Program Przyrodniczy "Z przyrodą za pan brat"

„W przyrodzie nie ma nagród
i kar są tylko konsekwencje.”
(R. G. Inge – soll, 1833 – 1899)

I. Założenia ogólne programu

Doświadczenia w zakresie nauczania środowiska społeczno-przyrodniczego zainspirowały mnie do stworzenia takiego programu, który będzie możliwy do realizacji w mojej szkole, rozbudzi zainteresowania uczniów światem przyrody, uwrażliwi na jego piękno i zadziwiające funkcjonowanie, wykształci poczucie odpowiedzialności człowieka za stan środowiska i przekona o zależności człowieka od przyrody i konieczności jej ochrony.
Program przeznaczony jest do realizacji w klasach młodszych szkoły podstawowej na zajęciach dodatkowych. Dostosowany jest do wieku uczestników ( 6-9lat), dla grup około 20 osobowych, które spotykają się raz w tygodniu na 1 godz. lekcyjną.
Mając na uwadze możliwości rozwojowe i potrzeby ucznia młodszego wprowadziłam metody oparte na działaniu i obserwacji, które wzbudzają aktywność poznawczą, kształcą umiejętności wyciągania wniosków i poprawnego rozumowania.
W nauczaniu treści przyrodniczych oparłam się na zasadach:
• Integracji wiedzy i technik nauczania
• Łączenia teorii z praktyką poprzez obserwację zjawisk i obiektów przyrodniczych oraz szkolnych i domowych doświadczeń uczniów i pokazów nauczyciela oraz zajęć terenowych.
• Kształcenia umiejętności kluczowych
• Kształcenia właściwych postaw wobec środowiska naturalnego, szczególnie wrażliwości i krytycznej oceny działań pro środowiskowych

II. Cele edukacji przyrodniczej
Cel główny
Celem głównym programu jest wykorzystanie i tworzenie okazji do poznawania
rzeczywistości przyrodniczo – ekologicznej poprzez obserwowanie, odkrywanie
i eksperymentowanie. Rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrodą, kształtowanie opiekuńczego stosunku do świata roślin i zwierząt.
Cele ogólne:
• Dostrzeganie zmian w środowisku i ich wartościowanie
• Rozwijanie (kształtowanie) wrażliwości na problemy środowiska

Cele szczegółowe:
• Rozbudzanie zainteresowań przyrodniczych i potrzeb bezpośredniego kontaktu z przyrod?

• Poznanie piękna, różnorodności, współzależności przyrody ożywionej (człowiek, rośliny, zwierzęta) i nieożywionej (powietrze, woda ...)
• Wyrabianie szacunku dla przyrody i jej piękna
• Poznanie sposobów ochrony i kształtowania środowiska
• Rozwijanie wrażliwości na problemy środowiska
• Wdrażanie do czynnej ochrony przyrody
• Tworzenie nawyków udzielania pomocy zwierzętom w przetrwaniu zimy
• Poznanie podstawowych pojęć ekologicznych
• Wyrabianie nawyku ekologicznego życia we własnym domu
• Rozwijanie poczucia odpowiedzialności za stan najbliższej okolicy
• Działanie ekologiczne w różnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych
• Wyrabianie umiejętności korzystania z dóbr przyrody bez jej degradacji i bezmyślnego niszczenia
• Rozwijanie umiejętności posługiwania się bezpośrednimi (obserwacja, doświadczenia) i pośrednimi (książki, ilustracje, filmy) metodami poznawania przyrody
• Przekazywanie nabytych wiadomości bliskim i wyrażanie uczuć w różnych formach ekspresji (językowej, graficznej, ruchowej)
• Zapoznanie z możliwością powtórnego wykorzystania zużytych produktów (puszki, papier szkło)
• Projektowanie zachowań wpływających korzystnie na najbliższe środowisko

III. Planowane osiągnięcia

Ważnym zadaniem nauczyciela w realizacji programu zajęć kół zainteresowań jest kształcenie w zakresie nabywania umiejętności kluczowych, bowiem mają one charakter ponad przedmiotowy i dają doskonałą bazę dla ogólnych osiągnięć rozwojowych i edukacyjnych dziecka.
Umiejętności kluczowe
• Planowanie i prowadzenie obserwacji, pomiarów i prostych eksperymentów
• Prezentowanie wyników obserwacji, pomiarów i eksperymentów.
• Dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych.
• Rozwiązywanie problemów w twórczy sposób.
• Komunikowanie się w różnych sytuacjach.
• Dostrzeganie walorów przyrodniczych danego regionu.

