Spotkania z książką - plan pracy koła czytelniczego

SPOTKANIA Z KSIĄŻKĄ”

PROGRAM ROZWOJU ZAINTERESOWAŃ CZYTELNICZYCH UCZNIÓW KLAS :
- IV - VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ,
- II – III GIMNAZJUM SPECJALNEGO,
- SZKOŁY PRZYSPOSABIAJĄCEJ DO PRACY.

WSTĘP

Zainteresowania czytelnicze wzbogacają życie człowieka, stają się elementem twórczym jego osobowości, a poszerzając jego sferę poznawczą, dostarczają impulsów do rozwiązywania przeróżnych problemów. Rozpowszechnianie czytelnictwa to zadanie nie tylko dla bibliotekarzy, ale i dla pedagogów - nauczycieli, wychowawców, animatorów kultury. Nie jest to zadanie łatwe, biorąc pod uwagę statystykę czytelnictwa zarówno osób dorosłych jak i dzieci. W czasach, w których żyjemy nastąpił ogromny postęp techniczny. Wszystko odbywa się w zawrotnym tempie, następuje szybka wymiana informacji podawana najczęściej drogą medialną. W dobie komputerów, telewizji, kina, wszechobecnego pośpiechu, warto zastanowić się nad rolą książki we współczesnym życiu człowieka i czynić starania by było na nią miejsce i czas, by nie stała się przebrzmiałą oznaką minionych epok.
Książka, a ściślej mówiąc jej pierwowzory, towarzyszyła człowiekowi od zarania dziejów. W czasach prehistorycznych człowiek pierwotny posługiwał się rysunkiem i malowidłem. Za pomocą ości ryb lub kości zwierzęcej kreślił na skałach, na ścianach jaskiń i korze drzew sceny z polowań, wojen i życia codziennego, malował na ścianach najważniejsze sceny ze swojego życia. Starożytność sprzyjała rozwojowi myśli filozoficznej utrwalanej w formie pisanej na płytkach glinianych, papirusie, pergaminie. Czasy nowożytne od chwili wynalezienia druku to prawdziwa eksplozja słowa pisanego tak w poezji jak i w prozie czy dramacie. Współczesnego świata nie można sobie już wyobrazić bez istnienia książki. Nasuwa się jednak pytanie o jej funkcję w życiu człowieka. Szczególnie ważne staje się ono w odniesieniu do czytelnika młodego, tak bardzo podatnego na wszelkie nowości, które niesie ze sobą cywilizacja. Kino, kino domowe, telewizja, video, komputery: Internet, gry komputerowe w dzisiejszych czasach stanowią dla książki niebezpieczną konkurencję. Mimo to, dzięki swoim wartościom uniwersalnym, książka nadal może odgrywać ogromną rolę w kształtowaniu osobowości ucznia. Wzbogaca, bowiem wiedzę młodego czytelnika o otaczającym go świecie, wpływa na rozwój jego zainteresowań, i co najważniejsze pozwala silnie przeżywać treść czytanego tekstu i poddawać się jego wpływowi wychowawczemu. Pozwala, więc na przekazywanie istniejącego zasobu wiedzy o rzeczywistości i na kształtowanie określonych postaw.
Dodatkowo kontakt z książką dostarcza uczniom wzorców pisania i mówienia, pozwala poznawać nowe słownictwo i formy gramatyczne. Wpływa również na rozwój wyobraźni i łączy się integralnie z rozwojem myślenia. Jednakże taki przemożny wpływ książka może mieć tylko wtedy, gdy wspomaga ją rozumne oddziaływanie wychowawcze.

