Konflikt mi nie straszny. Ćwiczenia w zakresie komunikacji interpersonalnej. Konspekt zajęć socjoterapeutycznych-prawidłowa komunikacja

I. Temat: Konflikt mi nie straszny. Ćwiczenia w zakresie komunikacji interpersonalnej.
II. Cele operacyjne:
• uczenie się skutecznego słuchania
• uczenie się nadawania komunikatów „ja”
• poznanie barier komunikacyjnych
• nawiązywanie nieagresywnych kontaktów
• uczenie się pokojowych sposobów rozwiązywania konfliktów
III. Czas zajęć: 90 minut
IV. Uczestnicy:
• dzieci w wieku: 9-11 lat
• liczba uczestników: 12 osób
V. Przebieg zajęć:
• Część wstępna
o Nawiązanie do poprzednich zajęć
Czas trwania: 2 minuty
o Omówienie celów i zadań realizowanych w trakcie zajęć:
Czas trwania: 2 minuty
o Rundka: W jakim nastroju rozpoczynasz dzisiejsze zajęcia? Uczestnicy zaznaczają swój nastrój na mapie samopoczucia.
Czas trwania: 4 minuty
Technika: praca w kręgu
Potrzebne materiały: mapa samopoczucia, stempelki dla każdego uczestnika
o Określenie zasad współpracy - przypomnienie zasad kontraktu (załącznik nr 1)
Czas trwania: 5 minut
o Głuchy telefon (załącznik nr 2)
Czas trwania: 5 minut
Metoda/technika: praca w kręgu
Cel: ćwiczenie skutecznego słuchania, poznanie bariery komunikacyjnej - nie uważne słuchanie, zakłócenia w odbiorze, zabawa rozładowująca napięcie.
• Część właściwa
o Kamienna twarz (załącznik nr 3)
Czas trwania: 10 minut
Metoda/Technika: rozmowa w parach
Cel: uświadomienie jak ważna w kontaktach z innymi jest mimika, poznanie bariery komunikacyjnej - utrudnienia percepcyjne, brak komunikacji bezsłownej.
o Malowanie kwiatka (załącznik nr 4)
Czas trwania: 15 minut
Metoda/technika: praca plastyczna (malowanie), forma indywidualna
Potrzebne materiały: kartki papieru z wzorem kwiatka, kredki
Cel: uczenie zachować, które ułatwiają porozumiewanie się.
o Zamek i królewny (załącznik nr 5)
Czas trwania: 8 minut
Metoda/Technika: zabawa, forma zespołowa
Cel: rozruszanie uczestników, wzbudzenie wesołej atmosfery.
o Rozmowa z Papagujem (załącznik nr 6)
Czas trwania: 8 minut
Metoda/technika: zabawa, forma zespołowa
Cel: Uczenie się co pomaga w porozumiewaniu się, uczenie się rozumienia komunikatów po intonacji głosu, poznanie bariery komunikacyjnej - inna kultura, obcy język
o Kłótniom mówimy Nie! (załącznik nr 7)
Czas trwania: 15 minut
Metoda/technika: ustna wypowiedź, ćwiczenie w parach
Potrzebne materiały: karteczki z zdaniami wywołującymi konflikt
Cel: nauka wypowiadania komunikatów ja, uczenie się pokojowego rozwiązywania konfliktów.
o Plątanina (załącznik nr 8)
Czas trwania: 5 minut
Metoda/technika: zabawa, forma zespołowa
Cel: rozruszanie uczestników, wzbudzenie wesołej atmosfery.
o Dzielenie się złością (załącznik nr 9)
Czas trwania: 10 minut
Metoda/technika: praca plastyczna (rysowanie), praca w parach
Potrzebne materiały: kartki papieru, kredki
Cel: ćwiczenie porozumiewania się i wyrażania złości, ćwiczenie nieagresywnego nawiązywania kontaktu.
o Ćwiczenie niewerbalnego wyrażania akceptacji (załącznik nr 10)
Czas trwania: 6 minut
Metoda/technika: ćwiczenie w kręgu, forma zespołowa
Cel: nauka nawiązywania przyjaznych kontaktów, ćwiczenie wyrażania akceptacji, rozładowanie napięć grupowych.

