Program autorski "Szlachetne zdrowie"

„SZLACHETNE ZDROWIE”

AUTORSKI PROGRAM EDUKACJI ZDROWOTNEJ
Opracowała: mgr Anna Gonerska
Nauczycielka Oddziału Przedszkolnego
przy Szkole Podstawowej w Przygłowie

„Wychowanie zdrowotne nie musi być nudne, można je bowiem wiązać z najgłębszymi motywami postępowania zważywszy, że partycypuje ono w realizacji generalnych celów ad wychowania zmierzając do poznania i rozumienia samego siebie oraz opanowania najtrudniejszej ze sztuk – „sztuki życia”.
Maciej Demel

Spis treści:

1. Wprowadzenie.
2. Założenia programowe.
3. Cele i zadania programu.
4. Metody i formy pracy.
5. Treści programowe.
6. Ewaluacja.
7. Literatura .

WPROWADZENIE

Edukacja zdrowotna jest fundamentalnym prawem socjalnym dziecka zagwarantowanym zapisami Konwencji o prawach dziecka, obejmującej tworzenie warunków umożliwiających dzieciom korzystanie z przysługujących im praw.
Koncepcja wszechstronnej edukacji zdrowotnej dzieci zakłada:
- uwzględnienie holistycznego podejścia do zdrowia i czynników warunkujących zdrowie, związanych z ludźmi i środowiskiem;
- wykorzystanie sprzyjających okoliczności dla edukacji zdrowotnej: programy, wzorce tworzone przez ludzi;
- dążenie do harmonizowania wiedzy o zdrowiu, którą dziecko zdobywa z różnych źródeł;
- zachęcanie dzieci do zdrowego stylu życia i stwarzanie w placówkach oświatowych warunków i możliwości sprzyjających zdrowiu.
Edukacja zdrowotna jest to proces, w którym ludzie uczą się dbać o
zdrowie własne i innych. Obejmuje on swoim zakresem:
- wiedzę o czynnikach społecznych, politycznych i środowiskowych
wpływających na zdrowie;
- wiedzę o zdrowiu związaną z funkcjonowaniem własnego organizmu;
- umiejętność zapobiegania i radzenia sobie w sytuacjach trudnych;
- umiejętności i wiedzę związane z korzystaniem z opieki zdrowotnej.
W nowoczesnym podejściu do edukacji zdrowotnej przeniesiono akcenty ze zdrowia negatywnego (rozumianego jako choroby i zagrożenia) na zdrowie
pozytywne (potencjał zdrowotny, jakość życia, samorealizacja, zdolność do aktywnego i twórczego działania).
Nabywanie wiedzy o zdrowiu oddziałuje na różne bodźce oraz zmysły, jest doskonałą drogą do stworzenia pogodnego nastroju, zacierania przykrych przeżyć, łagodzenia stresów. Program ten pomoże dzieciom w sposób ciekawy i dostępny zdobyć umiejętności i wiedzę dotyczącą zdrowia poprzez takie formy aktywności jak: wycieczki tematyczne, doświadczenia praktyczne, ekspresję plastyczną, teatralną i muzyczną, równocześnie włączając w ten proces rodziców. Należy, więc stworzyć dzieciom możliwości do ukształtowania postaw i wartości, które ułatwią im dokonywanie wyborów, mających znaczenie dla ich obecnego i przyszłego życia.

ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE

Program własny „SZLACHETNE ZDROWIE” został opracowany zgodnie z Podstawą Programową Wychowania Przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego, opublikowaną w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku.
Program ten dostosowany jest do pracy z dziećmi 6-letnimi, z wykorzystaniem najbliższego środowiska dzieci.

Okres przedszkolny jest jednym z etapów drogi życia człowieka. Każde dziecko rozwija się w tym czasie indywidualnie w charakterystycznym tylko dla niego rytmie i tempie. Kształtują się wtedy jego postawy determinujące, aktualne i przyszłe zachowania dotyczące zdrowia i aktywności ruchowej.
Utrwalone wówczas przyzwyczajenia i nawyki decydują o jego późniejszym stylu życia. Edukację zdrowotną należy rozpocząć jak najwcześniej, wspólnie z rodzicami dziecka.
Koncepcja programu zawiera cztery etapy kształtowania zdrowego stylu życia:
- zdrowie warunkiem właściwego funkcjonowania w społeczeństwie;
- bezpieczeństwo – czynniki sprzyjające i zagrażające zdrowiu i życiu;
- podstawy higieny zdrowego człowieka;
- aktywność ruchowa warunkiem zdrowia fizycznego i psychicznego;
Każdy etap zawiera określone treści w obrębie danego zakresu podstawowych zagadnień programowych, które zostały zestawione według następujących kryteriów:
DZIECKO WIE, DZIECKO ROZUMIE, DZIECKO POTRAFI

CELE PROGRAMU

Cel główny, który wyznacza proponowany program zdrowotny to :
Wychowanie zdrowego, aktywnego, wrażliwego, odpornego psychicznie i fizycznie dziecka w bezpiecznym środowisku.