ZAŁOŻENIA DYDAKTYCZNE I WYCHOWAWCZE KONCEPCJI

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

Potrzeba kontaktu z książką nie powstaje samorzutnie. To właśnie dorośli, najpierw rodzice, później nauczyciele i wychowawcy powinni ją zaszczepić w procesie nauczania i wychowania. Jest to zabieg długotrwały i nie zawsze uwieńczony sukcesem.
Rozwój zainteresowań czytelniczych rozpoczyna się w domu. Rodzice sami korzystający z książek i czasopism potrafią przekazać te zainteresowania także swoim dzieciom. Proces ten inicjuje wspólne z dzieckiem przeglądanie ilustrowanych książeczek i czasopism dziecięcych, czytanie dziecku interesujących baśni i opowiadań, czytanie z nim na zmianę, w miarę opanowywania przez dziecko techniki czytania niezbędnej do samodzielnego korzystania z dostępnych wytworów kultury literackiej.
Wraz z rozpoczęciem nauki szkolnej zaczyna wzrastać rola słowa drukowanego i książki jako źródła wiedzy. Stopniowo dziecko z odbiorcy literatury poprzez pośrednika (rodzic, opiekun, nauczyciel) - staje się odbiorcą samodzielnym, natomiast czytanie, które do tej pory było pojmowane w kategoriach przyjemności, zabawy, staje się obowiązkiem szkolnym, łączącym się z przymusem i oceną. Jest to moment przełomowy dla rozwoju zainteresowań czytelniczych, ponieważ u ucznia, u którego wystąpią trudności w opanowaniu techniki czytania oraz czytania ze zrozumieniem, a co za tym idzie niepowodzenia szkolne, może nastąpić trwały uraz do czytelnictwa. Ważne jest, więc, aby, mając na uwadze zarówno kształcenie umiejętności czytania, jak i stopniowe wprowadzenia najmłodszych odbiorców za pomocą słowa drukowanego w ciekawy świat literatury, łagodzić niekorzystne skutki lektury wymuszonej u dzieci mających trudności w czytaniu, natomiast dzieciom, którym czytanie przychodzi z łatwością, dostarczać coraz to nowych bodźców zachęcających do sięgania po książkę.
Proces rozwoju czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży przebiega dwutorowo. Wynika to z obowiązku realizacji programów szkolnych oraz ze spontanicznego kontaktu z książką w ramach indywidualnych zainteresowań ucznia. Specyfika tego czytelnictwa polega przede wszystkim na dużej zmienności zainteresowań czytelniczych młodego odbiorcy, wynikającej z dynamiki jego rozwoju psychicznego. Ponadto, w związku ze stosunkowo niedużym zasobem wiedzy i doświadczenia życiowego, uczniowie upośledzeni umysłowo mają ograniczone możliwości pełnego odbioru dzieła literackiego. Z tym łączy się, więc konieczność ścisłego wiązania konkretnych gatunków literackich i konkretnych lektur z poszczególnymi fazami rozwoju.

INSPIRACJE

Do opracowania i realizacji programu autorskiego dotyczącego rozwoju zainteresowań czytelniczych uczniów skłania okoliczność przystąpienia szkoły, do programu edukacyjnego „Czytające szkoły” w ramach kampanii społecznej „Cała Polska czyta dzieciom” oraz stworzenie przez MENiS nauczycielom możliwości do twórczej pracy pod warunkiem, że jest zgodna z zainteresowaniami dzieci, będzie rozwijać ich aktywność, pobudzać do nauki.
Wykorzystanie w pracy z uczniem odpowiednio dobranej lektury ułatwia, spełnienie powyższego warunku. Książka odgrywa, bowiem znaczącą rolę w życiu człowieka. Kto po nią sięga, staje się bogatszy, zarówno w sferze emocjonalnej, jak i poznawczej. Poprzez utwory literackie uczeń uczy się odróżniać prawdę od fałszu, dobro od zła, poszukuje prawd moralnych, ma kontakt z pięknem i kształtuje potrzebę obcowania z nim. Książka pomaga zrozumieć świat, dostrzegać i cenić ważne wartości społeczne: koleżeństwo, poszanowanie pracy, poczucie honoru, poszanowanie drugiego człowieka. Pomaga kształtować pozytywne cechy charakteru: uczynność, miłość, opiekuńczość, wrażliwość, tolerancję i in. Dzięki książce uczeń poznaje piękno ojczystego kraju, historię, folklor, tradycje, życie innych ludzi, rozwija uczucia patriotyczne, rozwija wrażliwość estetyczną, wyobraźnię, samodzielne myślenie, pomysłowość, zostaje pobudzone do podjęcia twórczej działalności. Szczególną rolę odgrywa lektura w rozwoju intelektualnym ucznia: rozszerza wiedzę, wzbogaca słownictwo, rozwija język. Aby móc wykorzystać całe bogactwo możliwości tkwiących w literaturze trzeba umieć zainteresować ucznia utworem literackim.
Systematyczne głośne czytanie dzieciom przez osoby dorosłe wydaje się doskonałą okazją do podjęcia dodatkowych działań w kierunku popularyzowania wśród uczniów czytelnictwa z wykorzystaniem innych atrakcyjnych formach, pobudzających uczniów do twórczej aktywności.
Dodatkowym powodem opracowania programu dotyczącego rozwoju zainteresowań czytelniczych, ściśle związanym ze specyfiką placówki, w której program ma być realizowany, jest terapeutyczna funkcja książki. Odpowiednie spojrzenie na treść literacką, zawarte w niej wątki, stawia literaturę w innym świetle oraz stwarza dodatkowe możliwości jej wykorzystania. Książka, dostarczając rozrywki, uśmiechu i radości, staje się środkiem pomocnym w łagodzeniu napięć emocjonalnych i stresu związanego z pobytem ucznia upośledzonego umysłowo w szkole, lekarstwem na uczniowski smutek, strach czy tęsknotę za domem.