Spodziewane efekty :
Po zrealizowaniu programu Przyrodniczo-ekologicznego dziecko :
- zna zwierzęta „nietypowe”, chronione, rzadko występujące,
- potrafi dokonywać prostych obserwacji, eksperymentów;
- zna różne rośliny, w tym chronione,
− zna i nazywa rożne ekosystemy
− rozumie skutki niewłaściwego zachowania się w naturalnym środowisku
− zna rolę i znaczenie ochrony naturalnego środowiska
− operuje słownictwem wzbogaconym o treści przyrodnicze w tym ekologiczne
− wie, że życie bez kontaktu z przyrodą jest niemożliwe
− zna swoje najbliższe środowisko przyrodnicze
− wykorzystuje surowce wtórne w pracach plastyczno- technicznych
− ma nawyk oszczędzania wody
− świadomie i aktywnie korzysta z ekologicznego środowiska
− bierze odpowiedzialność za stan środowiska przyrodniczego
− nabywa przekonania , że woda i powietrze są niezbędnymi czynnikami dla życia na ziemi.

IV. Metody i formy pracy
1. Metody oparte na słowie:
- pogadanka,
- opowiadanie,
- dyskusja.
2. Metody oparte na działalności praktycznej:
- doświadczenie,
- zajęcia praktyczne,
- oparte na obserwacji, pomiarze,
4. Metody oparte na obserwacji i pomiarze:
- hodowla,
- projekcja filmów,
- pomiar rzeczy, zjawisk.
5. Metody objaśniająco – poglądowe:
- pokaz,
- wykład,
- lektura.
6. Metody problemowe:
- wycieczka,
- eksperyment,
- obserwacja.
7. Metody częściowo poszukujące:
- samodzielna praca uczniów,
- pogadanka,
- projektowanie.
8. Metody badawcze:
- studiowanie literatury,
- opracowanie planu badań.

V. Procedury osiągania zamierzonych celów.

Program edukacji ekologiczno – przyrodniczej zawiera szereg zamierzeń , które sprowadzają się do rozbudzania u dzieci świadomej postawy młodego przyrodnika .
Osiągniecie zamierzonych celów będzie możliwe poprzez :
− organizowanie dzieciom bezpośredniego kontaktu z przyrodą;
− bezpośrednią obserwację stanu naturalnego środowiska.
Pomocne również będą:
− pogadanki
- konkursy
− inscenizacje
− pokazy
− doświadczenia
− spacery i wycieczki
Najważniejszą jednak częścią powodzenia w realizacji programu będzie aktywna praca dzieci, włączanie ich do praktycznego działania i zastosowania zdobytej przez nie wiedzy w praktyce.

VI. Tematyka zajęć:
WRZESIEŃ:
1. Co to jest przyroda?
2. Sprzątanie świata – ważna akcja;
3. Głosy przyrody – wycieczka do lasu.
4. Gdzie jest jesień- zmiany zachodzące w przyrodzie.

PAŹDZIERNIK
1. W świecie grzybów.
2. Zabawy z kolorowymi listkami.
3. Las i jego mieszkańcy – zabawy twórcze.
4. Klasowa hodowla – zakładamy akwarium.

LISTOPAD
1. Poznajemy ptaki drapieżne.
2. Nietypowe zwierzęta domowe.
3. Gdzie mieszkają małe i duże zwierzęta?
4. Jakie zanieczyszczenia znajdują się w powietrzu?

