych pokoleń?
- W jaki sposób Eugeniusz Szyfner przekazywała w swoim życiu i swojej rodziny pamięć o Zagładzie?
-Czym dzisiaj, po latach, jest dla niego Shoah?
- W jaki sposób definiuje ona pojęcie szacunku dla człowieka?
W ramach rundy każdy uczeń podaje swoje własne rozumienie pojęcia tolerancja. Wnioski uczniowie zapisują na tablicy w postaci mapy mentalnej do hasła: Tolerancja
2. Podsumuj z uczniami zebrane wiadomości Eugeniuszu Szyfnerze, zadaj im pytania:
• Kim jest ten człowiek? Co zrobił? Czym się kierował? Jakie miał motywy?
• Czego doświadczyli Żydzi podczas Zagłady?
• Czy dostrzegasz we współczesnym świecie wydarzenia, które w choć części mogłyby przypominać Holocaust?
• W jaki sposób możemy dzisiaj współcześnie zapobiegać złu, przemocy, ludzkiemu cierpieniu i zapewnić pokój ludzkości

Podyktuj uczniom zadanie
Jako zadanie domowe poproś ich o wykonanie krzyżówki, zapisanie pytań i odpowiedzi do niej. Hasłem będzie pojęcie związane z lekcją – HOLOKAUST. Poproś ich, aby pod krzyżówką, która uzupełnią hasłami wpisali własną definicję i rozumienie tego pojęcia historycznego. Na zakończenie lekcji rozdaj uczniom anonimową ankietę ewaluacyjną (wzór na koncernu projektu, poniżej) i poproś ich o jej wypełnienie.
Podziękuj uczniom za lekcje. Aktywnym uczestnikom zajęć wpisz oceny z aktywności z historii.
Materiały pomocnicze do lekcji
Załącznik nr 1 – biogram Eugeniusza Szyfnera https://pl.wikipedia.org/wiki/Eugeniusz_Szyfner

Eugeniusz Szyfner
Eugeniusz Szyfner (ur. 29 grudnia 1922 roku w Tarnowie) –wyróżniony tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Jest najstarszym synem z pięciorga dzieci Józefa i Katarzyny Szyfnerów. Ukończył w 1939 roku 7 letnią Publiczną Szkołę Powszechną stopnia III w Spytkowicach.
Podczas II wojny światowej, wraz z matką Katarzyną Szyfner i młodszym rodzeństwem mieszkał od 1939 roku w Chorzelowie, gdzie pracował jako robotnik rolny, a następnie jako dozorca w majątku ziemskim hrabiego Karola Stanisława Tarnowskiego. Od 9 marca 1942 roku, gdy Niemcy w ramach operacji Reinhardt zlikwidowali gminę żydowską w Mielcu, do sierpnia 1944 roku przechowywał w ukryciu 9 Żydów, w tym 5 osobową rodzinę Hellerów, Maksymiliana Grossa, a także małżeństwo Matyldę i Dawida Zuckerbrodtów i ich córkę.
Po zakończeniu okupacji hitlerowskiej ukończył w latach 1946 – 1948 Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Stanisława Konarskiego w Mielcu, zdając 12 maja 1948 roku egzamin dojrzałości w Liceum Handlowym. Po maturze rozpoczął pracę zawodową w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL Mielec, gdzie w latach 1947 – 1990 pracował kolejno na stanowiskach: księgowy, starszy księgowy, kierownik sekcji, starszy ekonomista, samodzielny referent ds. inwentaryzacji, samodzielny referent ekonomiczny, specjalista gospodarki materiałowej. W okresie pracy zawodowej, od 1950 roku, należał do Związku Zawodowego Metalowców w Polsce. W dniu 11 kwietnia 1955 roku poślubił Stanisławę Pietrykę. W okresie pracy zawodowej ukończył wyższe zawodowe studia administracyjne na UMCS (1970) , po których rozpoczął studia zaoczne na Wydziale Prawniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego (1970).
W dniu 6 listopada 1996 roku otrzymał medal i tytuł Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. Dnia 17 marca 2016 roku na Zamku w Łańcucie z rąk prezydenta RP Andrzeja Dudy otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.
Rodzina
Rodzeństwo: Janina, Jerzy, Zbigniew, Zdzisław; 3 córki: Halina, Renata i Lidka; wnuczki: Agnieszka, Katarzyna; wnuki: Rafał, Tomasz; prawnuki Krzysztof, Wiktoria.
Odznaczenia
• Odznaka Zasłużonego Pracownika WSK Mielec (28 listopada 1977),
• Medal 40 - lecia Polski Ludowej (22 lipca 1984),
• Medal XXV lecia PTTK (2 X 1980),
• Srebna Regionalna Odznaka PTTK Ziemi Rzeszowskiej (3 stycznia 1977),
• Oznaka Zasłużony dla Województwa Rzeszowskiego,
• Medal i Tytuł Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata (6 listopada 1996),
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (17 marca 2016).