O PROGRAMIE

Program rozwoju zainteresowań czytelniczych u uczniów jest integralną częścią procesów nauczania - uczenia się i wychowania. Rozszerza treści podstawy programowej o elementy edukacji czytelniczej i medialnej. Jest zgodny z Programem Wychowawczym, w ramach, którego funkcjonuje; pozostaje w zgodzie ze statutem placówki, regulaminem szkoły, wewnątrzszkolnym systemem oceniania.
Głównym założeniem programu jest budowanie u dzieci skojarzenia czytania z przyjemnością. Adresatami niniejszego programu są uczniowie klas: IV – VI Szkoły Podstawowej Specjalnej, Przysposabiającej do Pracy oraz II – III Gimnazjum Specjalnego.
Opracowując „Program rozwoju zainteresowań czytelniczych u uczniów” wzięliśmy pod uwagę specyfikę szkoły, w której pracuję, jej usytuowanie, warunki lokalowe oraz uczniów, ich potrzeby i możliwości. Realizując go należy mieć jednak na uwadze indywidualny charakter rozwoju dzieci, uwzględniać ich potrzeby, chęci i możliwości oraz zainteresowania.
Program rozwoju zainteresowań czytelniczych zawiera szczegółowe zagadnienia i sposoby ich realizacji. Zawiera również informację o preferowanych metody i formy pracy, sprzyjających osiąganiu zamierzonych celów, przewidywane osiągnięcia uczniów oraz sposoby ewaluacji. Treści zawarte w programie skupione są wokół następujących kręgów tematycznych:
- spotkania z książką,
- w krainie baśni,
- spotkania z poezją,
- w świecie czasopism,
- w świecie filmu.
Głównym źródłem wiedzy ucznia będą jego osobiste doświadczenia zdobywane podczas poznawczej i twórczej aktywności. Dobór formy i metody pracy oraz środków dydaktycznych cechuje duża różnorodność, tak, by uczniowie mogły pracować kreatywnie, by rozwijały swoją twórczą aktywność, aby realizator programu do każdej książki mógł podejść inaczej i nie wpadł w nużący stereotyp postępowania.
Nie planuję tworzenia osobnych kryteriów oceniania do niniejszego programu.