GRUDZIEŃ
1. Spotkanie z leśnikiem – przygotowanie zwierząt do zimy.
2. Dokarmiamy ptaki – założenie PTASIEJ STOŁÓWKI
3. Las w zimowej szacie – tropimy ślady na śniegu/ Choinka dla zwierząt – wyprawa do lasu i przygotowanie LEŚNEJ STOŁÓWKI
STYCZEŃ
1. Zimowe eksperymenty- doświadczenia ze śniegiem i lodem.
2. Świat widziany oczami mikroskopu. Obserwowanie i porównywanie gotowych preparatów mikroskopowych.
3. Tajemnica ludzkiego ciała. Kształtowanie schematu własnego ciała. Podróż multimedialna we wnętrzu ludzkiego ciała.
4. Jakie zanieczyszczenia znajdują się w powietrzu?
LUTY
1. Wpływ światła słonecznego na życie ludzi, zwierząt i roślin.
2. W podwodnym świecie – mieszkańcy oceanów.

MARZEC
1. Poznajemy rośliny chronione.
2. Dzika dżungla – egzotyczne zwierzęta.
3. Żegnamy zimę z ekologiczną Marzanną.
4. Wiosną przyroda budzi się do życia -zwiastuny wiosny.

KWIECIEŃ
1. Czy śmieci to problem?
2. Ochrona środowiska zaczyna się od domowego kosza na śmieci.
3. ”Czysty las” – montaż słowno-muzyczny dla dzieci z klas 0-VI
4. Badamy wodę w rzece.

MAJ
1. Znaczenie gleby i nawożenia dla życia rośliny.
2. Nasz klasowy ogródek – zakładamy hodowlę roślin doniczkowych.
3. Na majowym trawniku – spotkanie z owadami – wyprawa na łąkę.
4. Zdrowie łąk i pół – zakładamy zielnik.

CZERWIEC
1. Spacer po lesie marzeń – poznajemy życie małych zwierząt leśnych.
2. Sawanna – dzikie zwierzęta.
3. Specjalista do spraw przyrody – konkurs wiedzy przyrodniczej!
4. Zakończenie programu – podsumowanie dokonywanych działań.

VI. Ewaluacja programu
Strategiczny cel programu zakłada rozbudzanie i kształtowanie poczucia piękna przyrody i potrzeby jej ochrony oraz inspirację do poznawania zasad jej funkcjonowania. Biorąc pod uwagę wiek ucznia, dobrowolny udział w zajęciach, nie dostrzegam potrzeby wprowadzania narzędzi pomiaru wiedzy i umiejętności zwykle stosowanych.
Ocena osiągnięć ucznia jest trudna, gdyż ujawniają się one nieraz po dłuższym czasie. Ważną rolę będzie tu spełniać Obserwacja ucznia, na podstawie której można wspomóc rozwój ucznia zdolnego, utwierdzić go w przekonaniu o dużym potencjale umiejętności, oraz zachęcić i zaciekawić ucznia, który przez uczestnictwo w takich zajęciach spędza pożytecznie czas po lekcjach.

Aktywność ucznia w czasie zajęć terenowych, wykonywania albumów, jak i sama frekwencja na zajęciach jest miernikiem atrakcyjności zajęć pod względem klimatu edukacji i zabawy.

Literatura:
2. Praca zbiorowa, Edukacja przyrodnicza w szkole podstawowej. Warszawa-Wrocław 2004
3. S. Dylak, Przyrodnicze rozumowania najmłodszych. Fot-Art. 90, Rzeszów 1995
4. Świat w niebezpieczeństwie. WSiP, Warszawa 1991
5. Program ekologiczny dla klas I-III opracowany przez H. Kauch-Matuszak, nauczycielkę kształcenia zintegrowanego PSP w Wąsoszu
6. Program wczesnoszkolnej zintegrowanej edukacji XXI wieku, klasy I-III. WSiP, Warszawa1999
7. „Ochrona środowiska i ekologia”. L.Grochola, A. Rzepka:
8. Ekologiczna edukacja przedszkolna. E. Jaszczyszyn