Opis i analiza przypadku ucznia z trudnościami dydaktycznymi i wychowawczymi

Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów wychowawczych to zadanie każdego nauczyciela pracującego w szkole. W całej swojej karierze zawodowej, w tym również w okresie stażu wielokrotnie dokonywałam diagnozy uczniów oraz podejmowałam różne, stosowne do sytuacji działania. W tym miejscu chciałabym przedstawić analizę przypadków rozwiązywania problemów wychowawczych Marcina W. i Karoliny L. Opisu i analizy powyższych indywidualnych przypadków dokonałam według następującego schematu:
1. Identyfikacja problemu.
2. Geneza i dynamika zjawiska.
3. Znaczenie problemu.
4. Prognoza (negatywna i pozytywna).
5. Propozycje rozwiązań.
6. Wdrażanie oddziaływań.
7. Efekty oddziaływań.

1. OPIS I ANALIZA PRZYPADKU UCZNIA Z TRUDNOŚCIAMI WYCHOWAWCZYMI I DYDAKTYCZNYMI (MARCIN W.)

Identyfikacja problemu
Chłopiec, którego sytuację chcę poddać analizie to Marcin W. – uczeń VI klasy, przejawiający ogromne trudności wychowawcze i dydaktyczne. Jest to poważny problem w szkole, ponieważ dotyczy nie tylko niewłaściwie zachowującego się ucznia, ale negatywnie wpływa również na pozostałych członków klasy, atmosferę, poziom bezpieczeństwa i wyniki
w nauce, a także komfort pracy nauczyciela. Marcin od początku nauki sprawiał kłopoty, miał problemy z koncentracją uwagi, przejawiał zachowania agresywne. Chłopiec wymagał szczególnej opieki wychowawczej, specjalnego podejścia i podjęcia wielu działań zaradczych. Dlatego właśnie Marcina wybrałam do niniejszej analizy.

Geneza i dynamika zjawiska

Trzy lata temu objęłam wychowawstwo klasy IV, do zespołu dołączył Marcin, który właśnie powtarzał klasę czwartą, a wcześniej powtarzał również klasę pierwszą. Był zatem dwa lata starszy od swoich rówieśników i od samego początku dał się poznać jako chłopiec mający problemy z przestrzeganiem zasad panujących w szkole. Był ruchliwy, hałaśliwy, nie potrafił usiedzieć w ławce, przeszkadzał w prowadzeniu zajęć, czasem zaczepiał inne dzieci. Sprawiał duże problemy w czasie przerw, dokuczał kolegom i koleżankom, nie reagował na uwagi nauczycieli dyżurujących. Zdarzały mu się ucieczki z ostatnich lekcji.
Do tego dochodziły problemy związane z nauką. Marcin czytał powoli, nie potrafił wydobyć z tekstu potrzebnych informacji. Wypowiadał się niechętnie, krótkimi zdaniami, na ogół po dłuższym zastanowieniu. Pisał bardzo niestarannie i z wieloma różnorodnymi błędami. Nie nadążał za tokiem lekcji, nie wiedział, które ćwiczenie należało wykonywać lub co zanotować. Miał kłopoty z rozwiązaniem zadań o niskim stopniu trudności, nawet przy pomocy nauczyciela.
W związku z utrzymującymi się problemami, podjęłam kroki w celu dokonania diagnozy jego problemów. W pierwszej kolejności zbadałam środowisko, w jakim wychowywał się chłopiec. Marcin pochodził z rozbitej, wielodzietnej rodziny, miał dwóch starszych i dwóch młodszych braci oraz dwie młodsze siostry. Matka zajmowała się dziećmi
i nie była nigdzie zatrudniona. Korzystała z opieki społecznej. Warunki bytowe były trudne, rodzina zajmowała mieszkanie o bardzo niskim standardzie. W sąsiedztwie zamieszkiwało wiele rodzin, które charakteryzowały się występowaniem zjawisk patologii społecznej. Matka była w stałym kontakcie ze mną, jednak nasze rozmowy i ustalenia tylko na krótko przynosiły efekt.
Po konsultacji z pedagogiem, skierowałam Marcina do poradni psychologiczno-pedagogicznej na ponowne badania (uczeń był pod jej opieką od 2007 r. z powodu trudności w opanowaniu elementarnych technik szkolnych). Diagnoza wskazywała na nieharmonijny rozwój procesów poznawczych i trudności w koncentracji uwagi. Poradnia zaleciła dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb chłopca oraz wymieniła szereg wskazań do pracy z nim.
Nauczyciele zaczęli dostosowywać wymagania edukacyjne, przyjęli inne kryteria oceniania, starali się usprawnić procesy poznawcze oraz doskonalić jego technikę czytania i pisania. Mimo to z miesiąca na miesiąc narastały trudności wychowawcze i dydaktyczne. Marcin zaczął jawnie lekceważyć obowiązki szkolne. Na lekcje przychodził nieprzygotowany, zupełnie nie uznawał autorytetu nauczyciela i nie respektował zasad. Z powodu trudności w czytaniu, pisaniu i zapamiętywaniu, Marcin nie pogłębiał wiedzy ogólnej. Miał coraz większe zaległości i nie radził sobie z opanowaniem podstawy programowej ze wszystkich wiodących przedmiotów.

