Aktywizowanie ucznia na pierwszym etapie nauczania

Precyzyjnie zorganizowane działania nauczyciela , skoncentrowane na dziecku, jego indywidualnym tempie rozwoju i możliwościach, nauka połączona z zabawą i wypoczynkiem służą wyrabianiu w dziecku zaangażowania i wspieraniu jego aktywności.

Organizując proces nauczania w klasach I-III należy zadbać o to, by uczeń aktywnie uczestniczył w zajęciach, by nie odczuwał zobojętnienia. Dlatego należy jak najczęściej wykorzystywać metody aktywizujące, zawierające elementy przeżywania i odkrywania. Starać się urozmaicać codzienną pracę i dbać o zróżnicowanie zajęć w taki sposób, by odpowiadały one potrzebom każdego dziecka. To właśnie uczenie się w działaniu, doświadczaniu podnosi jego skuteczność edukacyjną .
Stosowanie aktywizujących metod i technik nauczania wpływa korzystnie nie tylko na samego ucznia, lecz także na nauczyciela, który staje w roli badacza i twórcy. W miarę upływu czasu może on stosować coraz więcej sposobów aktywacji, nasilać pracę indywidualną, grupową, przez odpowiednią ich relację w stosunku do pracy zbiorowej, a także zwiększyć różnorodność pomocy dydaktycznych. W efekcie bywa , że w czasie zajęć zmniejsza się liczba wypowiedzi nauczyciela, a wzrasta liczba wypowiedzi dzieci, a to przyczynia się do ich zaktywizowania, do podwyższenia ich motywacji do nauki i do czynnego, kreatywnego udziału w lekcji.
Rolą nauczyciela klas I-III jest przywiązanie szczególnej wagi do właściwej, przemyślanej organizacji zajęć szkolnych. Składają się na nią:
praca w ławkach ( z umiarem , w oparciu o konkret), łączenie jej z doświadczeniem, angażuje różne zmysły, wykorzystuje naturalną ciekawość poznawczą małych dzieci.
zabawy w kręgu na miękkiej wykładzinie umożliwiają dzieciom obserwowanie wzajemnych reakcji i skupiania się wokół konkretnego celu. Zabawy na wykładzinie sprzyjają integracji, współpracy, empatii, nauce społecznych zachowań.
zabawy ruchowe umożliwiają rozładowanie napięcia i stwarzają możliwość pozbywania się nadmiaru energii, umożliwiają powrót do lepszej koncentracji.
wspólny śpiew, słuchanie nagrań, opowiadań i książek czytanych przez nauczyciela.
częste spacery i wycieczki szkolne, budzą w dzieciach zaciekawienie otaczającym światem poprzez obserwacje, doświadczenia, zabawy, rozwijają kształtowanie pożądanych postaw.
indywidualne podejście do każdego dziecka sprzyja zaspokajaniu jego potrzeb psychicznych, tworzeniu więzi emocjonalnej – nawiązanie bliskiego i życzliwego kontaktu z nauczycielem oraz indywidualizacji podczas zajęć.
organizacja imprez szkolnych i klasowych umożliwiających właściwe funkcjonowanie w grupie, kształtowanie pożądanej, pozytywnej motywacji do działania i aktywizacja dziecka.
umiejętny , przemyślany dobór programów nauczania i podręczników szkolnych umożliwiających efektywną i atrakcyjną dla uczniów realizację podstawy programowej. Stworzenie możliwości łagodnego przejścia od metodyki przedszkolnej do szkolnej.
Stwarzanie możliwości udziału w konkursach sprzyjających rozwijaniu wrażliwości emocjonalnej, aktywności, zdolności i zainteresowań dzieci oraz inspirujących je do działania.
wspólne z rodzicami tworzenie atmosfery bezpieczeństwa dziecka oraz prawidłowego rozwoju fizycznego, umysłowego i społeczno – moralnego.

