Matematyka pod gruszą

MATEMATYKA POD GRUSZĄ

Drodzy rodzice i nauczyciele

Przekazujemy Wam zestaw prostych zabaw, które rozwijają umiejętności matematyczne dzieci w wieku przedszkolnym. Każdą z zabaw można zaaranżować w plenerze, połączenie wysiłku umysłowego z ruchem na świeżym powietrzu daje świetne rezultaty. Opisane poniżej propozycje ćwiczeń kształtują orientację w schemacie własnego ciała i przestrzeni, wpływają na rozwój logicznego myślenia, liczenia, dodawania i odejmowania. Nasze zabawy pomagają również zrozumieć pojęcia wagi i miary, a zadania z treścią i gry wzmacniają odporność emocjonalną dzieci.
Pomysły zostały zebrane podczas realizacji projektu „Matematyka pod gruszą” dofinansowanego przez Fundację mBanku.
Życzymy udanej zabawy!
Urszula Dąbrowska i Izabela Żukowska
Stowarzyszenie Wspierania Aktywności Twórczej „Okno”


"Wesoła wyliczanka"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 2 - 5 lat

Dorosły czyta lub mówi głośno wyliczankę, dzieci samodzielnie wskazują odpowiednie części twarzy i ciała.
Pokaż (Jasiu, Krzysiu, Zuziu...), gdzie masz oko?
Gdzie masz ucho, a gdzie nos,
Gdzie masz rękę, a gdzie nogę,
Gdzie na głowie rośnie włos?
Daj mi rękę, tupnij nogą,
Kiwnij głową: „ tak” i „nie”.
Klaśnij w ręce.
Hop do góry!
Razem pobawimy się.
Jeśli dzieci nauczą się wierszyka na pamięć, role się zmieniają – dzieci mówią, a dorośli pokazują.


"Ludzie do ludzi"
Liczba uczestników: 2 - 10
Wiek dzieci: 2 - 7 lat

Na powietrzu dzieci biegają swobodnie we wszystkich kierunkach. Na umówione hasło (klaśnięcie, gwizdnięcie, sygnał dźwiękowy) wszyscy zatrzymują się w miejscu i jak najszybciej znajdują parę, by stanąć z nią zgodnie z poleceniem prowadzącego:
• Głowa do głowy (dzieci dotykają się w parze głowami)
• Ucho do ucha (dzieci dotykają się w parze uszami)
• Kolano do kolana...
• Plecy do pleców itd.
Na hasło „ludzie do ludzi” dzieci całym ciałem „przyklejają się do siebie”.

"Kamykowe dyktando"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 3 - 6 lat
Akcesoria: kamyki

Prowadzący zabawę „dyktuje”, gdzie reszta dzieci ma położyć kamyk.
Możemy wprowadzić element rywalizacji i punktować najszybsze dzieci.
• Połóż kamyk przed sobą
• Połóż kamyk za sobą
• Połóż kamyk po swojej prawej stronie
• Połóż kamyk po swojej lewej stronie
• Połóż kamyk na stole
• Połóż kamyk pod stołem
• Połóż kamyk obok stołu..itd


"Skacz"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 3 - 10 lat
Akcesoria: patyki lub kolorowa kreda

Rysujemy patykiem na piasku lub kredą na chodniku od kilkunastu do dwudziestu kresek o długości ok. 50 cm. Są to pola, które dzieci mają „pokonać” w różnorodny sposób, np.
• Przeskakuj co drugie pole
• Przeskakuj co trzecie pole
• Przeskakuj raz obunóż, raz na jednej nodze
• Na jednym polu klaśnij w dłonie, na drugim tupnij nogami, na jednym klaśnij, na drugim tupnij itd.
• Na jednym zrób pajacyka, na drugim przysiad, itd.
Wymyślamy swoje sposoby przejścia pól. Możemy przyznawać punkty za prawidłowe przejście lub je zabierać za popełnione błędy.