• Część końcowa
o Podsumowanie zajęć
o Na dzisiejszych zajęciach nauczyliśmy się jak zaradzać konfliktom poprzez komunikaty ja, efektywne słuchanie innych osób oraz nieagresywne wyrażanie złości, dzięki czemu w przyszłości będzie się tworzyło między nami mniej napięć. Wiemy już także jak bardzo bariery komunikacyjne utrudniają nam rozmowę oraz jak ważne znaczenie mają gesty i mimika w wypowiadaniu się. Mam nadzieję, że od dziś będziemy starać się wyrażać więcej akceptacji innym uczestnikom oraz będziemy już zawsze dla siebie mili i życzliwi.
Czas trwania: 3 minuty
o Rundka - Magiczna laska (załącznik nr 11)
Czas trwania: 3 minuty
Metoda/technika: praca w kręgu
Cel: ewaluacja, pożegnanie uczestników, poznanie oczekiwań innych osób wobec swojej osoby.

• Uwagi końcowe
o Źródła:
- Centrum Dobrego Wychowania, Gry i zabawy grupowe, Lublin.
-Hanka Dąbrowiecka i inni, Zabawnik, Akademia Kontaktów Społecznych, Warszawa 2008.
- Katarzyna Sawicka, Socjoterapia, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa 1999.
- Klaus W. Vopel, Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży część IV, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2005.
- Rosemarie Portmann, Gry i zabawy przeciwko agresji, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2005.

Załączniki:

Załącznik nr 1

Zasady kontraktu:
1. Bierzemy aktywny udział w zajęciach.
2. Okazujemy szacunek, słuchając siebie wzajemnie.
3. Jesteśmy dla siebie życzliwi i wzajemnie się wspieramy.
4. Współpracujemy.
5. Mówi tylko jedna osoba na raz.
6. Jesteśmy dyskretni.
7. Zasada stop (raz możemy odmówić udziału w ćwiczeniu podczas zajęć).

Źródło: pomysł własny.

Załącznik nr 2

Opis ćwiczenia: Prowadzący podaje po cichu "na ucho" hasło uczestnikowi po prawej stronie. Ten podaje hasło dalej, uczestnicy muszą podawać hasło szybko, bez powtórzeń. Ostatnia osoba wypowiada hasło na głos i wszyscy sprawdzają czy zostało ono poprawnie przekazane czy nie. Prowadzący może powtórzyć ćwiczenie tym razem podając dłuższe hasło np. w postaci całego zdania. Na koniec ćwiczenia prowadzący podsumowuje zabawę mówiąc o tym jak ważne jest uważne słuchanie drugiej osoby, dla dobrego odbioru wypowiedzi.

Źródło: własne zabawy z dzieciństwa

Załącznik nr 3

Opis ćwiczenia: Uczestnicy rozmawiają w parach na temat ulubionej bajki. W czasie rozmowy partnerzy zachowują kamienną twarz. Na koniec tego ćwiczenia nauczyciel omawia ćwiczenie poprzez rundkę: Co sprawiło Ci największą trudność podczas tej rozmowy? Jak powinna się zachować osoba słuchająca, aby ułatwić rozmowę?

Źródło: Katarzyna Sawicka, Socjoterapia, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa 1999.

Załącznik nr 4

Opis ćwiczenia: Prowadzący zapoznaje dzieci z zasadami właściwego zachowania się podczas prowadzenia rozmowy. Podkreśla, że to, w jaki sposób mówimy, ma dla słuchającego większe znaczenie, niż co mówimy. Następnie dzieci kolorują rysunek zgodnie z instrukcją.

Wzór kwiatka:


Źródło: Katarzyna Sawicka, Socjoterapia, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa 1999.