Cele szczegółowe wynikające z założeń programowych:

1. Kształtowanie u dzieci w wieku przedszkolnym świadomej i czynnej postawy w wobec sytuacji, w których powstały bądź mogą powstać zagrożenia oraz w dążeniu do zachowania zdrowia.
2. Nabywanie wiedzy o najczęstszych przyczynach urazów i zatruć.
3. Wykształcenie zdrowych nawyków żywieniowych w rodzinie i przekazywanie ich z pokolenia na pokolenie.
4. Podniesienie poziomu ostrożności i wyobraźni o konsekwencjach działań i przebywaniu w pobliżu potencjalnie niebezpiecznych przedmiotów, substancji czy zwierząt.
5. Kształtowanie u dzieci właściwych nawyków i umiejętności higieniczno – zdrowotnych.
6. Doskonalenie najprostszych czynności poprzez schematyzację procesu – wyodrębnianie kolejnych etapów postępowania.
7. Rozwijanie tężyzny fizycznej i sprawności ruchowej.
8. Rozwijanie umiejętności udzielania pierwszej pomocy przez dzieci – propagowanie pozytywnych wzorców postępowania.
9. Poszerzanie wiedzy o potrzebie bezpieczeństwa własnego i innych oraz życiu w zgodzie ze środowiskiem.
10. Angażowanie rodziców w działalność prozdrowotną przedszkola i przekazywanie im wiedzy z tego zakresu.

METODY I FORMY
Podstawową formą aktywności dzieci w wieku przedszkolnym jest zabawa. Dziecko w zabawie komunikuje swoje potrzeby i zainteresowania, przeważnie w sposób pośredni.
Metody stosowane w edukacji zdrowotnej są zawsze pochodną celów i zadań, jakie stawia się w procesie wychowania.
Ze względu na specyfikę tej edukacji do najczęściej wykorzystywanych przez nauczyciela powinny należeć:
- METODA ORGANIZACJI ŚRODOWISKA- polega na podejmowaniu przez nauczyciela działań w odniesieniu do właściwej organizacji życia codziennego dzieci i środowiska oraz prezentacji odpowiednich wzorów osobowych;
- PRZEKAZU WIEDZY- dotyczy sposobów informowania, wyjaśniania i instruktażu, dzięki niej nauczyciel oddziałuje na świadomość dziecka;
- METODA POBUDZANIA ZACHOWAŃ SPRZYJAJĄCYCH ZDROWIU – stawia dzieciom i ich rodzicom wymagania w zakresie zachowań pro-zdrowotnych oraz inspiruje dziecko do podejmowania samodzielnych prób dbałości o własne zdrowie jako najważniejszej wartości dziś, ale także potencjału na przyszłość, oraz do jego ochrony;
- METODA UTRWALANIA POŻĄDANYCH ZACHOWAŃ I PRZYZWYCZAJEŃ ZDROWOTNYCH –polega na powtarzaniu pewnych czynności i zachowań w określonych sytuacjach edukacyjnych oraz na wykorzystywaniu okazji edukacyjnych, spontanicznie prowokowanych przez dzieci;
- METODY AKTYWIZUJĄCE – polegają na tworzeniu specyficznych sytuacji i okazji edukacyjnych w trakcie różnorodnych zabaw z dziećmi, rozwijają dziecięcą twórczą ekspresję. Zaliczamy do nich: dramę, narrację, techniki twórczego myślenia(mowa ciała).
Metody i formy stosowane w pracy z dziećmi powinny być dostosowane do predyspozycji i możliwości dzieci oraz uwzględniać wszystkie uwarunkowania dotyczące wprowadzania treści z zakresu edukacji zdrowotnej.

TREŚCI

Treści programu realizowane są poprzez: dostarczanie wiedzy o zdrowiu, kształtowanie postaw i nawyków pro – zdrowotnych, aktywność ruchową, aktywny wypoczynek.

Treści kształcenia skupiają się wokół 5 grup tematycznych:
I. Dbamy bezpieczeństwo o swoje i innych.
II. Przestrzegamy czystości osobistej.
III. Ruch to zdrowie.
IV. Prawidłowo się odżywiamy.
V. Zapobiegamy chorobom, mamy pozytywny stosunek do lekarza.