"Letnie wzory"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 4 - 7 lat
Akcesoria: kamyki, muszelki, patyki, szyszki
Zbieramy na spacerach nieduże kamyki, muszelki, szyszki, krótkie patyczki, następnie bawimy się w rytmiczne układanie wzorów. Dorosły proponuje ułożenie następujących:
patyk, kamyk, patyk, kamyk, patyk, kamyk... itd

kamyk, patyk, patyk, kamyk, patyk, patyk, kamyk, patyk, patyk...
Tworzymy wspólnie różne rytmiczne wzory, pamiętając o tym, że sekwencje powinny powtórzyć się przynajmniej trzykrotnie.


"Tajemnicze kody"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 4 - 10 lat
Akcesoria: patyki, muszelki
Umawiamy się z dziećmi, że nasze klaśnięcie oznacza muszelkę, a tupnięcie patyczek. Następnie „kodujemy” informację wyklaskując ją i tupiąc. Zadaniem uczestników jest przełożenie tej informacji na „język” muszelkowo-patykowy i ułożenie kodu.
Przykład:
Klaśnięcie, klaśnięcie, tupnięcie....
Kod będzie wyglądał następująco:
Muszelka, muszelka, patyczek...


"Wiewiórka Rudoskórka liczy orzechy dla uciechy"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 4 - 7 lat
Akcesoria: patyki lub kolorowa kreda, kamyki, patyki, fasola

Wiewiórki (dzieci) siedzą przy narysowanych (lub ułożonych na trawie ze skakanek) kółkach o wymiarach ok.40 cm.
Rodzic wyjaśnia sens zabawy:
„Jesteście wiewiórkami, każda wiewiórka włoży do swojej dziupli (do narysowanego kółka) po pięć orzechów (czyli dowolnie zgromadzonych akcesoriów).
• Policzcie czy w dziupli jest pięć orzechów...? Dzieci dotykają każdy element paluszkiem i głośno liczą
„Skończyła się jesień, spadł śnieg i jest bardzo zimno, wiewiórki śpią”. Prowadzący zabawę cichutko podchodzi do każdej dziupli i zabiera z niej po dwa orzechy.
„Wiewiórki budzą się, liczą orzeszki, liczą...
• Co wiewiórki zauważyły?
(dzieci stwierdzają, że orzechów jest mniej, ktoś zabrał, ale mają kłopot z przypomnieniem sobie ile ich było).
Zrobimy tak: proszę, położyć dłoń na podłodze, orzechy przyłożyć po jednym do każdego z palców, zaczynamy od kciuka...
Liczymy palce: jeden, dwa, trzy... Na palcach jest wiadomość, ile orzechów masz w dziupli...
• Wiewiórki śpią, bo duży mróz (rodzic dodaje po dwa orzechy). Na sygnał np. klaśnięcie, wiewiórki budzą się.
Zaglądamy do dziupli..... i co? Orzechów jest więcej.
• Pokażcie na palcach, ile było orzechów... Pokażcie, ile teraz jest orzechów.

Zabawę powtarzamy kilka razy, za każdym razem dokładamy lub zabieramy inną liczbę orzechów.


"Budowa"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 4 - 10 lat
Akcesoria: patyki, kamyki, fasola, liście, piasek, wiaderka, łopatki
Przydzielamy dzieciom role:
• Budowniczych
• Sprzedawców
• Pracowników banku
Dorosły organizuje zabawę. Wyznacza miejsce, gdzie będzie sklep. Tam pojawić się muszą towary (wiaderka, łopatki, piasek).
W banku urządzamy stanowisko z ladą i pieniędzmi, na końcu wskazujemy plac budowy.
Umawiamy się z dziećmi, co będziemy budować (garaże, zamki, tunele).
Budowniczy dokonują zakupów w sklepie i płacą umownymi pieniędzmi (np. kamykami). Następnie rozpoczynają budowę. Kiedy zabraknie im pieniędzy, udają się do banku, gdzie muszą powiedzieć, ile pieniędzy potrzebują. Pracownik banku odlicza zamówioną kwotę i przekazuje ją budowniczym.
Chodzi o to, żeby dzieci jak najwięcej liczyły.
Zabawa trwa dopóki nie zostanie ukończona budowla, którą wszyscy zgodnie podziwiają. Następnie dzieci zamieniają się rolami.