Załącznik nr 5

Opis ćwiczenia: Wszyscy uczestnicy stają po okręgu i tworzą zamki z królewnami, czyli dwie osoby łapią się za obie ręce, a trzecia wchodzi w środek. Jedna osoba nie jest zamkiem, ani królewną. Ta osoba krzyczy „królewna” wtedy wszystkie królewny (czyli osoby stojące miedzy dwoma innymi osobami) muszą zamienić się miejscami, a osoba krzycząca też próbuję stać się królewną. Dla kogo nie starczy miejsca w zamkach może teraz krzyknąć „zamki”, wtedy wszystkie trzymające się za ręce osoby się zamieniają (można wprowadzić zabawę, że zamki nie mogą się rozdzielać). Można również wprowadzić ogólne zamieszanie i zmusić wszystkich do zmiany, wystarczy tylko krzyknąć „trzęsienie ziemi”...

Źródło: Centrum Dobrego Wychowania, Gry i zabawy grupowe, Lublin.

Załącznik nr 6

Opis ćwiczenia: Z grupy wybiera się jedną osobę, która będzie Papagujem oraz tłumacza. Papaguj pochodzi z odległego kraju Papaguany, w którym rozmawia się tylko w języku papa (wszystkie słowa składają się z sylaby pa, mogą różnić się długością np. zdanie w tym języku brzmi: Pa papa papapapa pa papapa.) Papaguj przyjechał odwiedzić Waszą grupę i chcę opowiedzieć o swoim kraju i odpowiedzieć na pytania uczestników. Tłumacz zna język papa i tłumaczy go uczestnikom oraz odwrotnie tłumaczy pytania w j. polskim na język papa (tłumacz do uczestników zwraca się w języku polskim, a do Papaguja w języku papa). W tej zabawie bardzo ważna jest intonacja głosu, gesty i mimika ciała. W trudniejszej wersji, wybierany jest jeszcze jeden uczestnik będący rękami Papaguja (siada za Papagujem, obejmuje go wystawiając ręce do przodu, Papaguj nie używa własnych rąk), ma on za zadanie dostosować gesty rąk do intonacji głosu Papaguja, Papaguj musi również dostosowywać wypowiedź do gestów. Prowadzący podsumowuje ćwiczenie, pyta uczestników: co sprawiło Wam trudność w ćwiczeniu? Na co zwracaliście uwagę gdy nie rozumieliście wypowiedzi Papaguja? Dlaczego intonacja głosu, gesty i mimika jest ważna w czasie rozmowy?

Źródło: Pomysł własny

Załącznik nr 7

Opis ćwiczenia: Prowadzący tłumaczy dzieciom czym są komunikaty ja i z czego się składają (1.Wyrażanie swoich uczuć i emocji (jestem zły/szczęśliwy/smutny/rozczarowany) 2. Opis konkretnego zachowania, które wzbudziło w nas wcześniej wymienione uczucia, bez oceny, bez etykietek, tylko konkrety. 3. Wyrażenie swoich potrzeb – czyli wyjaśnienie co w tej sytuacji spowodowało, że tak się poczuliśmy 4. Przekazanie swoich oczekiwań – czyli zwykła prośba o konkretne zachowanie w przyszłości ), następnie prosi dzieci, aby dobrały się w pary i rozdaje każdej parze karteczkę z zdaniem wywołującym konflikty. Zadaniem dzieci jest przeformułowanie zdania w formie komunikatu ja. Dla ułatwienia prowadzący piszę jeden przykład na tablicy. Na koniec prowadzący podsumowuje ćwiczenie wskazując na to, że dzięki komunikatom ja możemy uniknąć konfliktów i nieporozumień w kontaktach z innymi. Prowadzący może także zadać pytania dzieciom takie jak: W której sytuacji i dlaczego czujemy się urażeni, gdy ktoś powie nam: Jesteś okropny, w ogóle mnie nie słuchasz! czy Smutno mi, gdy mnie nie słuchasz, chciałabym/chciałbym abyś zwracał więcej uwagi na to co mówię.? W czym pomagają nam komunikaty ja? itd.