I. Dbamy bezpieczeństwo o swoje i innych.
1. Jesteśmy bezpieczni na terenie przedszkola.
- rozumiemy i jesteśmy świadomi, że nie należy: biegać po sali, bić się z kolegami, rzucać zabawkami;
- rozumiemy, że na placu przedszkolnym należy tak poruszać się, aby nie zagrażać innym,
- nie oddalamy się samodzielnie (bez wiedzy nauczycielki) z placu przedszkolnego,
- informujemy nauczycielkę o sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu
własnemu jak i naszych kolegów.
2. Jesteśmy bezpieczni poza terenem przedszkola.
- znamy drogę do przedszkola i zachowujemy się na niej w sposób dla nas
i innych bezpieczny;
- umiemy bezpiecznie poruszać się w parach na spacerze
- znamy miejsca gdzie bezpiecznie można przejść przez jezdnię na drug?

stronę i wiemy jak wówczas się zachować;
- znamy znajdujące się w pobliżu przedszkola znaki drogowe i rozumiemy
ich treść;
- wiemy i rozumiemy na czym polega praca policjanta, strażaka;
- jesteśmy świadomi następstw zabawy zapałkami, rozpalania ognisk
w lesie;
- wiemy, że nie należy zbliżać się do nieznanych zwierząt np. psów, kotów
ani ich drażnić;
- rozumiemy zakaz i skutki zrywania i spożywania nieznanych grzybów,
roślin, owoców;
- znamy zasadę bezpiecznego korzystania z nożyczek;
- przestrzegamy zakazu ślizgania się na jezdni, w pobliżu rzeki, bezpiecznie
zjeżdżamy na sankach, nartach nie czepiamy się pojazdów;
- pamiętamy własny adres, numer telefonu;
- mamy ograniczone zaufanie do obcych, umiemy powiedzieć NIE, nie reagujemy na zaczepki dorosłych, których nie znamy.

Formy pracy z dziećmi.
− spacery po najbliższej okolicy;
− zabawy na placu przedszkolnym,
− gry i zabawy dydaktyczne;
− spotkanie z policjantem, wizyta w Staży Pożarnej;
− zabawy tematyczne;
− korelacja z zajęciami plastycznymi, muzycznymi, matematycznymi;
− samodzielne doświadczenia dziecka;
− rozwiązywanie zagadek;
− ocena postępowania własnego i innych w sytuacjach zagrażających
zdrowiu.
Literatura:
U.Kozłowska „Straż Pożarna”,
W. Chotomska „Dyzio Trąbalak”,
D.Gellner „Światła sygnalizatora”
W. Chotomska „Pies z ulicy Bałamutów”
T. Śliwiak „Na ulicy”
W. Chotomska „Gdy zamierzasz przejść ulice”,
M. Wieman „Uwaga! Czerwone Światło”
Piosenka – „Indiańskim krokiem”.
St. Aleksandrzak „Gdzie mieszka Zosia Kasprzyk”
J. Brzechwa „Depesza”
W. Faber „Światła na skrzyżowaniu”
K. Wiśniewski „Kolorowe znaki”
H. Łochocka „Ślizgamy się”
H. Łochocka „Zjeżdżamy z górki”
Opowiadania
Cz. Janczarski „Jak Wojtek został strażakiem”

II. Przestrzegamy czystości osobistej.
1. Pracujemy nad prawidłowymi nawykami higieniczno- kulturalnymi:
- mamy opanowane umiejętności mycia i wycierania rąk ręcznik,
zawsze przed posiłkami i po wyjściu z toalety oraz w razie potrzeby;
- samodzielnie korzystamy z toalety, każdorazowo spuszczamy wodę
w toalecie,
- wiemy jak prawidłowo czyścić zęby po posiłku, a przybory utrzymujemy
w należytej czystości,
- korzystamy z chusteczek jednorazowego użytku,
- dbamy o porządek w swojej szafce i na swoim stoliku,
- sprzątamy w sali po skończonej zabawie,
2. Mamy opanowaną umiejętność samodzielnego ubierania i rozbierania się:
- próbujemy wiązać buty,
- samodzielnie składamy ubranie np. na zajęcia gimnastyczne, rytmikę,
- samodzielnie zapinamy i rozpinamy guziki, zasuwamy suwaki.