"Kolorowe klamerki"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 4 - 7 lat
Akcesoria: sznurek, klamerki do bielizny, kolorowa kreda, patyki
Prowadzący zabawę przyczepia do sznurka kilka klamerek. Zachęca dzieci do ich policzenia. Może tu włączyć pytania typu:
• Ile klamerek jest na sznurku?
• Policz tylko zielone klamerki
• Policz tylko czerwone
• Których jest więcej?
• Których jest mniej?
• Ile klamerek zostało, kiedy odpięłam dwie?
Następnie zamieniamy się rolami i dzieci wymyślają zagadki dla rodziców.
Jeżeli dzieci znają cyferki i je potrafią zapisywać, możemy wzbogacić tę zabawę o zapis na piasku lub chodniku.
• Zapisz swój wynik patykiem na piasku lub kredą na chodniku


"Zgaduj-zgadula"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 3 - 10 lat
Akcesoria: monety, klamerki do bielizny, guziki, klucze, sztućce

Dziecko trzyma w dłoniach (lub w małym pudełku) od 2 do 10 przedmiotów i potrząsa nimi (monety, guziki lub inne małe przedmioty, które przy potrząsaniu powodują hałas). Potrząsając nimi dziecko mówi: „Zgadnij, ile ich mam!” Trzeba zgadnąć, iloma przedmiotami dziecko potrząsa (sądząc po odgłosie). Następnie rodzic potrząsa przedmiotami, a dziecko zgaduje. Po każdej zgadywance sprawdzamy, ile było przedmiotów licząc je.


"Schody"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 4 - 7 lat
Akcesoria: kolorowa kreda, patyki, kamyki

Rysujemy z dziećmi na chodniku lub asfalcie kreski w odstępie 30 cm i numerujemy je od 1 do 15. Umawiamy się z uczestnikami zabawy, że to są nasze schody.
Na początku zabawy, szacujemy, ile może być schodków. Sprawdzamy licząc je i numerując.
Dzieci stają na schodku z nr 1.
Przechodząc na następne stopnie „schodów” głośno liczą kolejne stopnie: pierwszy, drugi, trzeci... Następnie odwracają się i liczą numery „schodów” wstecz: trzeci, drugi, pierwszy... Idą dalej cały czas licząc głośno. Prowadzący zadaje pytania:
• Na którym stopniu stoisz?
• Na którym schodku teraz jesteś?
• Który schodek masz przed sobą?
• Który schodek jest z tyłu, za tobą?
Na schodku z numerem 9 (lub 15 – w zależności od wieku) dzieci odwracają się i liczą „schody” w odwrotnej kolejności.
Następnie stoimy wszyscy z boku schodów i organizujemy zawody: kto najszybciej stanie na schodku drugim, kto dojdzie do czwartego schodka z zamkniętymi oczami, kto wrzuci patyczek na trzeci schodek itd.


"Kolejka"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 4 - 7 lat
Akcesoria: patyki, kamyki, zabawki, karteczki z cyframi
Prosimy dzieci, żeby ustawiły w szeregu wszystkie zabawki od najmniejszej do największej i nadały im kolejne numery. Następnie zadajemy pytania:
• Który z kolei jest miś?
• Która w kolejce jest lala?
• Który w kolejce jest niebieski klocek?
Tak samo bawimy się z kamykami i patyczkami. Możemy również utrudnić tę zabawę i każdemu elementowi w kolejce przyporządkować numer napisany na karteczce.