Aktywne metody pracy z dziećmi na I etapie nauczania mają tę zaletę, że włączają do pracy wszystkie dzieci. Nie ma czasu na nudę i monotonię. Aby wprowadzać w klasie aktywizujące metody nauczania, wskazane jest przyjęcie zasady „ małych kroków”. Dobrym rozwiązaniem jest powitanie w kręgu poprzez przyjazny uścisk dłoni, podanie „ iskierki przyjaźni”. Ten sposób przywitania bardzo dzieciom się podoba. Rozwijając tę formę rozpoczynania lekcji można pokusić się o inne działania proponowane przez nauczyciela, lub samych uczniów np. krótka wymiana nastrojów ( jestem dzisiaj wesoły, mam dzisiaj ładną sukienkę itp. ) zapachy wiosny, miłe słowo ( ładnie wyglądasz, lubię cię ). Stanie w kręgu, kontakt wzrokowy, wprowadzenie zasady „ nie przerywania sobie nawzajem”, daje pozytywne informacje zwrotne, które uczą trzech elementów dobrego słuchania czyli : uwagi, koncentracji i zrozumienia, a jest to podstawą dobrego porozumiewania się. Krąg ułatwia kontakt między dziećmi i daje poczucie przynależności do grupy. Stworzenie takiej atmosfery, w której dziecko poczuje się sobą oraz wie, że ma prawo być „ sobą” ułatwi szybkie zorientowanie się , jakiego zachowania oczekuje się od nich, a jakie jest nie do przyjęcia. Każdy ma przecież „ jednakowe pole do popisu”. Śmiało może mówić o swoich odczuciach i przemyśleniach. Każdy zabiera głos jeśli ma na to ochotę, nikt nie jest zmuszany do wypowiedzi.
Uczniowie bardzo lubią pracę w grupach, która odbywa się w różnych składach dając szansę każdemu odegrać odpowiednią rolę. Praca w grupie daje im poczucie bezpieczeństwa. Jeśli nie wiem ja, to to wie mój kolega. Zawsze ktoś pomoże. Nie muszę odpowiadać sam. Dzieci doskonale wiedzą, że liczy się efekt całej grupy. Nie posiadają wiedzy na temat metod i technik aktywizujących pracę, intuicyjnie wskazują te działania które są dla nich najbardziej atrakcyjne, a zapewne także najbardziej efektywne.
Oczywistością jest, że uczenie się w małych grupach w klasie sprzyja stosowaniu metod i technik aktywizujących pracę uczniów. Do najczęściej stosowanych w praktyce szkolnej na I etapie nauczania należą:
- Zabawy integracyjne, które odprężają, relaksują, wprowadzają cały zespół klasowy w dobry nastrój i życzliwą atmosferę. Zapewniają poczucie bezpieczeństwa w grupie, gwarantują poczucie tożsamości z grupą oraz uczą efektywnej komunikacji . Dostarczają świetnej zabawy dzieciom.
- Pajęczynka, czyli zabawy z kłębkiem nici, mogą być stosowane w klasach I-III na różne sposoby. Dzieci podając sobie kłębek mogą poznawać swoje imiona,mówić o kolegach miłe słowa, dodawać, odejmować, tworzyć opowiadania. Technika ta może być stosowana na wszystkich edukacjach, w bardzo różny sposób, który zależy od pomysłowości uczniów lub nauczyciela.
- Graffiti jest techniką dzięki której można wytworzyć i wzmocnić dobry klimat w grupie oraz kształcić myślenie twórcze. Jest to dobry sposób na dzielenie się z innymi własnymi pomysłami, lub przyjmować pomysły innych. Do często stosowanych należy zabawa w niedokończone zdanie: Gdybym był bogaty, to....
- Burza mózgów, podczas której każdy uczeń ma prawo wypowiedzieć swoje zdanie, podać swój pomysł na określony temat. Stosowanie tej metody stwarza okazję do nieskrępowanej niczym wypowiedzi. Dzieci śmiałe zawsze są chętne do wypowiadania się, ale te nieśmiałe nie chcą, a czasem boją się coś powiedzieć, żeby nie być obiektem żartu. Przy stosowaniu tej metody dzieci dobrze wiedzą, że każdy pomysł jest dobry ( im więcej, tym lepiej). Najważniejsze jest, aby pozwolić „ szaleć wyobraźni”. „ Burza mózgów” to przecież „seans” twórczego myślenia. Uczniowie doskonale wiedzą, że ich pomysły będą późnej analizowane i wybierane pod kątem rozwiązań do akceptacji czy realizacji.
- Kula śniegowa polega na przechodzeniu od pracy indywidualnej do pracy w całej grupie. Daje szansę każdemu uczniowi na wypowiedzenie swojego stanowiska lub zdania, umożliwia nabywanie doświadczeń i śledzić proces uzgadniania stanowisk.
- Promyczkowe uszeregowanie należy do najłatwiejszych technik stosowanych w nauczaniu początkowym. Służy do definiowania pojęć i zasad. Ze względu na układanie pasków w promyczki, często nazywana jest słonecznym promyczkiem.
- Zabawy twórcze , charakteryzuje je przede wszystkim podejmowanie i wykonanie przez dzieci określonych ról w zabawach inscenizowanych. Zabawy w teatr dają możliwość bycia widzem i aktorem. Inspiracją może być w zasadzie wszystko: obejrzany spektakl teatralny, postać z książki, ulubiona dobranocka itp. Momentem wyjściowym dla inscenizacji często jest opowiadanie, bajka, a nawet wiersz czy zaśpiewana piosenka. Z całą pewnością można stwierdzić, że teatralne formy pracy z dziećmi prowadzą do rozwoju twórczej ekspresji.
- Twórcze portfolio zbieranie do teczek wypracowanych przez dzieci materiałów.

W swojej codziennej pracy nauczyciel powinien robić wszystko, by dzieci lubiły szkołę, czuły się w niej dobrze i bezpiecznie. Jest zobowiązany do organizowania takich sytuacji dydaktycznych, które zainspirują dzieci do podejmowania działań twórczych, ułatwiających poznawanie otaczającej rzeczywistości oraz zrozumienia praw rządzących światem.
Zdobywanie wiedzy organizować w formie zabawowej, a także poprzez obserwacje i działania praktyczne, aby uczniowie rozwijali swoje umiejętności, predyspozycje i zainteresowania a także swoją indywidualność. Ważna jest dobra współpraca z rodzicami, aby oddziaływania na dziecko szły w tym samym kierunku. Dobrze zorganizowana praca nauczyciela i satysfakcja z własnych działań wpływają na postawę i zaangażowanie uczniów oraz kształtują pozytywną postawę rodziców wobec szkoły.