Materiał nr 2
Fragment artykułu A. Kempy – Życie społeczności żydowskiej w Mielcu w latach 1939-1942. Od dyskryminacji do eksterminacji, „Roczniki Mieleckie” 1992,
(...) Na początku lata 1941 roku wybucha w społeczności żydowskiej w Mielcu z całą gwałtownością epidemia tyfusu plamistego, która trwała z wzrastającą skalą do początku 1942 roku. (...) Wyrywała po kilkadziesiąt ofiar, aby w miesiącach najwyższego jej natężenia, w listopadzie, grudniu, przyczyniać się do śmierci kilkudziesięciu osób dziennie. (...) Nędza, fatalne warunki higieniczne, brak żywności i choroby trafiają najbiedniejszych, którzy ledwie egzystują na pograniczu śmierci i życia. Tyfus dotyczy większości Żydów żyjących w Mielcu, codziennie pojawiają się dziesiątki klepsydr na murach Mielca objawiających zgon kolejnych. Dziesiątki trupów grzebanych, aby ustąpić kolejnym zgonom. Śmierć, choroby zabierały zarówno dorosłych jak i małe dzieci, które umierały z niedożywienia i wycieńczenia ciężkimi warunkami.

Omówienie oglądanych fragmentów relacji:
Po przedstawieniu relacji świadka przystąpimy do analizy i omówienia tego co obejrzeli i byli uczestnikami. Ponieważ młodzież lubi dyskutować i debatować wspólnie obejrzany film będzie świetną okazją, by mogli po obejrzeniu relacji bezpośrednio wyrazić swoje zdanie i uzewnętrznić emocje. Pierwsze co uczynię po obejrzeniu to pozwolę uczniom wyrazić swoje pierwsze wrażenia i przeżycia. Powstanie nam mapa mentalna – mapa myśli. W ten sposób powstanie interesująca debata klasowa. Jeden z uczniów będzie na tablicy zapisywał ich przemyślenia, słowa – klucze, przeżycia, a także emocje jakie uczniowie doświadczyli podczas projekcji relacji. Wstępem do dyskusji nad tematyką dzieła będzie także burza mózgów, podczas której uczniowie. Pozwoli ona młodzieży zgłaszać wszystkie, nawet najśmielsze tematy. Uczniowie wymienią problemy obecne w relacji (zapiszą je na tablicy), podają skojarzenia z innymi dziełami.
Po tym etapie nastąpi dyskusja prowadzona w całej klasie bądź w mniejszych grupach. Jedną z kolejnych metod prowadzenia dyskusji zastosowaną na lekcji będzie metoda śnieżnej kuli, podczas której na początku uczniowie będą pracować samodzielnie – dostaną określony czas na przemyślenie zadanego tematu z fragmentu relacji (np. relacje polsko-żydowskie w Mielcu, spalenie synagogi w Mielcu w 1939 r. przez Niemców, Wielki Marsz w dniu 9 marca 1942 r.),a następnie uzgadniać będą swoje stanowiska w dwójkach, w czwórkach lub w ósemkach, a na koniec wypracowują jeden pogląd dla całej klasy.

Po zakończonych zajęciach uczniowie powinni wyjść z lekcji z ukształtowanymi postawami tolerancji, szacunku wobec drugiego człowieka, otwartości na inne kultury, społeczności, w oparciu o wyzbycie się uprzedzeń i stereotypów. Jednocześnie uczniowie dzięki lekcjom z wykorzystaniem filmowych relacji wyjdą z nich mając wzmocnione poczucie postawy empatii, wrażliwości pozwalającej zrozumieć dramat ludzi, którzy przeżyli Holocaust. Jednocześnie uczniowie zostaną zmobilizowani do aktywnego do myślenia i szukania odpowiedzi na ważne pytania typu: dlaczego doszło do tych wydarzeń, jakie były przyczyny i skutki.
Ocenianie:
Po zrealizowaniu lekcji uczniowie wypełnią anonimową ankieta, a której analiza wyników pozwoli mi na poznanie jej mocnych i słabych stron. Wyniki z ankiety pozwolą na usprawnienie lekcji i osiągnięcie celów edukacyjnych na zajęciach w ZST, w szkole, w której projekt realizowałem.
Ankieta ewaluacyjna
1. Co Ci się w tej lekcji najbardziej podobało?
........................................2. Co Ci się w tej lekcji najbardziej nie podobało?
........................................3. Gdybyś Ty prowadził lekcję, co byś zmienił?
........................................4. Czy byłeś raczej zainteresowany lekcją, czy raczej znudzony (wpisz swoją odpowiedź)
........................................5. Twoja ogólna ocena wystawiona mi za tę lekcję w skali od 1 do 6 ... .......(wpisz ocenę)
Twoje dodatkowe uwagi
........................................7. Czy prowadzona lekcja była: a). ciekawe b). nudne c). taka sobie
8. Czy sposób przedstawienia tematu lekcji był:
a). przystępny b). nie zawsze zrozumiały c). zupełnie niezrozumiały
9. Czy ćwiczenia, zadania, przykłady były trafnie dobrane i pozwoliły Ci lepiej zrozumieć omawiane zagadnienia: a). tak b). nie c). nie wszystkie
10. Czy liczba ćwiczeń, zadań, przykładów była wystarczająca: a). tak b). nie
11. Jak oceniasz atmosferę panująca na lekcji (w skali od 1 do 6) =.........(wpisz ocenę)
12. Oceń swoją pracę na lekcji:
1 2 3 4 5 6
13.. Jak oceniasz pracę kolegów?
1 2 3 4 5 6