"Eksperyment plenerowy"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 4 - 7 lat
Akcesoria: po 3 paski (tasiemki lub paski papieru) dla każdego (o długości 20 cm i szerokości 3 cm)
Rozdajemy po 3 paski dla każdego dziecka. Następnie prosimy, aby dzieci wzięły po dwa paski i położyły je przed sobą. Porównujemy długość pasków, mają być równe
Prowadzący zabawę wydaje polecenia:
• jeden pasek złóżcie w harmonijkę
• połóżcie harmonijkę nad prostym paskiem i przyjrzyjcie im się,
• rozprostujcie harmonijkę, potem przesuńcie palcem po długości tego paska. Przesuńcie palcem po długości drugiego paska. Złóżcie ponownie pasek w harmonijkę i jeszcze raz popatrzcie.
Czy paski są tej samej długości?
Odkładamy pasek z harmonijką na bok.
Następne zadanie
Bierzemy kolejny pasek. Kładziemy dwa paski obok siebie i sprawdzamy długość. Muszą być tej samej długości.
• z jednego paska zróbcie rulonik
• zwinięty pasek połóżcie nad prostym i przyjrzyjcie im się
• rozwińcie rulonik i przesuńcie palcem po długości prostego paska
• zwińcie w rulonik, połóżcie nad prostym paskiem i znowu się przyjrzyjcie
Czy pasek zwinięty w rulonik jest tej samej długości, co pasek prosty?
Ułóżcie jedno pod drugim: harmonijkę, rulonik i prosty pasek. Czy te paski różnią się długością?


"Długi, krótki"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 3 - 10 lat
Akcesoria: patyki różnej długości, sznurki różnej długości

Organizujemy w wielu sytuacjach mierzenie za pomocą swoich części ciała:
• stopa za stopą
• dłońmi
• krokami
• łokciem
oraz patykami i sznurkiem. Porównujemy wielkości (co jest dłuższe, a co krótsze).
Przykłady:
- mierzymy długość ściany budynku, długość płotu, pomostu, trawnika, klocka, buta itd.


"Guziki"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 3 - 7 lat
Akcesoria: guziki w różnych kolorach i rozmiarach
Wysypujemy guziki na stole i sortujemy je na różne sposoby:
• według kolorów
• według wielkości (małe leżą w jednej gromadce, duże w drugiej, średnie w trzeciej)
• według liczby dziurek
• układamy pionowo, poziomo
Przeliczamy wspólnie wszystkie zbiory.


"Kolekcje"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 3 - 7 lat
Akcesoria: guziki, klamerki do bielizny, plastikowe nakrętki po mleku, wodzie mineralnej, sokach, sznurek
Na kocu rozłożonym na plaży lub trawie, rozsypujemy wszystkie zgromadzone „skarby”. Następnie zachęcamy dzieci do zrobienia porządków. Układamy osobno klamerki, guziki, nakrętki. Przeliczamy liczebność każdej kolekcji i porównujemy je, zauważając, czego jest więcej, a czego mniej. Możemy otoczyć każdy zbiór pętlą ze sznurka i przyporządkować do niego odpowiednią cyfrę.
To pasuje, a to nie
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 3 - 7 lat
Akcesoria: wycięte z kolorowych gazet samochody, owoce, warzywa, kwiaty, postacie, zwierzęta
Przez kilka dni, w wolnym czasie przygotowujemy się do tez zabawy, gromadząc wycinki z gazet. Najlepiej, jeśli jest ich kilkadziesiąt.
Następnie mieszamy wszystkie ilustracje i wysypujemy je na stole lub kocu.
Zadaniem dzieci jest uporządkowanie wycinków według tytułowego klucza: to do tego pasuje, a to nie. Układamy od lewej do prawej w szeregu ilustracje i je liczymy. Porównujemy, czego jest więcej.


"Do przodu i wspak"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 3 - 7 lat
Akcesoria: 2 pudełka, taca z drobnymi przedmiotami (po 5 każdego rodzaju), np.: 5 szyszek, 5 kamyków, 5 patyków, 5 muszelek, 5 kasztanów
Dorosły zwraca uwagę dzieci na kolejność przedmiotów. Potem wkłada do swojego pudełka 5 muszelek, 1 szyszkę, 3 patyki, 2 kasztany i na koniec 3 kamyki.
Dzieci mają za zadanie najpierw wyjąć przedmioty z pudełka w odwrotnej kolejności, niż zrobił to dorosły.
Drugie zadanie polega na wkładaniu przedmiotów do swojego pudełka w tej samej kolejności i liczbie, a potem w odwrotnej kolejności, czyli wspak. Jeśli zadanie jest za trudne, zmniejszamy liczbę przedmiotów.