Formy pracy z dziećmi:
− spotkanie z pielęgniarką szkolną,
− spotkanie ze stomatologiem – wizyta w gabinecie ( pokaz prawidłowego czyszczenia zębów);
− inscenizowanie utworów literackich;
− zabawy tematyczne
− prace plastyczne dzieci;
− korelacja z zajęciami muzycznymi, ruchowymi.

Literatura pomocnicza:
Wiersze:
E. Burakowska „My się wody nie boimy”, „Zmartwienie
Grzesia”,
L. J. Kern „Mydło”,
W. Grodzienska „Przed śniadaniem”,
J. Korczakowska „Przedszkolaczek”,
T. Śliwiak „W łazience”,
S. Jachowicz „Czysty kotek”.
D. Gellner „Boli ząb”,
J.Brzechwa „Natka Szczerbatka”
J. Brzechwa „Grzebień i szczotka”
J. Brzechwa „Brudas”
Inscenizacje:
M. Konopnicka „Komedia przy myciu”,
J. Walczakowa „Wiewiórka czyścioszek”,
H. Bechlerowa „Brudas i kotki”.
Opowiadania:
M. Kownacka „Dlaczego trzeba być czystym”,
I. Landau „Ład i porządek”,
A.Kowalska „Czarodziejskie lusterko”.

III. Ruch to zdrowie.
1. Aktywność ruchowa:
- każdej porze roku wykorzystujemy plac przedszkolny do zabaw i ćwiczeń na świeżym powietrzu,
- często bawimy się na świeżym powietrzu z wykorzystaniem sprzętu sportowego (skakanki, obręcze, piłki itd.);
- często spacerujemy po okolicy, po lesie, hartujemy organizm,
- aktywnie uczestniczymy w Dniu Sportu organizowanym w SP w Przygłowie,
- chętnie bierzemy udział w ćwiczeniach gimnastycznych,
- często inscenizujemy piosenki lub muzykę ruchem.

Formy pracy z dziećmi:
- spacery,
- ćwiczenia gimnastyczne,
- ekspresja ruchowa przy muzyce,
- rozmowy z wykorzystaniem literatury, mające na celu uświadomienie
dzieciom pozytywnych skutków ruchu na świeżym powietrzu;
− udział w Dniu Sportu, w konkurencjach sportowych;
− rozbudzanie u dzieci zdolności ruchowych według pomysłu, doświadczeń
i ich możliwości poprzez gry i zabawy na świeżym powietrzu.

Literatura:
Wiersze:
S. Karaszewski „Deszcz”,
I. Suchorzewska „Na łące”,
E. Skarżyńska „Na rowerach”,
Cz. Janczarski „Bieg w workach”.
Opowiadania:
Cz. Janczarski „Hulajnoga”,
B. Lewandowska „Wędrówka do lasu”.
B. Lewandowska „O parasolu Pawełka”,
Cz. Janczarski „Ślady na śniegu”.

IV. Prawidłowo się odżywiamy.
1. Odżywianie:
- rozumiemy potrzebę spożywania warzyw, owoców, produktów mlecznych, zbożowych,
- rozumiemy potrzebę powstrzymywania się od jedzenia produktów nie sprzyjających zdrowiu (np. słodycze, coca – cola, chipsy itp.);
- nie jemy produktów niewiadomego pochodzenia,
- myjemy owoce i warzywa przed spożyciem,
- dokładnie przeżuwamy pokarmy,
- nie mówimy z „pełną buzią”,
- wiemy jak chronić żywność przed zepsuciem.
2. Kulturalnie spożywamy posiłki:
- zawsze myjemy ręce przed posiłkiem,
- korzystamy z serwetek,
- cicho siadamy i wstajemy od stolika,
- posługujemy się nożem i widelcem,
- staramy się nie zostawiać resztek jedzenia (zjadamy posiłki do końca),
- używamy form grzecznościowych - proszę, smacznego, dziękuję,
- nie bawimy się jedzeniem,
- dbamy o porządek na stole podczas jedzenia i po nim,
- nie rozmawiamy podczas jedzenia.
-

Formy pracy z dziećmi:
− wspólne wykonywanie: sałatek owocowych, sałatek warzywnych,
− spotkanie z przedszkolnymi kucharkami, rozmowa na temat przygotowywanych
posiłków dla dzieci, spacer do przedszkolnej kuchni;
- spotkanie z pielęgniarką szkolną – pogadanka na temat zdrowego odżywiania.
− praca w grupach: np. wykonanie wiosennych kanapek;
− korelacja z zajęciami plastycznymi, muzycznymi;
− wykorzystanie codziennych sytuacji do realizacji treści programowych;
− zabawy tematyczne;
- udział w konkursach,
- rozwiązywanie zagadek o owocach i warzywach,
- przygotowanie inscenizacji o zdrowiu dla rodziców i kolegów ze szkoły, z oddziału przedszkolnego.

