Nauczanie łączne Karola Linkego

Nauczanie łączne Karola Linkego (1884-1938) wywodzi się z współczesnej idei integracji edukacji wczesnoszkolnej. Nawiązuje do tzw. nauki całościowej, w kontekście której pojawiło się wiele koncepcji edukacyjnych.
Nauczanie całościowe powstało w 1. poł. XX wieku. Pojęcie to było wprowadzone przez niemieckiego pedagoga Bertholda Otto. Jest to koncepcja dydaktyczna traktująca treści i metody wykorzystywane w procesie kształcenia jako określone całości tematyczne. Można określić je jako próbe dostosowania procesu nauczania do naturalnego sposobu postrzegania świata przez dziecko, które ujmuje rzeczywistość całościowo, zgodnie z własnym doświadczeniem i zainteresowaniami; system nauczania całościowego znosząc podział na poszczególne przedmioty szkolne, koncentruje cały proces dydaktyczny wokół określonych tematów - zagadnień lub sytuacji występujących w życiu dziecka, w otaczającym je bezpośrednio środowisku przyrodniczym i społecznym. Nauczanie całościowe posiada różne odmiany np: metoda ośrodków zainteresowań Owidiusza Decroly’ego, pedagogika Marii Montessori, techniki Celestyna Freineta oraz nauczanie łączne Karola Linkego. Koncepcja nauczania całościowego wywarła znaczny wpływ na reformę programów kształcenia początkowego w wielu krajach; nawiązuje do niej również współczesna idea nauczania zintegrowanego.
Integracja w nauczaniu - to sposób nauczania mający na celu pokazanie związków między wszystkimi przedmiotami nauczania oraz ukazywanie nauki jako całości. Idea kształcenia integralnego zrodziła się na przełomie XIX i XX wieku jako próba przeciwstawienia się założeniom szkoły tradycyjnej Herbarta, w której proces nauczania dominował nad procesem uczenia się, nie uwzględniając przy tym zainteresowań, aktywności i indywidualnych właściwości uczniów. W tym okresie zrodził się w pedagogice nowy nurt nowego wychowania, którego celem było poszukiwanie nowych zasad doboru treści oraz metod dla intelektualnego i społecznego rozwoju dziecka. W okresie nowego wychowania koncepcja nauczania bez podziału na przedmioty nazywana była nauczaniem łącznym lub nauczaniem całościowym. Ideą wszystkich koncepcji było integralne nauczanie, w którym uczenie się i nabywanie wiadomości i umiejętności odbywało się poprzez łączenie treści, metod, form i rodzajów aktywności.
Odmianą nauki całościowej jest ww. nauczanie łączne. Koncepcja nauczania łącznego zrodziła się w 1919r. w Austrii, a jej inicjatorem był Karol Linke. Nauczanie łączne wg koncepcji K. Linkego stało się formą określonego układu treści kształcenia. Jako jednostki nauczania, zamiast przedmiotów wprowadzono całościowe jednostki życia. Na miejsce nauki poglądowej J.H. Pestalozziego i nauki o rzeczach J.W. Dawida wprowadzono naukę o kraju rodzinnym, tzw. Heimatkunde. Karoli Linke wierdził, że dziecko nie powinno do 14-ego roku życia pobierać nauki rozłożonej na przedmioty, ponieważ całościowo ujmuje rzeczywistość, a następnie przez analizę wyodrębnia różne dziedziny wiedzy. Metodę tę wprowadzono w latach 20. do klas początkowych szkół podstawowych w Austrii, a następnie w Niemczech.
Istota koncepcji:
-Podstawowymi elementami w tej koncepcji były tzw. „ośrodki życiowe” i „ośrodki rzeczy”. Te pierwsze, będąc przedmiotem określonych działań dzieci, zdaniem K. Linkego, uczniowie powinni poznać jako pierwsze.
-W koncepcji nauczania łącznego nauka o „rzeczach ojczystych” stanowiła podstawę dalszego nauczania przedmiotowego (połowa klasy IV). Także metoda dydaktyczna polegała na prowadzeniu dziecka od poznania w kręgach życia obejmujących określone wycinki rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, do poznania w kręgach rzeczy odpowiadających poszczególnym dyscyplinom nauk i nauczania przedmiotowego.
-W najniższych klasach ośrodkami nauczania miało być najbliższe otoczenie dziecka, następnie – życie i krajobraz miejsca rodzinnego, w dalszych klasach – szerszy krąg zainteresowań.
-Na program nauki na szczeblu elementarnym składały się wcześniej już wspomniane ośrodki życia, które były wybranymi fragmentami z życia przyrody i życia człowieka. Sprawy ojczystego kraju odgrywały główną rolę w treści nauczania. W kolejnych latach wprowadzano uczniów w coraz szerszy krąg rzeczy i zjawisk. Był to już szczebel nauki oparty na ośrodkach życiowych, które traktowano jako przedmioty nauczania.
-Główną metodę nauczania stanowiła obserwacja zjawisk przyrody, obserwacja życia i pracy ludzi. Zdobyte wiadomości przedstawiali uczniowie za pomocą kształtów, barw, liczby i ruchu. W toku tego rodzaju pracy uczniowie zdobywali wiadomości historyczne, obyczajowe i społeczne. Nauczyciel pełnił zatem w opisanych przykładach reformy rolę pomocniczą. Wspomagał samodzielną pracę ucznia.
Negatywne strony:
-Szczególnie złożoną sprawą jest miejsce wszelkich ćwiczeń o charakterze sprawnościowym w nauczaniu łącznym. K. Linke wiodący uznał przedmiot Heimatkunde, natomiast nabywanie określonych sprawności miało niejako charakter podrzędny.
-Taki układ treści kształcenia powodował, że uczniowie w szkołach realizujących program wg koncepcji K. Linkego zdobywali pogłębioną wiedzę o środowisku rodzinnym, natomiast w zakresie sprawności, np. w zakresie czytania, mieli znaczne braki.
Współczesne inspiracje:
Niektóre elementy nauczania łącznego znalazły swoje odbicie we współczesnych koncepcjach nauczania początkowego. Elementem nawiązującym do owego nauczania K. Linkego jest projektowana obecnie koncepcja integracji. W Polsce próbowała urzeczywistnić ją w praktyce szkolnej między innymi J. Walczyna. Integracja polegała tu na zastąpieniu przedmiotów nauczania pięcioma kierunkami kształcenia, wokół których skoncentrowane były treści.
Bibliografia:
B. Milerski, B. Śliwerski (red.), Pedagogika, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
E. Wolter, Nowe wychowanie, „Kwartalnik Naukowy Towarzystwa Uniwersyteckiego Fides et Ratio” 2014 (dostęp: 14.03.2016).
G. Łuszczak, Od teorii stopni formalnych do teorii komunikacji i dialogu w dydaktyce szkolnej i katechetycznej, Akademia Ignatianum Wydawnictwo WAM, Kraków 2012.
L. Belka-Sendłak, Istota integralnej edukacji wczesnoszkolnej, Krajenka (dostęp:14.03.2016).