"Kolorowy autobus"
Liczba uczestników: 5 - 10
Wiek dzieci: 5 - 8 lat
Akcesoria: czapka z daszkiem dla kierowcy autobusu, kreda lub sznurek
Rysujemy kredą na chodniku lub układamy na trawie ze sznurka trasę, po której będzie jechał autobus. Dzieci siedzą w luźnej grupie. Prowadzący wyznacza kierowcę, daje mu nakrycie głowy i ustawia na początku trasy. Podczas, gdy prowadzący (rodzic) mówi do dzieci, kierowca „jedzie” po trasie i zatrzymuje się na kolejnych przystankach. Wskazana przez prowadzącego, określona w treści zadania liczba dzieci „wsiada” i „wysiada” z autobusu, ustawiając się za kierowcą.
Treść zadania: Pusty autobus wyrusza w trasę. Na pierwszym przystanku wsiada dwóch pasażerów (ustawiamy dwoje dzieci za kierowcą i polecamy im złapać się za ramiona). Na następnym przystanku wysiada jeden pasażer, a wsiada trzech. Na kolejnym przystanku wysiada dwóch pasażerów, a wsiada jeden. Ilu pasażerów dojechało do przystanku końcowego?
Dzieci przeliczają i pokazują wynik na palcach.


"Czereśnie"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 5 - 8 lat
Akcesoria: owoce sezonowe (truskawki, czereśnie, wiśnie, maliny itp.) lub ich zastępniki (ziarna fasoli, kamyki, kasztany)

Dzieci otrzymują od prowadzącego po garści owoców lub ich „zastępników”. Po wysłuchaniu treści zadania układają owoce, przeliczają wynik na palcach (jeśli to konieczne) i głośno podają wynik. Treść zadań:
1. Zosia miała 4 czereśnie, 2 oddała Jankowi. Ile jej zostało?
2. Zosia miała 2 czereśnie, 2 następne dostała od Janka. Ile teraz ma czereśni?
3. Zosia dostała od Janka 5 czereśni i od razu zjadła 1. Ile jej zostało?
4. Zosia miała 3 czereśnie, jeszcze 3 dostała od Janka. Ile teraz ma czereśni?
Itp.
Zachęcamy dzieci, żeby treść kolejnych zadań ułożyły same dla siebie nawzajem lub dla dorosłych


"Waga"
Liczba uczestników: 1 - 5
Wiek dzieci: 4 - 10 lat
Akcesoria: kijek, sznurek, 2 przezroczyste reklamówki, odważniki (drobne przedmioty o zbliżonej wadze, np. kamyki, szyszki, kasztany itp.)

Konstruujemy wagę szalkową z dziećmi. Na początek musimy ustalić, gdzie kijek (lub wygładzony patyk) ma swój środek. Zaznaczamy go za pomocą wgłębienia i przywiązujemy w tym miejscu sznurek. Na przeciwległych końcach kijka przywiązujemy przezroczyste torebki foliowe, które będą stanowiły szalki na naszej wadze.
Trzymając sznurek w powietrzu tak, żeby torebki nie opierały się o podłoże, zachęcamy dzieci, żeby zważyły wszystko, co tylko znajduje się w pobliżu i zmieści się na szalce. Zwracamy uwagę dzieci na fakt, że po włożeniu odpowiedniej liczby odważników, obie strony są sobie równe pod względem wagi. Następnie porównujemy przedmioty, które bardzo różnią się wielkością, a są zbliżone masą, np. na jednej szalce kładziemy duże plastikowe wiaderko, na drugiej mały kamień. Zwracamy uwagę dzieci na różnice w rozmiarze i wadze przedmiotów.