CELE EDUKACYJNE

Głównym celem programu rozwijania zainteresowań czytelniczych dzieci jest popularyzowanie czytelnictwa jako jednej z metod samokształcenia na zajęciach lekcyjnych i pozalekcyjnych.
Uczeń poprzez książkę poszerza zakres wiadomości o otaczającym go świecie, wzbogaca swój czynny słownik, ćwiczy technikę czytania. Zadaniem planowego kierowania przez nauczyciela i wychowawcę czytelnictwem staje się, więc wzbudzenie w dzieciach zainteresowania książką, wyrobienie umiejętności wyboru, oceny książki, wdrożenie do czytelnictwa nie tylko dla zdobywania wiedzy, ale i dla przyjemności.
W realizacji głównego celu programu należy zaakcentować następujące zagadnienia:
- rozbudzanie chęci i motywacji do nauki,
- kształtowanie i utrwalanie postaw twórczych,
- kształcenie samoistne,
- oddziaływanie terapeutyczne lektury.
- rozbudzanie chęci i motywacji do nauki:
o budzenie i rozwijanie ciekawości poznawczej uczniów poprzez stworzenie im różnorodnych możliwości do bezpośredniego obcowania z książką,
o budzenie zainteresowania lekturą jako źródłem potrzebnych informacji oraz inspiracją do zabawy i ciekawego spędzania czasu,
o przybliżanie świata książek,
o doskonalenie umiejętności korzystania z biblioteki szkolnej i publicznej,
- kształtowanie i utrwalanie postaw twórczych:
o wyzwalanie spontanicznej aktywności twórczej dziecka,
o rozwijanie umiejętności realizowania własnych pomysłów,
o rozwijanie myślenia i umiejętności twórczych,
o rozwój wyobraźni, fantazji oraz ekspresji artystycznej w różnych dziedzinach,
o stworzenie uczniom możliwości zaprezentowania swoich osiągnięć w różnych dziedzinach,
o dostarczanie okazji do autokreacji ucznia,
- kształcenie samoistne:
o podejmowanie przez ucznia coraz bardziej świadomych decyzji czytelniczych,
o wyrobienie umiejętności wyboru i oceny książki,
o rozwijanie języka ucznia, bogacenie zasobu leksykalnego czynnego i biernego,
o nabywanie umiejętności interpretowania treści przeczytanego utworu,
o ukazywanie wzorców właściwego zachowania,
o kształcenie umiejętności empatycznego współdziałania w grupie,
o wzmacnianie poczucia odpowiedzialności za wspólną pracę,
o uwrażliwianie na wartości kulturowe i rozbudzanie potrzeby stałego uczestnictwa w kulturze,
o uwrażliwienie na piękno języka literackiego,
o umożliwianie uczestnictwa w wydarzeniach kulturowych,
- oddziaływanie terapeutyczne lektury:
o wzmacnianie samooceny uczniów poprzez aktywizowanie do uczestnictwa w różnorodnych formach zajęć,
o wzmacnianie i aktywizowanie uczniów słabszych i nieśmiałych,
o kształtowanie i uświadamianie potrzeby dawania radości innym,
o czerpanie radości ze wspólnie wykonanego zadania,
o podtrzymywanie i utrwalanie więzi koleżeńskich pomiędzy dziećmi,
o dostarczenie pozytywnych przeżyć emocjonalnych i estetycznych, pozwalających rozładować napięcia psychiczne.

OPIS OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW
Po realizacji zaplanowanych zadań uczeń powinien:
o potrafić wypowiedzieć się na temat przeczytanej lektury własnymi dowolnie wybranymi środkami wypowiedzi: wypowiedź słowna: opowiadanie, opis, lub plastyczna wybraną przez siebie techniką),
o znać nowe baśnie i nazwiska ich autorów, wykazać się tą znajomością,
o analizować uzyskane informacje i budować uogólnienia prowadzące np. do rozwiązania zagadki,
o prawidłowo odczytywać symbole - rekwizyty pochodzące z baśni,
o utrwalić w pracach plastycznych i literackich wrażenia związane z poznawanymi utworami,
o współpracować w grupie z innymi dziećmi, przyjmując na siebie różne role,
o nauczyć się czerpać satysfakcję ze wspólnej pracy,
o doświadczalnie poznać budowę książki i czasopisma,
o udoskonalić umiejętność formułowania pytań i odpowiedzi,
o wykazywać się dbałością o kulturę języka,
o rozumieć potrzebę systematycznego czytania,
o samodzielnie dokonywać wyboru i oceny książki,
o poszerzyć swoje wiadomości na temat lektury jako źródła potrzebnych informacji oraz inspiracji do zabawy i ciekawego spędzania czasu wolnego,
o utrwalić i rozszerzyć zakres informacji na temat korzystania z biblioteki szkolnej,
o nazwać korzyści płynące z obcowania z lekturą,
o rozwinąć własne zdolności twórcze;

PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

Realizacja zadań Programu rozwoju zainteresowań czytelniczych wymaga od nauczyciela i uczniów dużej aktywności i stosowania różnorodnych form i metod pracy zgodnych z aktualnymi potrzebami i preferencjami uczniów. Na pierwszy plan wysuwają się więc zróżnicowane metody aktywizujące proces dydaktyczno - wychowawczy:
o gry i zabawy dydaktyczne,
o ekspresja plastyczna i literacka,
o inscenizacje,
o granie ról,
o zabawy i ćwiczenia
o praca w grupach metodą projektu,
o konkursy czytelnicze,
o wycieczki do Miejskiej Biblioteki Publicznej,
o lekcje biblioteczne,
o pisanie książeczki, redagowanie gazetki,
które łączyć się będą z metodami podającymi:
o objaśnienia,
o wykład,
o opowiadanie,
o pogadanka.