Literatura:
Wiersze:
W. Grodzieńska „Chory kotek”,
J. Brzechwa „Żołądek”,
S. Szuchowa „Nakryjemy do stołu“,
J. Brzechwa „Na straganie”,
W. Chotomski „Myj owoce”
I. Salach „Jesień niesie”, „Co lubimy”
Z. Bogdanowicz „Szukaj brakującego owocu”
J. Tuwim, Wiersze, „Warzywa”
M. Kownacka „Mamy piękny stragan”
Opowiadania:
I. Salach „Każdemu można pomóc”,
Cz. Janczarski „Gdzie się, co kupuje”.

V. Zapobiegamy chorobom, mamy pozytywny
stosunek do lekarza.
1. Zapobiegamy infekcjom, stosujemy profilaktykę zdrowotną:
- zasłaniamy usta i nos podczas kaszlu lub kichania,
- chronimy miejsca skaleczone przed zabrudzeniem,
- stosujemy zasadę nie jedzenia wspólnie z kolegą jednego produktu np.lizania jednego lizaka czy loda,
- nie korzystamy z kolegą z jednej chusteczki,
- korzystamy z chusteczek jednorazowego użytku,
- nie pijemy z tego samego kubeczka.
2. Dbamy o nasze zmysły:
- rozumiemy konieczność opanowania i hamowania reakcji agresywnych np. w sytuacjach konfliktowych z kolegą;
- staramy się nie krzyczeć, nie biegać, nie hałasować,
- uczymy się negocjacji w sytuacjach trudnych;
- wyrażamy własne emocje w różnych formach werbalnych, plastycznych;
- chronimy oczy, głowę oraz skórę przed nadmiernym słońcem.
3. Stosowanie profilaktyki zdrowotnej:
- rozumiemy potrzebę szczepień ochronnych,
- stosujemy zlecenia lekarza, staramy się nie przebywać razem z osobą chorą,
- zgłaszamy nauczycielce złe samopoczucie własne lub kolegi,
- ubieramy się stosownie do pogody, nie przegrzewamy się,
- wiemy na czym polega praca lekarza, pielęgniarki, stomatologa,
- wiemy jak należy się zachować w sytuacji zagrażającej zdrowiu lub życiu,
- znamy numer telefonu na pogotowie.

Formy pracy z dziećmi:
− prace plastyczne
− rozmowy na podstawie literatury dziecięcej;
− zabawy dydaktyczne;
− inscenizacje;
− zabawy tematyczne;
− wizyta w gabinecie pielęgniarki,
− pedagogizacja rodziców,
- udział w konkursach,
- śpiewanie piosenek.

Literatura:
Wiersze:
I. Suchorzewska „Cisza”
I. Kunz „Odkrywanie ciszy”
E. Kotlicka „Ochrona przed hałasem”
J. Wasilewski „Wstyd ”,
I. Landau „Lusterko”,
H. Łochocka „Karolina“,
R. M. Gronski „Katar żyrafy”,
Z. Krzemieniecka „Chora sosenka”,
M. Buczkówna „W aptece”,
T. Śliwiak „Wilk u dentysty”,
H. Łochocka „Nasza pani doktor”,
D. Gellner „Okulary”,
I. Landau „Lekarzom”.
J. Brzechwa „Katar”

Opowiadania:
H. Polsakiewicz „A psik!”
W. Polaków „Grypa”,
E. Janikowski „Torba pani doktor”,
M. Jaworczakowa „Kto ważniejszy”.
Inscenizacje:
E. Skarżyńska „Pogotowie lalek”,
J. Walczakowa „Zmartwienie Rudeczki”.

EWALUACJA

Realizacja programu „SZLACHETNE ZDROWIE” umożliwia nauczycielowi przeprowadzanie systematycznej ewaluacji, której można dokonać poprzez:
• zbadanie opinii rodziców(ankiety),
• analizę osiągnięć dziecka (np. ankieta obrazkowa zawierająca scenki sytuacyjne dotyczące zachowań pozytywnych i negatywnych),
• zgromadzone prace dzieci,
• uczestnictwo w konkursach ( konkurs czystości, konkursy plastyczne, konkursy na temat wiedzy o zdrowiu, konkursy sportowe),
• obserwacje zachowań dzieci w określonych sytuacjach,
• przygotowanie sałatek, szaszłyków owocowych, degustacja przetworów warzywnych (ogórki kiszone, kapusta kiszona, grzybki marynowane itd.)