"Lanie wody"
Liczba uczestników: 1 - 5
Wiek dzieci: 4 - 10 lat
Akcesoria: przezroczysta butelka, kubek, flamaster, lejek (np. z kawałka grubej folii lub papieru), naczynie z wodą lub naturalny zbiornik wodny

Najpierw „kalibrujemy” butelkę i wlewamy do niej wodę kubkiem, zaznaczając kreską każdą zmianę ilości wody. Robimy to aż do końca, rysując podziałkę i prosimy dzieci, żeby powiedziały, ile kubków wody mieści się w butelce. Dzieci przeliczają kreseczki zaznaczone flamastrem.
Następnie prosimy dzieci, żeby się odwróciły, odlewamy trochę wody i prosimy, aby powiedziały, ile kubków wody zostało w butelce. Możemy na zmianę z dziećmi dolewać i wylewać wodę i z czasem podjąć się próby szacowania, czy np. zostało mniej, czy więcej niż połowa butelki.


"Kształtujemy"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 4 - 8 lat
Akcesoria: patyki po lodach, gałązki, kamyki

Dajemy dzieciom, w kolejnych zadaniach po 3, 4 5 i 6 patyków i polecamy ułożyć figury geometryczne (trójkąt, kwadrat lub prostokąt, pięciokąt i sześciokąt). Nazywamy każdy z nich. Jeśli nazwy są dla dzieci nowością, powtarzamy je wielokrotnie. Podsumowaniem zabawy jest rzucanie do losowo wybranych figur kamykiem i nazywanie ich samodzielnie przez dzieci. Można odwrócić zadanie i wypowiadać nazwy figur, prosząc, a by dzieci rzuciły do odpowiedniej figury kamykiem.
Na plaży możemy rysować figury na mokrym piasku, zamiast układać je z patyków. Dorosły zaznacza odpowiednio: 3, 4, 5 i 6 punktów, a dzieci łączą punkty rysując linie patykiem, aż powstaną figury geometryczne.


"Wyścigi"

Liczba uczestników: 2 - 5
Wiek dzieci: 4 - 10 lat
Akcesoria: kreda, kostka do gry
Wspólnie z dziećmi rysujemy na chodniku diagram naszej gry planszowe, czyli np. „węża” złożonego z kwadratów lub kółek. Wyznaczamy start i metę, na niektórych polach zaznaczamy premie i pułapki, wcześniej ustalając je z dziećmi. Może to wyglądać tak:
oznacza 1 dodatkowy krok do przodu (+1)
oznacza 2 dodatkowe kroki do przodu (+2)
oznacza 1 dodatkowy krok do tyłu (-1)
oznacza utratę kolejki (0)
oznacza dodatkowy rzut kostką (+X)

Gracze stoją przy polu oznaczonym jako START i losują kolejność rzutów kostką. Kto wyrzuci najwyższą liczbę oczek, zaczyna. Wszystkie dzieci głośno odczytują liczbę oczek i przeliczają kroki razem z graczem. Jeśli któryś z graczy zatrzyma się na polu oznaczonym symbolem, odbiera swoją premię lub pułapkę, zgodnie z ustalonymi regułami. Wgrywa dziecko, które pierwsze stanie na polu META.


"Ustawiany"
Liczba uczestników: 1 - 10
Wiek dzieci: 5 - 7 lat
Akcesoria: kreda, patyk do rysowania na piasku
Rysujemy razem z dziećmi na chodniku (lub piasku) cyfry od 1 do 10, otaczając każdą z nich kołem. Jeśli bawią się z nami dzieci starsze, dopisujemy więcej cyferek powyżej 10. Dorosły na 3 sposoby:
mówiąc
rysując na piasku lub chodniku
klaszcząc
podaje działania matematyczne (np. 2+2, 4-1) do wykonania po kolei dla każdego uczestnika zabawy. Dziecko po otrzymaniu polecenia przelicza wynik na palcach (jeśli to konieczne) i ustawia się w kole z odpowiednią cyfrą. Prowadzący może wyznaczyć pomocników, którzy będą przeliczać każdy wynik i sprawdzać jego poprawność.