Znaczenie problemu

Marcin w indywidualnym kontakcie był sympatyczny i chętnie uczestniczył w życiu klasy. Nie potrafił jednak samodzielnie korzystać z toku lekcji, miał duże trudności z koncentracją uwagi. Nie radził sobie z panowaniem nad emocjami i przestrzeganiem norm społecznych. Notoryczne przeszkadzanie i zakłócanie toku lekcji miało wpływ na przyswajanie wiedzy przez innych uczniów i wyniki w nauce całego zespołu klasowego.

Prognoza pozytywna

Podjęcie wieloaspektowych oddziaływań daje szansę przynieść pozytywne efekty w odniesieniu do funkcjonowania Marcina. Chłopiec winien przestrzegać zasad panujących w szkole i poprawić swoje wyniki dydaktyczne.

Prognoza negatywna

Marcin pozostawiony bez wsparcia, będzie miał coraz większe kłopoty w szkole i nie tylko. Będzie wzrastał jego poziom demoralizacji, obniży się również poziom nauczania w klasie.

Propozycje rozwiązania problemu
Cele:
1. Zmiana postawy chłopca;
2. Wzmocnienie poczucia wartości;
3. Nauczenie radzenia sobie z trudnymi emocjami;
4. Usprawnienie koncentracji uwagi;
5. Usprawnienie techniki i tempa czytania.


Zadania:
1. Praca indywidualna;
2. Pedagogizacja matki;
3. Praca z zespołem w ramach godzin wychowawczych.

Wdrażanie oddziaływań

Od początku pojawienia się trudności dydaktycznych i wychowawczych u Marcina podejmowałam działania w celu udzielenia chłopcu pomocy i zniwelowania problemu.
W pierwszej kolejności nawiązałam stałą współpracę z matką. Systematycznie kontaktowałam się w sprawie zachowania syna. Odbyłam wiele rozmów w celu udzielenia porad odnośnie postępowania z synem oraz przekazania podstawowej wiedzy pedagogicznej.
Systematycznie prowadziłam z uczniem rozmowy indywidualne, aby pomóc mu bardziej kontrolować swoje zachowanie i motywować do pracy nad sobą. Przeprowadziłam również zajęcia profilaktyczne z całym zespołem klasowym.
Po konsultacji z pedagogiem i psychologiem uświadomiłam mamie chłopca zasadność zorganizowania wizyty u psychiatry dziecięcego. Mama, widząc własną bezradność i pogłębiające się problemy, pozytywnie zareagowała na moją sugestię, która okazała się bardzo trafna. Marcin otrzymał orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania ze względu na zaburzenia hiperkinetyczne (ADHD), zaburzenia lękowe typu fobii i bardzo nieharmonijny rozwój procesów poznawczych i zdolności. Wyniki w testach słownych były na poziomie upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim – stąd chłopiec miał tak duże trudności w nauce.

Uzyskane efekty oddziaływań

Szeroka gama działań zorganizowanych przeze mnie w stosunku do Marcina, niewątpliwie przyniosła pozytywne efekty. Przede wszystkim forma nauczania indywidualnego pozwoliła dostosować wymagania edukacyjne do możliwości psychofizycznych chłopca. Indywidualna praca umożliwia stałą kontrolę nad stopniem opanowania wiadomości
i umiejętności, częste powtarzanie i dodatkowe wyjaśnianie trudniejszych zagadnień. Marcin rozwiązuje dużo łatwiejsze zadania, znacznie wydłuża mu się czas na ich wykonanie, powoli nadrabia zaległości z wiodących przedmiotów. Chłopiec zaczął otrzymywać pozytywne oceny, przez co wzmocnił poczucie własnej wartości i ma większą motywację do nauki. Marcin ma kontakt z rówieśnikami, gdyż na niektóre przedmioty chodzi razem z klasą. Chętnie też uczestniczy w życiu klasy, gdyż zawsze bierze udział w klasowych spotkaniach z okazji świąt i drobnych uroczystości. Znacznie poprawiło się jego zachowanie, nie sprawia już tyle problemów co wcześniej. W dalszym ciągu jestem w stałym kontakcie z mamą, która ma teraz większą kontrolę nad przygotowaniem Marcina do lekcji.