Większość zajęć zostanie przeprowadzona w formie pracy zespołowej lub pracy w grupach, realizacja niektórych zadań przyjmie formę pracy indywidualnej dziecka.
Zainteresowania czytelnicze będą kształtowane poprzez:
- wspólne głośne czytanie ciekawych wyjątków lub całych książek,
- nawiązywanie do osoby autora, poprzez napisanie listu bądź zorganizowanie wystawki książek,
- przedstawienie sylwetek głównych bohaterów w samorodnym teatrzyku kukiełkowym,
- czytanie z podziałem na role, czy też inscenizowanie wybranych utworów lub ich fragmentów,
- konkursy czytelnicze:
- konkurs pięknego czytania,
- konkurs w oparciu o znajomość lektury,
- konkurs plastyczny na podstawie określonej książki,
- konkurs recytatorski,
- lekcje biblioteczne,
- udział w imprezach, konkursach, wystawach itp. organizowanych przez Miejską Bibliotekę Publiczną,
- gry i zabawy czytelnicze , zgaduj-zgadula,
- prezentację własnej twórczości literackiej,
- oglądanie filmów, przedstawień teatralnych,
- inscenizacje tekstów,
- tworzenie przez dzieci własnych książeczek,

EWALUACJA

Sprawdzianem, w jakim stopniu są osiągane zamierzone cele będzie:
- ewaluacja wewnętrzna:
o rękodzieła dzieci: wykonane książeczki, ilustracje do wierszy, prace konkursowe,
o wyniki arkusza ewaluacyjnego dotyczącego akcji „Cała Polska czyta dzieciom.”
o informacja zwrotna ustna
- ewaluacja zewnętrzna - udział uczniów w konkursach, wystawach, organizowanych przez Miejską Bibliotekę Publiczną.
Wnioski wynikające z analizy wyników testu i ankiet ewaluacyjnych zostaną wykorzystane do ulepszenia programu poprzez usprawnienie form i metod pracy tak, aby zapewniały realizację zamierzonych celów i były odpowiednie dla uczniów.

TREŚCI PROGRAMU ROZWIJANIA ZAINTERESOWAŃ CZYTELNICZYCH

ZAGADNIENIA SPOSOBY REALIZACJI
Włączenie się do ogólnopolskiej kampanii społecznej „Cała Polska czyta dzieciom”. • Przystąpienie do udziału w programie „Czytające szkoły”- realizowanie wariantu prostego:
• codzienne czytanie uczniom przez 10 minut w trakcie zajęć lekcyjnych,
• zapraszanie gości, aby czytali dzieciom.
W bibliotece • wycieczki do Miejskiej Biblioteki Publicznej
• lekcje biblioteczne w bibliotece szkolnej,
Książka jest dobra na wszystko • wystawki książek
• gazetki ścienne popularyzujące ciekawe pozycje książkowe,
W krainie baśni
• „Witajcie w Krainie Baśni” - cykl zajęć biblioterapeutycznych w oparciu o baśnie J. Ch. Andersena „Królowa Śniegu”, „Dziewczynka z zapałkami”, „Choinka”, „Calineczka”;
„Wieczorne spotkania z baśnią i legendą • opowiadanie inscenizowane baśni i legend z różnych regionów Polski („Złota kaczka” A.Oppman, J.I.Kraszewski - „Kwiat paproci” „Legendy Świętokrzyskie” - J. Stankiewicz i inne)
Zima z bajk?

• przeprowadzenie cyklu zajęć biblioterapeutycznych
Baśnie Dalekiego Wschodu • wspólne czytanie wybranych baśni ze zbioru pt. „Baśnie Dalekiego Wschodu” (np.„Podarunek Panny z jeziora”, „Jak pasterz przyniósł od słońca trzy włosy”, „Zaczarowany książę”);
• konkurs plastyczny na najpiękniejszą ilustrację do baśni czytanych na zajęciach;
W świecie poezji • wspólne czytanie wybranych poezji
• konkurs „W magicznym świecie wierszy Jana Brzechwy”
Zabawy ze słowem • cztery pory roku w poezji dziecięcej