Przykładowe zdania wywołujące konflikt:
Nigdy nie robisz tego o co Cię proszę! Zawsze gdy Cię o coś proszę nie słuchasz mnie! Nigdy nie pomagasz mi gdy Cię o coś proszę! Jesteś niegrzeczna, nie możesz tak głośno krzyczeć!

Źródło: Pomysł własny.

Załącznik nr 8

Opis ćwiczenia: Uczestnicy zbliżają się do siebie i zamykając oczy, szukają w pobliżu czyjejś wolnej dłoni (i prawej, i lewej). Cała grupa trzyma się za ręce, tworząc poplątany łańcuch. Bez słowa próbujemy rozplątać łańcuch, ale tak, by go nie rozerwać. Cały czas trzymamy się za ręce. Trzeba się schylić, przejść pod rękami...

Źródło: Hanka Dąbrowiecka i inni, Zabawnik, Akademia Kontaktów Społecznych, Warszawa 2008.

Załącznik nr 9

Opis ćwiczenia: Dzieci, które nie potrafią się porozumieć i bardzo łatwo wikłają się w kłótnie, malują wspólnie "obrazek wściekłości". W tym celu siadają naprzeciwko siebie, pomiędzy nimi leży kartka papieru. W milczeniu, zmieniając się raz jedno, raz drugie zaczynają rysować: linia po linii, kreska po kresce, punkt po punkcie. Próbują przy tym wyrazić wszystkie te uczucia, które żywią do siebie nawzajem. Czasem w zbliżeniu się do siebie pomaga już wspólna praca. Na zakończenie uczestnicy rozmawiają ze sobą - w małych grupkach lub też wspólnie ze wszystkimi. Co przeżywali w trakcie malowania razem z właściwie nie lubianym partnerem? W jaki sposób wolą rozwiązywać konflikty agresywnie bądź nieagresywnie i dlaczego? itd.

Źródło: Rosemarie Portmann, Gry i zabawy przeciwko agresji, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2005.

Załącznik nr 10

Opis ćwiczenia: Podczas tego ćwiczenia każdy ma okazję w pełni doświadczyć akceptacji, jaką mają dla niego pozostali. Dla członków grupy będzie to jednocześnie okazja do niewerbalnego wyrażania akceptacji. Ktoś na ochotnika staje w środku kółka utworzonego przez pozostałych. Ma zamknąć oczy i stać w milczeniu. Inni członkowie grupy zbliżają się do niego i niewerbalnie, w jaki tylko chcą sposób, okazują swoje pozytywne uczucia. Może to przybrać formę przytulania, głaskania, masowania itd. Kiedy już każdy, kto chciał, był w środku, siadamy w kręgu i opowiadamy o swoich wrażeniach podczas tego ćwiczenia. Jakie to uczucie otrzymać tyle akceptacji, serdeczności? Jakie to uczucie dawać tyle akceptacji innym ludziom z grupy? Czego dowiedziały się o sobie kolejne osoby z grupy?

Źródło: Katarzyna Sawicka, Socjoterapia, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa 1999.

Załącznik nr 11

Opis ćwiczenia: Każdy z uczestników staje się po kolei czarodziejem. Czarodziej chodzi po sali i zaczarowuje inne dziecko (które staje się dalej czarodziejem), mówiąc na przykład "Zaczarowuję cię w kogoś, kto będzie się ze mną częściej rozmawiał" albo "Zaczarowuję cię. Chciałbym, żebyś czasem bawił się ze mną w parze podczas ćwiczeń. Rundka trwa dopóki ostatnie dziecko nie będzie czarodziejem. Prowadzący na końcu podsumowuje rundkę mówiąc, że miała ona na celu poznanie w sposób otwarty i przyjacielski oczekiwań innych osób wobec swojej osoby. Prowadzący prosi także uczestników, aby przed wyjściem zaznaczyli tymi samymi stempelkami co na początku z jakim nastrojem wychodzą z zajęć?

Źródło: Klaus W. Vopel, Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży część IV, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2005. (z modyfikacją własną)